قره کلیسا، قدیمی‌ترین کلیسایی که برای دین مسیحیت در جهان ساخته شده است، محسوب می‌شود. این کلیسا در شهر چالدران در کشور ایران ساخته شد که علاوه بر مسیحیان، افراد مختلف با ادیان گونانگون نیز علاقه‌مند به بازدید از این مکان تاریخی هستند. همچنین مسیحیان ارمنی هر ساله با توجه به تاریخ‌های خاص دین خود در این کلیسا مراسم‌ها و جشن‌هایی را برگزار می‌کنند.
قره کلیسا یا کلیسای تادئوس مقدس
کلیسای قره کلیسا یکی از قدیمی‌ترین کلیسا‌ها در سطح جهان است. این کلیسا در فاصله ۲۰ کیلومتری شمال شرقی چالدران در کنار روستای قره قرار گرفته است. کلیسای قره بر روی مقبره و آرامگاه طادی مقدس و همچنین بیشتر از سه هزار و پانصد نفر از پیروان و طرفداران دین مسیح، در چالدران ساخته شده است. به علاوه زمان ساخت این کلیسا به دوره اشکانیان باز می‌گردد. نکته جالب توجه در خصوص این کلیسا این است که به عنوان نهمین اثر تاریخی ایران در تاریخ ۱۷ تیر ماه سال ۱۳۸۷ شمسی در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده است. قره کلیسا ۳ کلیسای اصلی به نام‌های قره کلیسا، سنت استپانوس و دزور دزور دارد.
در زبان ارمنی به این کلیسا تادئوس مقدس می‌گویند. تادئوس مقدس یکی از پیروان و طرفداران دین مسیحیت بود که برای تبلیغ دین مسیحیت به منطقه چالدران آمد. پس از تبلیغ دین مسیحیت توسط این فرد بسیاری از مردم این منطقه و همچنین دختر پادشاه به این دین روی آوردند. سپس به دستور پادشاه آن زمان ارمنستان، تادئوس و دختر پادشاه و افرادی که به دین مسیحیت روی آورده بودند شکنجه و اعدام شدند. تن بی جان آن‌ها در زیر همین کلیسا دفن شده است. برخی معتقدند به این دلیل به این کلیسا قره کلیسا گفته می‌شود که کلمه قره در زبان ترکی آذربایجانی به معنای سیاه است. بنا بر معنای کلی این عبارت؛ به سبب اتفاقات تلخی که در بستر آن افتاده است، به آن کلیسای سیاه می‌گویند. البته توجه به این نکته خالی از لطف نیست که زبان آن زمان ارمنستان نیز آذربایجانی باستانی بوده است.
تادئوس مقدس
تاتائوس و بارتقیموس جزو ترویج گران و پیروان دین مسیحیت بودند که در سال ۴۳ میلادی از قسمت شمال شرقی ایران به هدف ترویج دین مسیحیت وارد ایران شدند. در آن سال‌ها اغلب مردم ایران پیرو دین زرتشت بوده اما اندکی از آن‌ها پیرو دین مهر شده بودند. با دعوت این دو نفر تعداد سه هزار و پانصد نفر از مردم ایران به این دین روی آورده‌اند. همچنین پادشاه آن دوره ارمنیان که سانتروک یا سنادوک و همچنین دخترش ساندوخت به دین مسیحیت روی آوردند. اما پس از گذشت مدت زمانی به دلایل نامعلوم سانتروک، پادشاه ارمنی‌ها از دین مسیحیت روی گردان شده و دستور می‌دهد تمامی پیروان مسیحیت را به قتل برسانند. حتی این پادشاه دختر خود را نیز از لبه تیغ می‌گذراند.
ساخت کلیسا
به گفته یکی از مورخان مشهور و نامدار ارمنی قره کلیسا در اوایل دوران مسیحیت ساخته شده است. همچنین گمان می‌رود که بنای اولیه این کلیسا در قرن چهارم میلادی ساخته شده باشد. جزئیات معماری این کلیسا به دست گریگور روشنگر ساخته شده است. به دلیل اینکه در زمان پادشاهی تیرداد که در زمره پادشاهان سلسله اشکانی قرار دارد، دین مسیحیت در این کشور به رسمیت شناخته شد؛ اطلاعات دقیقی در خصوص معماری‌های گریگور روشنگر وجود ندارد. البته لازم به ذکر است که در طول تاریخ به علت جنگ‌ها و نزاع‌هایی که بین کشورها در این کلیسا اتفاق افتاد؛ این کلیسا دچار خرابی و تغییرات بسیاری شده است. از مهم‌ترین و مخرب‌ترین جنگ‌هایی که سبب تغییرات بسیار در قره کلیسا شد، می‌توان به حمله چنگیز مغول در سال ۱۲۳۰ میلادی اشاره کرد. این حمله سبب شد تا قسمت‌های اعظمی از این کلیسا تخریب شود. البته سال‌ها بعد در زمان فرمانروایی هلاکو خان، قره کلیسا توسط خواجه نصیر الدین طوسی بازسازی شد.
