بازار بزرگ تهران

یکی از مهم ترین بخش های اقتصادی ایران، بدون هیچ شک و تردیدی بازار بزرگ تهران است . از این بازار می توان به عنوان قلب تپنده اقتصادی در شهر تهران نام برد، پیچ و خم کوچه های شلوغ و بازاری هایی که آنجا هستند، بازدید از بازار بزرگ تهران را جذاب و دلهره آور می کند. بازار بزرگ تهران علاوه بر آن که از نظر اقتصادی اهمیت بسیار زیادی دارد، از نظر تاریخی و معماری نیز جز مهم ترین بناهای تاریخی ایران به حساب می آید.
اگر قصد بازدید و گذر از این جذابیت عظیم شهر بزرگ تهران را دارید با ما در ادامه مطلب همراه باشید تا شما را به گردشی کوتاه در این بازار زیبا ببریم.

بازار بزرگ تهران ( بازار ۱۵ خرداد )

بازار بزرگ تهران که آن را با نام بازار تهران و یا حتی بازار ۱۵ خرداد نیز می شناسند، قلب تپنده ی اقتصادی و قطب حضور مردم نه تنها در شهر تهران بلکه از سایر شهر ها است. این مکان بازاری قدیمی‌ست که در منطقه ی۱۲ شهر تهران قرار دارد. بدون شک از مهم ترین بناهای تاریخی شهر تهران، بازار بزرگ تهران می باشد.
جالب است بدانید که در زمان فتحعلی شاه قاجار بود که قسمت هایی از بازار ساخته شد و به این صورت کل مجموعه ی بازار گسترش پیدا کرد به گونه ای که به سمت ارگ و مسجد جامع هم کشیده شد و فاصله ی بین این دو مکان، به پر رونق ترین و معروف ترین بخش های بازار بزرگ مبدل شد.
یکی از شگفتی های بازار بزرگ تهران این است که نه تنها از لحاظ دارایی های تاریخی حائز اهمیت می‌باشد بلکه تاریخ تهران و ایران در دورانی از این مکان رقم خورده است. به طور مثال، تاریخ دوره ی مشروطه گواه خوبی برای این دوران است.
معماری ایرانی اسلامی بازار تهران به همان سبکی می‌باشد که در اکثر بازارهای قدیمی ایران مانند بازار تبریز، زنجان، بیرجند و مشهد قابل مشاهده است. حتی اگر به دنبال خرید چیزی نباشید، می‌توانید با دیدن مناظر شگفت‌انگیز بازار لذت کافی را ببرید. همچین مکانی را نمی‌شود در یکی دو ساعت گشت و باید یک روز خود را برای گردش و پیاده‌روی در بازار خالی کنید. پتانسیل‌های بالای بازار بزرگ تهران به عنوان مکانی گردشگری و دیدنی، آن را در زمره بازارهایی قرار داده که چیزی فراتر از خرید و فروش کالا هستند.

به طور خلاصه در مورد این بازار می‌توان گفت :

• از آن با عنوان شاهراه اقتصاد کشور و قلب اقتصاد ایران یاد می‌کنند.
• یکی از بازارهای تاریخی و مهم کشورمان است.
• بازار تهران از بزرگترین بازارهای ایران و حتی خاورمیانه است.
• یادگاری ارزشمند از دوران قاجار است.
• بناهای تاریخی مهمی همچون مسجد، امامزاده و ... را در خود دارد و از مجموعه‌های مهم تاریخی و هنری و جاذبه های تهران به شمار می‌آید.
• به راحتی با وسایل حمل و نقل عمومی قابل دسترسی است.
• در بافت قدیم تهران قرار دارد و گردشی جذاب را برای‌تان رقم می‌زند.
• از جاذبه‌های محبوب گردشگران داخلی و خارجی است.
• مقصدی جذاب برای عاشقان خرید به شمار می‌رود و تنوع کالاها از مواد خوراکی تا لباس و وسایل خانه و ... در آن بسیار بالاست. 
• به دلیل وجود رستوران‌های باکیفیت مقصدی عالی برای شکم‌گردی نیز به حساب می‌آید.

بازار تهران از دیرباز مرکز اصلی اقتصاد شهر و حتی کشور بوده و در دوران‌هایی همانند قاجار و پهلوی نقش مهمی در تحولات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی نیز داشته است. در دوره مشروطیت اولین جایی که بر علیه دولت ایستاد و با علما و مردم همراه شد، بازاریان تهران بودند؛ آنها کار خود را تعطیل کردند و در مسجد امام دست به تحصن زدند. کسبه بازار در پیروزی انقلاب اسلامی هم نقش داشتند و با جریان های آن دوران همراه شدند.

این شاهراه اقتصادی با گذشت زمان و بر اساس نیازهای اجتماعی، برخی بخش هایش همچون بازار مسگرها، بازار توتون فروش ها و ... را از دست داد، بخش هایی از آن نیز دچار تغییر کاربری شدند و برخی دیگر همانند بازار زرگرها و حلبی سازها در ابعاد کوچک تری به کار ادامه دادند. با این وجود، این بازار سرد و گرم روزگار چشیده، هنوز هم قلب اقتصاد کشور است و سهم زیادی در نظام اقتصادی ایران دارد.

