معبد آناهیتا از بناهای مشهور در شهرستان کازرون است. این بنا در کنار کاخ شاپور در دره بیشاپور قرار دارد که به نام پرستشگاه آناهیتا بیشاپور خوانده می شود. معبد آناهیتا بنایی مکعبی است که هر ضلع آن حدود 14 متر است و از سنگهای تراشیده شده بدون ملات و دوجداره، به سبک معماری هخامنشی ساخته شده است. سنگها با بست آهنی به هم متصل شده اند. این پرستشگاه در فرورفتگی 6 متری از روی زمین واقع شده و پلکانی از کاخ به آن متصل بوده است. پرستشگاه آناهیتا فاقد سقف میباشد.
معبد آناهیتا کجاست؟
محوطه تاریخی که به بنای معبد آناهیتا مشهور است، در مرکز شهر کنگاور (یکی از شهرهای استان کرمانشاه) قرار دارد. مسیر راه همدان به کرمانشاه فعلی از سمت ضلع غربی محوطه ای معبد گذشته و دشت حیرت انگیز کنگاور در پایین آن قرار گرفته شده است. این بنای بزرگ بر روی تپه ای به بلندای 33 متر قرار دارد. قسمت ورودی بنا پلههای دو طرفه دارد که در سمت جنوبی تعبیه شده اند و در قسمت شمال پلههای یک طرفه قرار دارد که به ساختمان معبد متصل می شود. در سمت شمال غرب معبد آناهیتا نیز مسجد و امامزاده ای بنا شده کهیکی از زیارتگاههای مهم برای مردمان منطقه محسوب می شود.
چرا باید از معبد آناهیتا بازدید کنیم؟
معبد آناهیتا دومین بنای بزرگ سنگی بعد از تخت جمشید است که در فاصله 94 متری از کرمانشاه قرار دارد. بازدید از این معبد باعث میشود به اهمیت آب در دوران گذشته پی ببرید. این معبد مناسب کسانی خواهد بود که به تاریخ گذشته ایران و معماری باستان علاقه دارند و شنیدن داستانها و الهههای برایشان شیرین است.
تاریخچه معبد آناهیتا
در میان ایرانیان باستان آناهیتا به عنوان فرشته فراوانی، زیبایی و باروی و همچنین نگهبان آب محسوب میشود و از جایگاه بالایی برخوردار است. این معبد که برای ستایش و بزرگداشت الهه آب در ایران مورد توجه قرار میگرفت به پیش از میلاد میرسد. مطابق مستندات تاریخی اولین سنگ بنای این معبد در عصر هخامنشی ساخته شده بود که ساختمان در دورانهای بعد نیز ادامه پیدا کرد و در دوران حکومتی ساسانیان به پایان رسید. برخی محققان این بنا را به عنوان کاخی نا تمام برای خسروپرویز معرفی کردند و عدهای آن را به اواخر سده سوم و آغاز سده دوم و برخی به سده اول نست میدهند. سالهاست که از ساخت این بنا میگذرد و به دلیل اینکه با بلایای طبیعی همچو سیل مواجه گشته است به طور دقیق نمیتوان تاریخ ساخت و فضای معماری آن را به درستی مشخص کرد.
در سال 37 میلادی ایزیدور خاراکسی دریکی از کتابهای خود برای اولین بار از معبد آناهیتا به عنوان معبدی متعلق به آرتمیس نام برد. اخیرا با کاوشهایی که انجام شد اطلاعات خوبی از این بنا در اختیار قرار گرفت و از سال 1310 در میان آثار تاریخی ایران ثبت شده است. داستانهایی از وجود دارد که به فرمان او ابرها به زمین می آمدند و باران پاک به مردم هدیه داده میشد. این الهه یکی از مهمترین و محبوبترین الههها در میان مردم است. تاریخدانان و باستان شناسان نیز درباره سرگذشت این سازه تاریخی با مشکل موجه هستند زیرا نقل قولهای مختلفی از تاریخ و دلیل ساخت معبد وجود دارد. با توجه به نتایج دقیق میتوان گفت ساخت این بنای تاریخی به دوران هخامنشیان بازمیگردد که در دوران ساسانیان تکمیل شد و بعد از ورود اسلام به ایران تغییرات زیادی کرد.
معماری معبد آناهیتا
در معماری این بنا به طور کلی توجه به سوی آب و الهه آب بوده است. دالانهای اطراف معبد آب را به طرز زیبایی به وسط سازه و استخر هدایت میکردند. همچنین در دو طرف معبد نیز سردیسی از چهارگاو روبروی هم قرار داشت تا در زمان آبگیری استخر تصویرشان بر روی آب بیفتد و فضا اففسانه ای شود. علامتهای داغی که در این آتشکده دیده میشوند علامتهایی هستند که نشان از انجام مراسم مذهبی در این مکان بوده اند. ستونها و سرسوها عظیم توجه همگان را به سوی خود میکشاند. این بنا در صفههای با سه سطح از زمین احداث شده بود که از پایین به بالا ابعاد آن کوچکتر شده است. به این صورت که بر روی ارتفاعات، صخرهها و تپهها ساخته شده است. پرستشگاهها و چهارطاقی آتشکدهها برای انجام مراسم مذهبی در هومای آزاد بوده اند. حیاط این بنا محصور شده با دیوار و ستون و پلههای دو طرف برای ورود بنا و فرم مربع بنا و استفاده از مصالحی مانند خشت و سنگ نشان دهنده معماری ایرانی در این بنا است.
