درختان بائوباب(Baobab) از جمله درخت های عجیب و اسرارآمیز با عمری هزارساله هستند که در مناطق خاصی از استرالیا و آفریقا یافت می شوند. این درختان همچنین با نام درخت وارونه نیز شناخته می شوند؛ علت این نام گذاری شکل ظاهری این درخت افسانه ای است. زمانی که برگ های این درختان می ریزند، اینطور به نظر می رسد که درخت به صورت واژگون روی زمین قرار دارد و ریشه هایش رو به آسمان است. درخت بائوباب همچنین به دلیل عمر طولانی که دارد، پادشاه درختان لقب گرفته است. ابن درختان بلند قامت همواره مورد توجه بسیاری از گردشگران و دوستداران طبیعت واقع بوده است. بر اساس افسانه ای که میان مردم قبیله شونا در زیمباوه رایج است، درخت بائوباب از اولین درخت هایی بود که خدواند خلق کرد. اما این درخت مغرورانه به سایر مخلوقات نگاه می کرد؛ به همین خاطر خدا او را تنبیه کرد و به صورت واژگون درون خاک قرار داد. به همنی دلیل ریشه های این درخت در بالا قرار دارد!
آشنایی با درختان افسانه ای و قطور بائوباب
درخت بائوباب با نام علمی ادانسونیا دیجیتاتا ( Adansonia Digitata)، درخت عظیم الجثه ای است که در مناطق محدودی از افریقا و استرالیا رشد می کند. این درختان بین 5 تا 30 متر ارتفاع دارند و قطر تنه آنها چیزی در حدود7 تا 11 متر است. درختان بائوباب هشت گونه متفاوت دارند. یک گونه از این درختان در ماداگاسکار قرار دارد و از گیاهان بومی این منطقه می باشد. گونه دیگری از درخت بائوباب در شبه جزیره عربستان و گونه دیگری هم در استرالیا هستند. این درخت فقط در مناطق کم ارتفاع رشد می کند. درختان بائوباب می توانند تا 120 هزار لیتر آب را در تنه خود ذخیره کنند و به همین دلیل می توانند در شرایط بی ابی به راحتی دوام بیاورند. تنه درخت بائوباب در زمستان متورم می شود و به کمک شانه های نرم و اسفنجی خود، مقدار زیادی اب جذب و ذخیره می کند و در فصل گرم سال از آن استفاده می کند. بزرگترین درخت بائوباب دنیا، با 47 متر ارتفاع و 16 متر قطر در استان لیمپوپوی آفریقای جنوبی قرار دارد؛ البته تنه این درخت اخیرا به دو نیم تقسیم شده است و در حال حاضر لقب بزرگترین درخت بائوباب دنیا، متعلق به بائوباب sunland در آفریقای جنوبی است که 33.4 متر ارتفاع و 10.46 متر قطر دارد.
درخت بائوباب از گونه های گیاهی مشهور کدام زیست بوم است؟
بائوباب ها معمولا در دشت های گرم و شنی رشد می کنند. از همین رو ساوانا یا گرم دشت، اصلی ترین زیست بوم درختان بائوباب محسوب می شود که در مجاورت جنگل های استوایی واقع شده است. بائوباب ها در حاشیه سر تا سر افریقا و همچنین در ماداگاسکار، هند، سیلان و استرالیا نیز به چشم می خورند. اکثر مناطق زیمباوه، به ویژه استان لیمپوپو هم از زیستگاه های درختان بائوباب محسوب می شوند.
نحوه کاشت بذر درخت بائوباب
برای کاشت درخت بائوباب، ابتدا باید بذر این درخت را تهیه کنید. بذرهای درخت بائوباب شبیه به کلیه هستند. اول از همه بذرها را داخل ظرفی بریزید و روی آن را با یک پارچه نرم بپوشانید. سپس مقداری آب داغ روی آن ها بریزید و صبر کنید تا کم کم خنک شود. بعد از اینکه بذرها را یک شبانه روز در آب خیساندید، آن ها را از آب خارج کرده و در خاک حاصلخیز یا ماسه بکارید. بذر ها را به طور مداوم تا زمانی که جوانه بزنند آبیاری کنید. دقت داشته باشید که بذر درخت بائوباب نسبت به هوای سرد حساس است و باید در نقاط گرم و نیمه سایه کاشته شود. بذر ها معمولا حدود 2 تا 6 هفته بعد، جوانه می زنند. برای رشد بهتر، می توانید به خاک مقداری ماسه و کمپوست و پودر استخوان هم اضافه کنید. هنگامی که نهال ها 40 تا 50 سانتی متر رشد کردند، می توانید آن ها را به زمین منتقل کنید. مکان کاشت باید دارای افتاب کامل باشد و نهال مستقیما در معرض نور آفتاب قرار بگیرد.