ساعت کار بازار بزرگ تهران

در تمامی ساعت کاری از 8 صبح تا 11 شب می‌توانید به بازار سر بزنید. بهترین زمان رفتن به بازار تهران را نوع خرید شما مشخص می‌کند. برای گشت طولانی مدت در بازار یکی از نگرانی‌ها می‌تواند پیدا کردن استراحتگاه و غذاخوری باشد اما نکته جالب در مورد بازار قدیمی تهران این است که در هر راسته کبابی‌ها و سفره‌خانه‌های سنتی آماده پذیرایی از شما با بهترین منوی سنتی و ایرانی هستند.
کالاهای مختلفی در سراها و پاساژهای بازار فروخته می‌شود که از آن‌ها می‌توان به خشکبار، پوشاک زنانه، طلا و جواهر، ساعت و کیف، لوازم آرایشی، لوازم خانگی و لوازم تحریر اشاره کرد. خرید هر کدام از این وسایل می‌تواند فصل‌های فروش متفاوتی را داشته باشد. برای مثال شلوغ‌ترین زمان خرید وسایل تحریر و کیف در ماه شهریور است که کم کم به باز شدن مدرسه‌ها نزدیک می‌شویم.
البته مسقف بودن قسمت اعظم بازار باعث می‌شود که خریداران از گزند باران و آفتاب در امان باشند. ساعات پیشنهادی برای بازدید از این بازار بین ساعت ۱۴تا ۱۷ می‌باشد ، که البته ساعت کار بخش های داخلی بازار و قسمت های سرپوشیده داخلی آن از روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۸ صبح شروع شده و تا ۵ عصر ادامه دارد.
تعطیلات رسمی بازار تعطیل بوده و پنج شنبه ها نیمه وقت است.
در روز پنج شنبه بازار بزرگ تهران از ساعت ۹ صبح شروع بکار می نماید و تا ۲ بعد از ظهر فعال می باشد. اگر به بازار مراجعه کرده باشید می بینید که در خیابان اصلی مغازه ها و پاساژهایی وجود دارند که ورودی آنها از خیابان های اطراف بوده و ارتباطی به داخل بازار ندارند. این پاساژها مانند بازار رضا و سایر مغازه ها دارای ساعت کاری متفاوتی هستند. بطوریکه در روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۸ صبح شروع بکار نموده و تا ۷ شب فعالیت دارند.
اگر قصد خرید از بازار بزرگ تهران را دارید، باید در ساعات کاری بازار، خود را به آنجا برسانید. البته مغازه ها و پاساژهای اطراف مانند پاساژ پانزده خرداد و بازار رضا ساعت کاری متفاوتی دارند. در حالی که در روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۹ صبح شروع بکار نموده و تا ۷ شب فعالیت دارند. در روز پنج شنبه نیز ساعت کاری این بخش از بازار از ۹ صبح تا ۵ عصر خواهد بود. روزهای جمعه بخش های خارجی و مغازه ها و پاساژهایی که ورود و خروج آنها از خیابان اصلی است باز هستند.

چگونه به بازار تهران برویم ؟

بازار بزرگ تهران هم از جمله مراکزی است که راه‌های متعددی برای رسیدن به آن وجود دارد. این بازار در مرکز شهر تهران واقع شده است.  بازار تهران حالت چهار گوش داشته که به خیابانهای اطراف منتهی می شود ، که آن را چهار خیابان اصلی احاطه کرده اند. خیابان مولوی در بخش جنوبی آن، خیابان مصطفی خمینی در شرق، خیابان پانزده خرداد در شمال و خیابان خیام در غرب.
محدودۀ پوششی بازار روی هم رفته بیش از ۱۰ کیلومتر طول دارد و برای ورود به آن چندین ورودی ساخته شده است، اما با استفاده از ورودی اصلی به سمت میدانِ سبز، می توانید با یک منظره عالی از خیابان اصلی مواجه شوید.
بازار دارای ورودی های مختلف بوده و از طریق خیابانهای اطراف می توان به آن دسترسی داشت. همچنین برای ورود به بازار می توان از ورودی های مختلف آن استفاده نمود. اگر قصد ورود به راسته مشخصی را دارید بهتر است که با توجه به شلوغی بازار نزدیک ترین ورودی را به آن پیدا کنید تا سریع تر به مقصد برسید. به عنوان مثال برای دسترسی به راسته فرش فروش ها ورودی خیابان خیام، کفش و چرم ورودی پانزده خرداد و یا مواد غذایی ورودی خیابان مصطفی خمینی نزدیک تر است. بازار بزرگ تهران از سمت شمال خود به خیابان پانزده خرداد منتهی می شود. بازار از طریق خیابان ناصر خسرو به میدان امام خمینی منتهی می شود.

دسترسی از طریق مترو به بازار

با مترو می توانید از طریق خط شماره ی ۱ تهران یعنی تجریش به کهریزک استفاده کنید یا از طریق دیگر ایستگاه‌های مترو و تعویض خط، خود را به خط 1 برسانید و در ایستگاه ۱۵ خرداد پیاده شوید. دو ایستگاه متروی میدان محمدیه و میدان 15 خرداد دو ایستگاهی است که ابتدا و انتهای ضلع خیام بازار را پوشش می‌دهد.  اکنون به راحتی و فقط با مسافت کمی پیاده‌روی، به بازار بزرگ می‌رسید.

دسترسی از طریق تاکسی به بازار

با در نظر گرفتن موقعیت بازار در شهر و محدوده طرح ترافیک بازار، کمی باید در استفاده از خودروی شخصی محتاط باشید. البته پارکینگ مشخصی برای بازار تهران وجود ندارد و باید خودروی خود را در میان کوچه پس کوچه‌ها پارک کنید. همچنین بعضی از مسیرها به پیاده راه تبدیل شده و نمی‌توانید با ماشین تا نزدیکی بازار بروید.پس تنها راه باقی مانده این است که در هر جایی از تهران که هستید ، خود را به آزادی و یا صادقیه برسانید، تا بتوانید  تاکسی‌های بازار را سوار شده و به راحتی به مقصد برسید. برای برگشت نیز می‌توانید تاکسی‌های مسیری آزادی و صادقیه را سوار شوید.

دسترسی از طریق اتوبوس به بازار

در صورتی که استفاده از بی آر تی برای شما راحت‌تر است، می‌توانید با استفاده خط تجریش – راه‌آهن، به بازار بزرگ برسید. شما باید در ایستگاه منیریه یا امام خمینی از اتوبوس پیاده شوید و با کمی پیاده‌روی یا با استفاده از تاکسی و اتوبوس، به خیابان 15 خرداد برسید. تمامی وسایل حمل و نقل عمومی شما را به بازار بزرگ تهران خواهند رساند اما نکته بسیار مهم این است که شما با کدام یک از این وسایل راحت تر هستید و دسترسی شما به کدام یک از این وسایل حمل و نقل عمومی راحت تر می‌باشد .