معبد آناهیتا 32 متر ارتفاع دارد که نقشه بنای کنگاور به صورت یک چهارضلعی می باشد. ابعاد هر ضلع این عمارت 209 متر است که در 242 متر برآورده شده است. جویهای سنگی آب رودخانه بسیار باشکوه به آبگیری در وسط معبد هدایت میشود که نوع تقسیم آب و جریان آب دروان معبدیکی از شگفتیهای معماری ایرانی باستان است. روی هر دیوار ردیفی از ستونهایی با قطر زیاد قرار دارد که ارتفاع ستونهای ساخته شده در این بنای عظیم سه برابر قطر آنها میباشد. در قسمت جنوبی معبد آناهیتا دو ردیف پله قرار دارد که کارشناسان طول آنها را 154 متر برآورد کردند. معماران در هر بلوک دو تا پنج پله تعبیه کرده اند که در پلکان غربی 21 پله و پلکان شرقی 26 پله قرار دارد.
یکی دیگر از نکات معماری در بنای معبد آناهیتا وجود صخرهای در مرکز است که 94 متر طول دارد و عرض آن 9.5 متر می باشد که با ارتفاعی 4 متر بسیار ستودنی است. وجود ستونهای ساده و بدون تجملات کوتاه و قطور دریک ردیف به خوبی الگوی معماری ایرانی را به رخ میکشد. کارشناسان معبد آناهیتا را بعد از تخت جمشید دومین بنای سنگی در ایران معرفی کرده اند. نظرات و تعابیر مختلفی در مورد سبک معماری این بنا توسط کارشناسان ایرانی و مستشرقان اروپایی بیان شده است که با هم در تضادند. مستشرقان اروپایی ادعا میکنند معبد آناهیتا به سبک یونانی ساخته شده است اما محققان ایرانی در برابر نظریههای مختلف معبد ایستادگی کردند. آنها بر اساسیافتههای مختلف و کاوشهای بسیار به یافتههای جالبی دریافتند.
اردشیرحدادیان معتقد است که ساختمان اولیه معبد بر اساس تحقیقاتی که در مورد الهه آناهیتا صورت گرفته شاخته شده و به قرن چهارم پیاز میلاد مسیح بازمیگردد. و احتمال میرود این بنا در زمان اردشیر دوم هخامنشی ساخته شده باشد. کارهای سنگی این بنا به سبک معماری هخامنشیان شبیه است و ستونهای آن به سبک معمارییونانی می باشد. استفاده از صفههای بزرگ در این بنا نیز نشان از هویت معماری اصیل ایران دارد.
بخشهای مختلف بنا
دیوارهای اطراف بنا: معماران برای دیوارهای بنا از گچ و ملات استفاده کردند و با سنگهای تراش خورده پوششی زیبا به آن بخشیدند.
ستونهای معبد: این قسمت در مهمترین و زیباترین بخش بنای آناهیتا است. ستونهای آن به سبک مادها ساخته شده و شامل سه قسمت زیرستون، میان ستون و سرستون است. چنین ستونهایی فقط برای محصور کردن بنا و حفاظت مردم استفاده میشد.
صفه (سکو)های معبد: در مرکز بنا صفههای سنگی وجود داشت که با استفاده از لاشههای سنگهای بزرگ ساخته شده بود. همچنین دو سکوی دیگر نیز در این معبد وجود دارد که یکی در میانه معبد و دیگری در وسط معبد قرار گرفته شده است.
پلکانهای ورودی: در ضلع جنوبی بنا پلکانی دوطرفه دارای پنج پله وجود دارد. این پلهها به وسیله بست آهنی به همدبگر متصل شده بودند که بعدها برای راحتی در رفت و آمد به وسیله آجر پوشانده شده بودند.
دسترسی به معبد آناهیتا
برای رفتن به معبد آناهیتا باید به استان کرمانشاه و شهر کنگاور در 94 کیلومتری کرمانشاه سفر کنید. این معبد در میان راه همدان تا کرمانشاه است. برای به این معبد کافی است به مرکز شهر کنگاور و خیابان شهدا رفته و از آن جا با تاکسیهای مخصوص به این معبد برسید.
ساعت و هزینه بازدید از معبد آناهیتا
ساعت بازدید از معبد آناهیتا در زمانهای مختلف سال باهم فرق میکند. به این صورت که در شش ماهه اول سال از ساعت 9 صبح تا 7 عصر و شش ماهه دوم سال از ساعت 9 صبح تا 5 عصر میتوانید از این مجموعه بازدید نمایید.
جاذبههای نزدیک معبد آناهیتا
- امامزاده ابراهیم
- تپه گودین
- سراب فشن
- گور دخمه صحنه
- مجموعه تاریخی بیستون
هتل و رستورانهایی که در نزدیکی معبد آناهیتا قرار دارد؟
- اقامتگاه بوم گردی باباحسنباباحیدری: 30 کیلومتر
- هتل گلستان: 31.6 کیلومتر
- هتل کوثر: 56 کیلومتر
- کبابی برومتر 350 متر
- رستوران هزار ویک شب: 850 متر
- فست فود رادیکال: 1.4 کیلومتر
- رستوران مییزبان: 1.8 کیلومتر