یکی دیگر از اتفاقاتی که سبب تخریب و ایجاد خرابی در قره کلیسا شده است زلزله ویرانگری است که در قرن ۱۴ میلادی اتفاق افتاد. این زلزله سبب شد ساختمان قره کلیسا از بین برود. البته پس از این اتفاق اسقف زاکاریا و برادران او به نام‌های پتروس و سرکیس در طی ده سال اقدام به مرمت و بازسازی این کلیسا کردند. اقدام آن‌ها سبب شد این کلیسا در سال ۱۴۰۱ میلادی به فعالیت خود ادامه داده و درهای آن به روی زائرین گشوده شود. بازسازی‌های دیگری بر روی این کلیسا صورت گرفته است. برای مثال در سال ۱۹۹۱ میلادی این کلیسا با سنگ‌های سیاه و در سال ۱۸۱۰ میلادی این کلیسا با سنگ‌های سفید به دستور سیمون بزنونی اسقف ماکو بازسازی و مرمت گردیده است.
اولین کلیسای مسیحیت
اولین کلیسایی که توسط مبلغان و مبشرین دین مسیحیت در جهان ساخته شده است؛ قره کلیسا نام دارد. هر سال در تاریخ شهادت تادئوس که هفته آخر تیر و هفته اول مرداد ماه است؛ پیروان مسیحیت ارمنی در قره کلیسا مراسمی را بر گزار می‌کنند. لازم به ذکر است که در زمان برگزاری این مراسم از ورود بقیه افراد جلوگیری می‌شود. بنابراین برای بازدید از این کلیسا به انتخاب زمان درست و مناسب دقت فرمایید تا مصادف با شهادت تادئوس و برگزاری این مراسم نباشد. در طول تاریخ بازسازی‌های بسیاری بر روی این کلیسا صورت گرفته است.
آخرین بازسازی در قره کلیسا به دستور عباس میرزا و به خواست اسقف ارمنی صورت گرفته است. به دستور این پادشاه این کلیسا با رنگ‌های سفید و سیاه به صورت زیبایی رنگ آمیزی می‌شود. همچنین به دستور عباس میرزا ساختمان جدیدی با سنگ‌های سفید و حجاری‌هایی زیبا و چشم‌نواز در ادامه کلیسای کهن و در ضلع غربی این کلیسا در حال ساخت بود که به علت فوت عباس میرزا این عملیات متوقف شد. به علاوه نمازخانه‌ای در دو کیلومتری شمال غرب کلیسا وجود دارد که این نمازخانه محل شهادت و دفن ساندوخت، اولین زنی که به سبب اعتقادش به دین مسیحیت کشته شد؛ است.
دسترسی به قدیمی‌ترین کلیسای جهان
مسافران و گردشگران می‌توانند به دو طریق به این کلیسا دسترسی پیدا کنند. در مسیر اول که بسیار ساده‌تر و هموار‌تر نیز هست به این صورت است که لازم است از تبریز پس از گذشتن از شهر‌های مرند و قره ضیاءالدین به شوط برسید. شما می‌بایست در مسیر شوط چالدران به راه خود ادامه دهید تا به سه راهی قره کلیسا برسید. به طور کلی این کلیسا با شهر تبریز ۲۷۰ کیلومتر فاصله دارد. راه دیگر برای رسیدن به این کلیسا بدین صورت است که از ارومیه حرکت خود را آغاز کرده و در مسیر خود از شهر‌های سلماس، خوی و چالدران عبور کنید. از چالدران به سمت شوط حرکت کرده و پس از آن به سه راهی قره کلیسا خواهید رسید. مسیر خوی به چالدران کوهستانی و خطرناک بوده بنابراین لازم است نهایت دقت خود را در این راه به عمل آورید. فاصله حدودی این کلیسا تا شهر ارومیه ۲۷۵ کیلومتر است. همچنین ساعات کاری این کلیسا در فصل تابستان از ۹ صبح تا ۸ شب و در فصل زمستان از ۹ صبح تا ۵ عصر است. اگر شما از دسته افرادی که علاقه‌مند به بازدید از مکان‌های مذهبی و تاریخی هستید، پیشنهاد می‌شود حتما از این کلیسا بازدید نمایید. مکان و آدرس دقیق قره کلیسا به شرح زیر است:
استان آذربایجان غربی، ۲۰ کیلومتری شمال شرقی چالدران، روستای قره کلیسا
سخن پایانی
قره کلیسا قدیمی‌ترین کلیسایی است که در جهان شهرت بسیاری داشته و از قضا در ایران و در شهر چالدران استان آذربایجان قرار دارد. تاریخ پر فراز و نشیب و داشتن شهدایی در راه دین، سبب شهرت بیشتر آن شده است. مسیحیان ارمنی در این کلیسا به انجام مناسک و آداب و رسوم دین خود می‌پردازند. همچنین افرادی که علاقه‌مند به بازدید از مکان‌های تاریخی و مذهبی هستند، می‌توانند از این کلیسا دیدن کنند.