تاریخچه بازار بزرگ تهران

بازار بزرگ تهران اثری به جا مانده از دوره قاجار است که عده ‌ای آن را حاصل کار ناصرالدین شاه قاجار دانسته و عده دیگری ساخت آن را به دوران صفوی نسبت داده و شاه طهماسب صفوی را به عنوان سازنده اصلی این بازار می نامند. آقا محمد خان، بنیانگذار سلسله قاجار، تهران را به عنوان پایتخت ایران در قرن نوزدهم انتخاب کرد و بسیاری از تغییرات جدید را در بافت تهران بوجود آورد. در نتیجه، برخی کاخ های سلطنتی، مساجد، دروازه‌ها و عمارت شمس العماره، که در اطرافِ بازار بزرگ تهران واقع شده‌اند، یادآور این دوران‌اند. 
در سفرنامه توماس هربرت توصیفی از بازار تهران در سال ۱۳۰۸ هجری قمری و در دوره حکومت صفویه بر ایران وجود دارد که توماس هربرت این بازار را یک بازار روباز توصیف کرده است.
این توضیحات نشان از این دارد که بازار بزرگ تهران در زمان صفویه وجود داشته و در دوره حکومت ناصرالدین شاه بخش های جدیدی به آن اضافه شد و این بازار مسقف گشت.
نکتۀ جالب این است که معماران بسیاری از این موارد ایرانی نبوده‌اند. ناصرالدین شاه گروهی از معماران فرانسوی را برای طراحی برخی دروازه ها و مناطق مهم در ایران به خدمت گرفت. آب و هوای گرم تابستان در تهران مهمترین دلیل ساخت بنای بازار تهران است، تا مردم هنگام خرید کردن احساس گرما نداشته باشند. از قرن نوزدهم تا به امروز، بسیاری از گردشگران این بازار را قویترین جاذبۀ تهران می دانند.
از لحاظ قدمت و سن و سال، بازار بزرگ در بین سال های ۹۰۷ تا ۱۱۳۵ و در دوره ی حکومت صفویان به وجود آمده است. بر اساس متون به جای مانده ی تاریخی، اولین بنایی که در بازار تهران ساخته شد در دوره ی شاه طهماسب اول صفوی بود. بر طبق نوشته ی طنیع الدوله، چهارسوی بزرگ و کوچک این بازار در دوران فتحعلی شاه قاجار بنا نهاده شد.
در زمان ناصرالدین شاه بود که ورودی اصلی به نام بازار بزرگ بنا گردید و حتی ورودی های دیگر در این دوره سازماندهی شدند. با این احتساب، دوره ی ناصرالدین شاه را باید از دوره های طلایی بازار تهران به حساب آورد که در آن ساخت و سازهای زیادی در بازار تهران صورت گرفت. بعد از این زمان بود که در دوره های بعدی، تعداد راسته های بازار بیشتر و بیشتر شد. در واقع راسته هایی که امروز در بازار با آن ها طرف هستیم، همگی در این زمان ساخته شده اند. بد نیست بدانید نام بازار بزرگ تهران از تاریخ ۲ آبان ۱۳۵۶ با شماره 1540 در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.