کاربرد درختان بائوباب
درخت بائوباب از جهت مصارف متعددی که دارد، برای مردم آفریقا بسیار مهم می باشد. از تنه این درخت به عنوان الوار، تابوت، محل ذخیره آب و محل انبار کردن بذر و دانه ها استفاده می کنند. آفریقایی ها از پوست درخت نیز برای ساخت تور صیادی، کیسه، طناب، کلاه های ضد آب، کائوچو و لباس استفاده می کنند. برگ درخت بائوباب به عنوان سبزی خوراکی قابل مصرف کردن است و برای درمان بیماری های کلیه و مثانه و آسم و چند بیماری دیگر به عنوان داروی گیاهی به کار می رود. علاوه بر آن، از پوست درخت نوعی ادویه خاص نیز استخراج می شود. میوه های درخت هم برای انسان و هم برای حیوانات قابل استفاده می باشد و بومی ها از میوه این درخت، نوشیدنی خوش طعمی درست می کنند. حتی دانه های این درخت هم مفید و دارای خواص درمانی هستند! دانه های درخت بائوباب سرشار از ویتامین C هستند که مردم محلی آن را در غذاهای خود به کار می برند. از قسمت های مختلف درخت بائوباب می توان برای ساخت محصواتی مثل صابون،چسب،پارچه و گرنبند بهره برد. در گرمای سوزان علفزارهای ساوانا، بائوباب بهترین منبع آب برای فیل های تشنه است. همنیطور اگر فردی در صحرا مشکل بی آبی پیدا کند، می تواند با جویدن چوب نرم و مرطوب این درخت و مکیدن آب آن، جان خود را نجات دهد.
میوه درخت بائوباب
نان میمون، لقبی است که میوه درخت بائوبب را با آن می شناسند. چرا که این میوه ترش، غذای مورد علاقه میمون ها است. میوه ی این درخت، به اندازه نارگیل است و حدود یک و نیم کیلو وزن دارد. این میوه رنگی مایل به قرمز دارد و برای معطر کردن نوشابه ها به کار می رود. ناگفته نماند که میوه درخت بائوباب هم مثل سایر قسمت های این درخت سرشار از فایده و خواص درمانی فراوان است. این میوه دارای پتاسیم، کربوهیدرات، فسفر و ویتامین C بوده و برای تقویت سیستم ایمنی، تقویت استخوان ها، کاهش فشار خون، کاهش التهاب و تقویت دستگاه گوارش کاربرد دارد. همچنین پودر این میوه به عنوان مکمل قابل استفاده است و برخی افراد هم در اشپزی از آن برای غلیظ کردن غذا استفاده می کنند.
نکاتی درباره ی درخت بائوباب
درخت بائوباب یا آدانسونیا دیجیتاتا، یک درخت برگ ریز است و وقتی در فصل زمستان برگ های آن فرو می ریزد، این گونه به نظر می رسد که ریشه های درخت در بالای آن قرار گرفته؛ علت نام گذاری این درخت به " درخت وارونه" نیز همین است. ویژگی منحصر به فرد درخت بائوباب که آن را برای زندگی در هوای بسیار گرم مناسب می سازد، برگ های کوچک آن هستند که از اتلاف و تبخیر بیش از حد آب جلوگیری می کنند. علاوه بر آن، تنه ی بشکه مانند این درخت، بیش از 120 هزار لیتر آب در خود ذخیره می کند تا در فصول گرم سال آنها را به مصرف برساند.
امروزه افزایش دمای کره زمین و انتشار گازهای گلخانه ای و همچنین تغییرات آب و هوایی کره زمین، حیات درختان بائوباب را تهدید می کند و آن ها را در معرض خطراتی همچون آتش سوزی، خشکسالی و بیماری ها قرار داده است. سازمان های مختلفی در قاره آفریقا برای حفظ و نجات درختان بائوباب تلش می کنند، از جمله کمپین جهانی درختان که در ماداگاسکار فعالیت می کند. ماموریت آن ها این است که با کم جوامع محلی و کارمندان حفاظت، بر بازدید از این درختان نظارت داشته باشند و از افزایش تلفات بائوباب های بالغ جلوگیری کنند. علاوه بر این، بنیاد بائوباب نیز به هدف کاشت بیشتر این درخت افسانه ای تشکیل شده است و قصد دارند از زنان روستایی هم در جهت برنامه های خود و هم برای ایجاد آگاهی از محیط زیست و بائوباب های آفریقایی، کمک بگیرند. مردم نیز می توانند با خرید محصولات درخت بائوباب مثل پودر و روغن و صابون و ... این سازمان را همیاری کنند.
در ادامه می توانید تصاویری از پادشاه درختان، بائوباب های افسانه ای ببینید!