مساحت بازار تهران

به دوره صفوی می‌رویم؛ زمانی که شاه طهماسب قزوین را به پایتختی انتخاب کرد و در این شهر سکنی گزید. یکی از دلایل وی برای خروج از شهر، زیارت حضرت عبدالعظیم بود. در رفت و آمد هایش به شهر ری، علاقه وی به تهران افزایش یافت و دستور داد حصاری دور این شهر ایجاد کنند. برای ساخت این حصار، خاک زیادی را از 2 منطقه آوردند که بعدها به چاله میدان و چاله حصار شهرت یافتند. این حصار پس از ساخته شدن، حصار طهماسبی نام گرفت و طول آن به 6000 قدم می‌رسید. از آن پس تهران در داخل این حصار قرار داشت و از 4 محله تشکیل می‌شد که نام یکی از آنها «بازار» بود.
در آن زمان بین قلعه حکومتی و شهر، خندقی وجود داشت. در یک سوی خندق و در مقابل قلعه، بساط حجره‌ها، دکه‌ها و دستفروشان برپا شد و بازار خندق خود به خود شکل گرفت. این مکان در دوران صفویه و زندیه به همین نام خوانده می‌شد و شاهان این دوره توجه زیادی به آن داشتند.
با روی کار آمدن قاجارها و پایتخت شدن تهران، بازار بزرگ این شهر هم بیشتر مورد توجه قرار گرفت. آقا محمدخان قاجار این بازار را پررونق تر از همیشه کرد و با بازسازی حجره‌ها، دالان‌ها، کاروانسراها و سایر بخش‌های بازار، کاری کرد که خریداران و فروشندگان زیادی از جای جای ایران و تهران به این مکان سرازیر شوند. فتحعلی‌شاه در حوالی همین بازار، مسجد جامع را ساخت و بر اهمیت آن افزود. در آن زمان هر یک از محله‌ها برای خود بازار و بازارچه‌هایی داشتند؛ اما بازار اصلی شهر از دروازه شاه عبدالعظیم آغاز می‌شد و تا مسجد جامع و بازارچه احمد کور ادامه داشت. چهار سوق بزرگ و کوچک بازار و بازار مروی و چهل تن نیز در همین زمان ساخته شدند و مجموعه بازار به طرف شمال غرب و غرب گسترش پیدا کرد. حدفاصل بین ارگ و مسجد جامع به دلیل میزبانی از معروف‌ترین و معتبرترین سراها و تیمچه‌ها به پررونق ترین بخش بازار تبدیل شد. محمدشاه قاجار، بازار بین‌الحرمین را به این بازار بزرگ افزود و باز هم وسعتش را افزایش داد.
در دوره ناصرالدین شاه، ورودی اصلی با نام «بازار بزرگ» ساخته شد و ورودی‌های دیگر سازماندهی شدند. ناصرالدین شاه دوره‌ای طلایی را برای بازار تهران رقم زد و ساخت و سازهای زیادی در آن انجام داد که از آن جمله می‌توان به ایجاد بازار امیر، سرای امیر و بازار کفاش‌ها اشاره کرد. علاوه بر قسمت‌های داخلی بازار، در اطراف آن نیز بازارچه‌هایی به وجود آمدند؛ از جمله بازارچه معیر و قوام‌الدوله که به بازارچه دوقلو شهرت یافتند. بازار کربلایی عباسعلی کمرگچی، بازارچه نایب‌السلطنه و ... هم از بازارهای مهم آن دوران بودند که امروزه تنها نام و خاطره آنها به جا مانده است. در محدوده خیابان ناصرخسروی امروزی و نزدیک مجموعه اصلی بازار نیز بازارچه‌ها و تیمچه‌هایی وجود داشت که امروزه تنها بقایای برخی از آنها مانند بازارچه مروی و تیمچه صدر اعظم به چشم می‌خورد.
بنابراین می‌توان گفت اساس تغییرات و شکل‌گیری بنای این بازار، تقسیم‌بندی بخش‌های گوناگون و ساخت سراها، همه به دوره قاجار باز می‌گردد. البته درباره نحوه تکمیل بازار روایت‌های مختلفی وجود دارد؛ عده‌ای معتقدند پادشاهان قاجار عامل اصلی توسعه بازار هستند و عده‌ای دیگر بر این باورند که وقف زمین و خانه توسط مردم و بازاریان برای توسعه تجارت باعث شده تا شاهان قاجار به فکر توسعه بازار بیفتند.
بد نیست بدانید که بخش‌های مهم بازار تهران در زمان قاجار عبارت بودند از: بازار کفاشان، بازار فرش‌فروشان، بازار عباس‌آباد، بازار امیر، بازار زرگرها، بازار ساعت‌فروشان، بازار بین‌الحرمین (سلطانی جعفری)، بازار چهار سوق بزرگ، مسجد جامع، بازار چهار سوق کوچک، بازار چهل تن، بازار آهنگران، بازار مسگران و بازار پاچنار.
به هر حال، مساحت بازار بزرگ تهران برابر با ۱۰۵ هکتار است و دارای قسمت های مختلفی همچون تیمچه، بازار، راسته، پاساژ، مغازه، مسجد، تکیه و زیرگذرهای مختلفی است.

معماری بازار تهران

بازار تهران هم مانند هر بازار ایرانی دیگری مجموعه‌ای از راهروهای پیچ در پیچ، طاق‌های ضربی، گنبدها و ... است که هر یک با دقت زیادی ساخته شده‌اند. درست است که با گذشت زمان این بازار تغییرات زیادی به خود دیده اما هنوز هم بخش‌های قدیمی آن پابرجا هستند و زیبایی‌های زیادی دارند.
سر توماس هربرت (Herbert, Sir Thomas) که یک سیاح اروپایی بود، در سفرنامه ی خود به ایران در سال ۱۱۰۸ قمری یعنی در دوره ی صفویه، بازار بزرگ تهران را فاقد سقف توصیف می ‌کند. در میان اماکن بازار تهران، بازار بین ‌الحرمین از ساخته‌ های دوره ی محمدشاه قاجار و بازار امیر، سرای امیر و بازار کفاش ‌ها از افزوده ‌های دوران ناصرالدین‌ شاه است. متاسفانه با پیشرفته تر شدن شهرنشینی و معماری در تهران، بازار بزرگ هم دستخوش تغییراتی شد به طوری که قسمت های زیادی از آن نوسازی شد و حتی قسمت هایی از آن نیز به همین واسطه از بین رفت. 
قسمت‌های قدیمی بازار به صورت طاقی و گنبدی ساخته شده‌اند و سوراخ‌ها و روزنه‌های میان گنبدها نور فضای داخلی را تامین می‌کند. این روزنه‌ها نقش هواکش را هم برای بازار ایفا می‌کنند و موجب گردش هوا می‌شوند. 

جزییات در ساختار بازار نشان می‌دهد که معمار و طراح این فضا ناشی نبوده و دست معماران خارجی و یا استادکاران داخلی ماهر در میان بوده است. از آنجا که معماری بازار، به یک دوره اختصاص ندارد و در طول دوران مختلف شکل گرفته است، نمی‌توان سبک دقیقی برای آن در نظر گرفت؛ اما بیشترین بخش آن نشانه‌های سبک معماری تهرانی را دارد. 

این فضا در طول زمان با گسترش و توسعه مواجه شده و تغییرات زیادی به خود دیده است و بخش‌های جدید و بازسازی شده معماری قابل توجهی ندارند. در زمانی، بخش‌هایی از بازار به دلیل گرمای تابستان مسقف شدند و در زمانی دیگر فضاهای خدماتی مانند قهوه خانه ،زورخانه، حمام، مسجد، سقاخانه و حسینیه‌های بسیار در آن شکل گرفتند. راسته‌ها یکی یکی به بازار اضافه شدند و هر یک به فروش کالای به خصوصی اختصاص یافتند. این بخش‌ها هر کدام دارای تکیه، مسجد، حمام و برنامه‌های ویژه خود بودند و در اعیاد و عزاداری‌ها، در برگزاری مراسم برای جلب توجه مردم با دیگر راسته‌ها به رقابت می‌پرداختند.

به‌طور کلی عناصر اصلی ساختاری بازار عبارتند از:

• راسته: یا گذرگاه اصلی و فرعی بازار که مسیری طولانی است و در دو طرف آن دکان‌ها قرار گرفته‌اند. 
• سرا :که یک حیاط میانی با حجره‌های به هم پیوسته در دور تا دور آن است. سراها از نظر شکل زمین، تعداد طبقات، نوع ایوان، رواق و راهروها با هم متفاوت هستند.
• تیمچه : که فضاهای سرپوشیده و کوچکی برای عرضه یک نوع کالای خاص هستند و تزیینات چشمگیری نسبت به سایر بخش‌های بازار در آنها دیده می‌شود.
• چارسوق : چهارسو یا چهارسوق که به محل تقاطع دو راسته اصلی گفته می‌شود که معماری متفاوت و تزیینات داخلی مفصلی دارد.

در دوره پهلوی، با شکل‌گیری مدرنیته و ساخت بازارچه‌ها، کارکرد سنتی بازار تهران در امور اجتماعی و فرهنگی و حتی اقتصادی تاحدی روندی نزولی پیدا کرد؛ هرچند در کودتای ۲۸ مرداد ردپای آن دیده می‌شد. امروزه بازار بزرگ تهران فقط کارکرد اقتصادی خود را حفظ کرده است و یکی از بهترین مکان های دیدنی استان تهران برای گردشگری به شمار می‌رود.

بخش های مختلف بازار بزرگ تهران

در بازار تهران خیلی از نیازها و مایحتاج های خانواده ها در هر زمینه ای متوسط ترین سطح ممکن تا بهترین آن، قابل تامین است. البته بازار تنها مختص به خانواده ها و یا خرید مایحتاج نیست بلکه اصناف مختلفی مثل خیاطان، مزون داران، آرایشگران و بسیاری از اصناف دیگر نیز متناسب است. با توجه به میزان بازدید فراوان از بازار تهران در خیابان های منتهی به بازار نیز در دوره های مختلف تاریخی بازارهایی شکل گرفته است. 
بازدید از بخش های مختلف بازار تهران می تواند یک روز شما را به خود اختصاص دهد پس به هیچ عنوان بازدید از این مکان زیبا را فراموش نکنید.

بازارچه ها

• بازارها

بزرگ، بین‌الحرمین، امیر، آهنگران، بزرگ، بین‌الحرمین

• بازارچه ها

رضا - زرگرها - زید - طوسی - عباس‌آباد - قیصریه - کفاش‌ها - پردیس - پرسپولیس - خلیج فارس - خیاط‌ها - دروازه نو - دوبی - کیش - کیلوئی‌ها - لوازم تحریر - مسجد جامع - مسگرها - ملی - نجارها - نیک

بازار چهارسوق

بازار چهار سوق یکی از بخش های قدیمی بازار بزرگ تهران محسوب می شود. چهار سوق دارای معماری و بافت قدیمی بوده و جزو آثار ملی بشمار می رود. بازار چهار سوق در سال ۱۱۸۵ خورشیدی ساخته شده است و در نزدیکی مسجد جامع و در خیابان پانزده خرداد قرار دارد. بازار دارای یک مکان هشت ضلعی با یک سقف کوتاه بوده و گچ بری های متعدد و زیبایی دارد.
 چهار سوق از قدیمی ترین بخش های بازار تهران به حساب می آید. این بخش از بازار در تقاطع مسجد جامع، بازار چهار سوق، بازار مسگر ها و کوچه هفت تن قرار دارد.
اگر نگاهی به تاریخچه این چهار سوق اندازیم باید گفت که ساخت این مکان به سال ۱۲۲۲ هجری قمری بر می گردد و در تاریخ ۲ آبان سال ۱۳۵۶ چهار سوق بزرگ بازار با شماره ۱۵۴۱ جزو فهرست آثار ملی ایران شد. اگر وارد مسجد جامع تهران شده‌ اید، حتماً پس از آن سری به چهار سوق بزرگ بازار زده و از این مکان دیدنی نیز بازدید کنید.

بازار امیر

بازار امیر یکی از بازارهای اصلی بشمار می رود که در سال ۱۲۲۹ خورشیدی ساخته شده است.

بازار بین الحرمین

بازار بین الحرمین یا بازار لوازم التحریر یکی از بازارهای اصلی بشمار می رود. در این جا می توانید انواع خودکار، روان نویس، دفتر، مداد رنگی و سایر لوازم التحریر را خریداری نمود. معمولا قیمت های عرضه شده در بازار تهران مناسب تر از سایر نقاط شهر است. اما همواره در خرید دقت لازم را داشته باشید.

سراها

روحانی قدیم (اخلاقی) - روحیه - روغنی‌ها - سادات - ساعتچی - سجاد - سعادت - سلاحی - سلطانیون - سلیقه - سلیمانی - سید محسن آهنگی - شکروی - شکروی جدید - شیخ جعفر - شیرازی - صادقیه - صدر - صدریه - صدیق - صلحی - صمدیه - ضرابی - ضیافت - عادلی - عالی نو - عباسی - عبدالوهاب - عدل اسلامی - عربزاده - عزیزیان - عطاران - غرب - غفاری - فتاح - فرزانه - فولاد - قائم بزرگ - قائم کوچک - قدیانی - قیصر - کرباسی - کرمی - کیهان - گردن‌کج - گلستان - گلشن - گلشن‌شکن - لاله - ماشاءالله - ماهرو - محمدی - محیط - مریم - مستوفی - مشکات - مصباح - ملی - ممتاز - منصور - مهدی - مهدی‌زاده - موسوی مهر - میر علی‌نقی - میرزا اسماعیل - میرزاعباس - ناصری - نقالخانه - نو قزوینی‌ها - نواب - نور - نیازی - وحید - وزیری - وهابیه - یزدی‌ها - یمین - اباچی - ابوتراب - اتحاد - احمدی - اربابی - آزادی - اسلامی - اعظم - افراشته - افسر - اقبال - اکبریه - امیرکبیر - امین اقدس - انقلاب - ایوبیان - با تقوی - بابک - بازرگانان - بهار - بهنودی - بوعلی - بیهقی نو - پارسا - پارک - پایدار - پیروز - تقی‌زاده - تکیه - تهرانچی - توکلی - تیموری - جلیلی - جمهوری - جنتی - جواهریان - جوریز - چهاربازار - چهل‌تن - حاج ملاعلی کنی - حاج نادعلی - حاج‌حسن - حاجی حسن اول - حاجی حسن دوم - حاجی زمان - حافظ - حجاز - حدید - حریری - حسن‌نژاد - حمام قبله - خالقی - خدایی - خرم - خوانساری‌ها - خورشید - دالان‌دراز - دشتی - دلگشا - دوستعلی‌خان - رازی - راستی - رحیمیه ۱ - رحیمیه ۲ - رحیمیه ۳ - روحانی

تیمچه ها

فرد، حاجب الدوله، باوفا، توجه، حاجی ابوتراب، فرد، حاجب الدوله

پاساژها و مراکز خرید 

• پاساژ ها

فرد حسینی - قادری - قدسی - قیصریه - کاشانی - کاشی‌ها - کامیاب - کاووسی - کلاهدوز - کمالی - کمیلیان - کویتی‌ها - کویتی‌های جدید - گل‌ها - لطفی‌پور - مباشر - مسعود - منصور - مهتاش - موقوفه خازن الملک آهنگی- میلاد - ناصر - نصیری - نور - نیکبخت - وحدت - وطن - وین - یکتا - احمدی - ارباب‌زاده - آرش - آزادی - اسلامیه - اقدسیه - امیر - آنتیک - آهن - ایده‌آل - ایده‌آلی - ایران‌یراق - برقعی - بری - بهبهانی - بهرامی - بوستان - پردیس - تجارت - جعفری - جهان - جوادیون - جواهریان - حاتمی - حضرتی - حمید - دربنده - دیانت - رحمتی - رحیمی - رز - رضا - زاد - زمرد - سعادت - سعید - سیدجعفر - شریف - شمس - شناور - شهرابی - شیروانی - صدف - صدقیانی - صفا - صنایع - ظفر - عادلی - عظیمی - علوی - علی کراچیان - غنی‌آبادی - فجر

پاساژ چهار سوق

این پاساژ تجاری در بازار بزرگ تهران و خیابان بازار مسگرها واقع شده و یکی از هشتاد و دو بازار و مرکز خریدی است که در بازار بزرگ تهران قرار دارد. از لحاظ جغرافیایی، موقعیت و دسترسی خوبی به مراکزی مانند تالار الماس و شمس العماره دارد. رستوران‌ شرف الاسلامی، پاساژ حکیم هاشمی و آرامگاه لطفعلی خان زند نیز در حوالی این مرکز خرید هستند.

پاساژ رضا

یکی از مهم ترین مراکز خرید در این منطقه، پاساژ رضا است. در این پاساژ بسیار زیبا، شما می توانید انواع محصولات حوزه لباس، پوشاک و خوراکی های خارجی را مشاهده کرده و با توجه به نیاز خود آن ها را خریداری کنید.
این پاساژ پنج طبقه در حدود ۶۰۰ واحد تجاری دارد که عمده فعالیت آن ها در حوزه پوشاک و لباس است.

• مراکز خرید

خیام - دلشاد - سرپولک - صداقت - قائم - کارآمد - گلستان - محمد - میلاد - احسان - ایران - پوشاک کویتی‌ها - تندیس - توحید - حافظ

رستوران ها

شرف الاسلامی - نایب - مسلم - جوان - شمشیری - حاج مرشد - فلافلی مروی - قدح

رستوران شمشیری:

رستوران شمشیری متعلق به حاج محمد حسن شمشیری بود که سالها پیش از دنیا رفته است. این رستوران دارای چلوکباب های معروف بوده و دارای دوغ محلی فوق العاده است. در ضمن سالاد بار رستوران رایگان است. رستوران در سبزه میدان ضلع جنوب شرقی جای دارد.

رستوران نایب :

رستوران نایب یکی از قدیمی ترین رستورانهای تهران است که دارای قدمتی بیش از ۱۳۰ سال است. شعبه اصلی رستوران نایب در بازار صحاف ها واقع شده و چلوکباب نایب محبوبیت زیادی دارد. سایر شعب نایب در سالهای بعد در سایر نقاط تهران تاسیس شد.

جاذبه‌های دیدنی بازار تهران

بازار تهران با توجه به قدمت دیرینه‌اش جاذبه‌های زیادی دارد که می‌توان به تیمچه مهدیه، مسجد جامع امام خمینی (شاه سابق)، کاخ شمس العماره، امامزاده زید، کلیسا طاووس و بازار فرش فروشان اشاره کرد. در بازار فرش شاهد هنر اصیل ایرانی هستیم که علاوه بر فروش فرش، فرش و نقشه فرش نیز صادر می‌شود. مجموعه بینظیر کاخ گلستان در فاصله نزدیکی از بازار تهران قرار گرفته است. این مجموعه در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

در ادامه به تعدادی از این میراث منحصر به فرد می‌پردازیم .

مسجد جامع

در بازار بزرگ ‌تهران می توانید مساجد مختلفی را مشاهده کنید. مسجد جامع بازار تهران قدیمی ترین مسجد تهران است که دارای شبستان های متعددی است. قدیمی ترین شبستان مسجد که آیت الله شاه آبادی نام دارد دارای قدمتی بیش از هزار سال است. شبستان دیگر مسجد بنام شبستان عتیق که مسجد عتیق نیز نامیده می شود و دارای قدمتی بیش از ۷۰۰ سال است. این بنا در سال ۱۳۷۵ خورشیدی جزو آثار ملی ایران ثبت گردید.
از نظر تاریخی فتحعلی شاه قاجار را بانی ساخت این مسجد بوده است و به همین دلیل پس از اتمام ساخت آن، نام مسجد شاه بر روی آن گذاشته شد. بر اساس کتیبه های نوشته شده، زمان تقریبی شروع ساخت این مسجد در سال ۱۲۱۲ یا ۱۲۲۴ هجری قمری بوده و در سال ۱۳۰۷ هجری قمری با دستور ناصرالدین شاه قاجار مناره‌ هایی به این مکان اضافه شد تا به شکل امروزی تغییر کند.
شما می توانید در بخش های مختلفی از این مسجد تزییناتی را مشاهده کنید که به صورت واضح از مسجد وکیل شیراز الهام گرفته شده است. از مسجد امام پس از مسجد جامع بزرگ تهران به عنوان دومین مسجد بازار بزرگ یاد می شود. مسجد جامع بازار بزرگ تهران دارای هفت شبستان مختلف است که هر کدام در دورانی متفاوت ساخته شده‌اند . مسجد جامع دارای مساحت ۴۵۰۰ مترمربع بوده و زیربنایی حدود ۲۰.۰۰۰ مترمربع دارد. هر یک از شبستان های مسجد به عنوان یک مسجد مجزا بوده و در مجموع مسجد جامع بازار تهران را تشکیل می دهند. 
شبستان شاه آبادی در ضلع جنوبی مسجد، شبستان بزرگ یا مسجد زیر گنبد، شبستان جعفری یا مسجد گرمخانه، شبستان چهل ستون در ضلع شرقی مسجد جامع، شبستان زیر زمین در ضلع شمالی، شبستان استرآبادی در ضلع شمالی و شبستان کوچک در ضلع جنوبی مسجد جامع و خارج از مسجد قرار دارد. مسجد جامع دارای کتابخانه ای با ۲۶۰۰ متر زیربنا و سالن مطالعه ۹۰۰ متری می باشد. کتابخانه دارای سه طبقه می باشد و بیش از ۴۰۰۰۰ جلد کتاب در آن قرار دارد. علاقه مندان به مطالعه کتاب می توانند همه روزه از ساعت ۸ الی ۱۲ ظهر به کتابخانه مراجعه نمایند. کتابخانه در روزهای جمعه و تعطیلات رسمی بسته است. مسجد جامع علاوه بر یک مکان مذهبی یک مکان تاریخی بشمار می رود که علاقه مندان می توانند معماری زیبا و بافت تاریخی مسجد را مشاهده نمایند.

کاخ گلستان

کاخ گلستان با قدمتی در حدود 400 سال، یکی از جاهای دیدنی اطراف بازار به حساب می‌آید. این بنای زیبا با معماری و تزیینات منحصربه‌فرد، از آثار ثبت‌شده ایران در فهرست میراث یونسکو به شمار می‌رود که از مجموعه‌ای از بناهای تاریخی تشکیل شده است؛ نظیر شمس‌العماره، ایوان تخت مرمر، کاخ اختصاصی، تالار سلام، تالار آینه، تالار عاج، خلوت کریمخانی، عمارت بادگیر و... که هر بیننده‌ای را مسحور جذابیت خود می‌کنند. کاخ گلستان در خیابان پانزده خرداد و ضلع شمالی میدان ارگ قرار دارد.
اگر قصد بازدید از بازار بزرگ تهران را دارید، پیشنهاد می‌کنیم سری هم به کاخ گلستان بزنید.

تیمچه حاجب الدوله

در مجاورت مسجد جامع تیمچه ای بنام حاجب الدوله قرار دارد. این تیمچه با معماری زیبای خود در دوران ناصر الدین شاه قاجار توسط حاج علی خان حاجب الدوله ساخته شده است. تیمچه در سال ۱۳۵۶ خورشیدی به عنوان اثر ملی ثبت شده است.

تیمچه مهدیه

سبزه میدان در شمال بازار قرار دارد و به‌نوعی نقطه آغاز بدنه اصلی بازار به حساب می‌آید . قدمت سبزه میدان به اوایل عصر صفوی برمی‌گردد اما زمانی که امیرکبیر در سال ۱۲۶۸ قمری دستور ایجاد تغییرات وسیعی در این محدوده را داد ، در واقع سبزه میدان شکل گرفت. 
بد نیست راجع به‌علت نام‌گذاری آن هم بدانید؛ از آنجا که در عصر زندیه و اوایل قاجار، از این منطقه برای کاشتن سبزی خوردن استفاده می‌کردند، به‌عنوان سبزه میدان شناخته شد. سردر زیبایی در ضلع جنوبی آن وجود دارد که دروازه ورودی به بازار تهران است.
پس از عبور از سردر سبزه میدان، به بازار کفاش‌ها می‌رسید. در ابتدای این بازار، تیمچه مهدیه با پوشش ضربی و تزیینات زیبای یزدی‌بندی قرار دارد. این تیمچه به فروش ترمه اختصاص دارد.

کاخ شمس‌العماره

این بنا اگرچه بخشی از کاخ گلستان را تشکیل می‌دهد اما شمس‌العماره، شاهکاری است که لیاقت بازدید و درک زیبائی‌هایش را جدا از کاخ گلستان دارد. در دوران ناصر‌الدین شاه ایده ساختن برج، به جهت پدید آوردن منظره‌ای پانوراما از شهر بود. در سال ۱۲۴۴ ساخت و ساز آغاز شد و دو سال پس از آن در سال ۱۲۴۶ به پایان رسید. 
برج‌های دوقلو در بالای سازه با پنجره‌های قوسی، کاشی‌کاری زیبا و پیچیده، همچنین یک سالن باز در مرکز ساختمان، از ویژگی‌های این ساختمان منحصربه‌فرد است. اگرچه رفتن به بالای عمارت امکان‌پذیر نیست اما با توجه به ارتفاع آن می‌توان حدس زد که ناصرالدین شاه به خواسته‌اش برای داشتن یه چشم‌انداز وسیع از تهران آن زمان، رسیده بود.

خانه ملک

خانه ملک از خانه‌های تاریخی ثبت شده در فهرست ملی ایران به شمار می‌رود که معماری آن به دوره قاجار و پهلوی مربوط می‌شود و شامل تزیینات زیبایی همچون کاشی‌کاری، آجرکاری، حجاری، دیوار پوش‌های قاجاری، منبت‌کاری، گچبری، تزیینات فلزی و... است.
حاج حسین آقا ملک از تجار ثروتمند مشهد بود که موقوفات زیادی نظیر کتابخانه و موزه ملی ملک را از خود به یادگار گذاشت و اهمیت خانه ملک به قرارگیری آن در فاصله دو مکان مقدس مسجد امام و مسجد جامع مربوط است. حاج حسین آقا ملک منزل خود را به کتابخانه و موزه تبدیل و تا آخر عمر در آن زندگی کرد. با توجه به اینکه ایشان برای گسترش کتابخانه و موزه ملک اهمیت زیادی قائل بود، زمینی را در محوطه باغ ملی تهران خریداری کرد که اکنون به‌عنوان مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک فعالیت می‌کند.

کلیسای تادئوس و بارتوقینوس مقدس

پس از حمام چال، به‌سمت کوچه موسوی بروید؛ جایی که تنها کلیسای بازار تهران را در خود جای داده است. کلیسای تادئوس و بارتوقیمئوس مقدس که در سال ۱۳۷۸ به ثبت ملی رسید، عنوان اولین کلیسای تهران را با خود یدک می‌کشد و تاریخ عمارت کلیسا به دوره زندیه می‌رسد. این کلیسای یک طبقه دارای حیاط، ایوان، تالار  اتاق گوشه جنوب شرقی تالار و فضایی در شرق تالار است و طرح تالار کلیسای آن بی‌شباهت به کلیساهای محله جلفای اصفهان نیست.
کلیسای تادئوس و بارتوقیمئوس مقدس در نزدیکی خیابان مولوی و خیابان مصطفی خمینی قرار دارد و به‌راحتی می‌توانید از بازار خارج شوید.

امام زاده زید (ع)

امام‌زاده زید (ع) سومین بقعه قدیمی تهران و بزرگ‌ترین زیارتگاه شهر به شمار می‌رود که در بازار بزازها قرار دارد. این اثر که سال ۱۳۱۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید، محل دفن سید زید بن زین ‌العابدین بن حسین بن علی (ع) است؛ ضمن اینکه آرامگاه لطفعلی خان زند در کنار این امام‌زاده قرار دارد. 
ساخت امام‌زاده مذکور به دوران صفوی برمی‌گردد که در زمان قاجار بازسازی شد و شامل تزییناتی نظیر کاشی‌کاری و آینه‌کاری است. قدیمی‌ترین تاریخ موجود در این امام‌زاده به صندوق مرقد مربوط می‌شود که سال ۹۰۲ هجری قمری را نشان می‌دهد.

سرای امیر

سرای امیر یکی از بخش‌های قدیمی بازار بزرگ تهران است که به «سرای  اتابکیه» نیز شهرت دارد و از یادگاری‌های امیرکبیر است. این بازارچه، در سال ۱۲۲۹ شمسی در غرب بازار بنا شد و حجره‌ها و دکان‌های متعددی داشت که در آن روزگار، تغییر و تحولی اساسی در بازار به وجود آورد. این سرا مختص فروش پارچه است و شهرت زیادی در زمینه منسوجات دارد. در حیاط اول آن مجسمه امیرکبیر گذاشته شده است که بازدید از آن خالی از لطف نخواهد بود.
پس از دیدن سرای امیر می‌توانید به کوچه عباس‌آباد بروید، جایی که حمام چال در آنجا قرار دارد و مغازه‌دارها پارچه‌های خود را اغلب به‌صورت عمده می‌فروشند.

راهنمای خرید در بازار تهران

به کمک لیستی که در این قسمت تهیه شده ، می‌توانید با توجه به نوع محصول خود ، آن بخش از بازار که لازم است برای تهیه محصول به آن سر بزنید را به سادگی پیدا کنید.

• آجیل و خشکبار: برای خرید این محصول می توانید به چهار سوق بزرگ، سرای دالان دراز روید و از این مکان بهترین آجیل و خشکبار را خریداری کنید.
• پوشاک: بهترین نوع پوشاک در راسته جعفری، کوچه حمام چال، کوچه هفت تن، بازار مسگرها قابل خریداری است.
• پارچه: برای خرید انواع پارچه می توانید سری به سرای امیرکبیر، بازار عباس آباد زده و از آن بازدید کنید.
• لوازم التحریر: انواع لوازم التحریر در بازار بین الحرمین، اطراف مسجد جامع و شمال سرای قزوینی ها قابل خریداری است.
• نایلون و پلاستیک: در انتهای شرقی بازار و نرسیده به بازار سید اسماعیل می توانید انواع نایلون و پلاستیک را خریداری کنید
• طلا و جواهرات و ساعت: راسته زرگرها بخش فروش انواع طلا، جواهرات و ساعت در بازار بزرگ تهران است.
• بدلیجات: برای خرید با کیفیت ترین بدلیجات می توانید به بازار سلطانی روید.
• ظروف و دکوری: تیمچه حاجب الدوله بخش مخصوص فروش ظروف و دکوری در بازار بزرگ تهران است.
• لوازم آرایشی و خوراکی: برای خرید انواع لوازم آرایشی و خوراکی می توانید بازار مروی روید.
• لوازم خیاطی و کیف و چمدان: سرای مشیر خلوت بورس لوازم خیاطی و کیف و چمدان در تهران است.
• لوازم خانگی: انواع لوازم خانگی را در بازار چهل تن، بازار سید اسماعیل می توانید خریداری کنید.
• کفش و چرم: کوچه سید ولی بخش فروش کفش و چرم در بازار بزرگ تهران است.
• فرش و تابلوفرش: یکی از مهم ترین مکان ها فروش فرش در تهران بازار مغازه و انتهای جنوبی بازار کفاش ها است.
• تنباکو و دخانیات: کوچه احمدی در بازار حضرتی بخشی از است که به فروش تنباکو و دخانیات شهرت دارد.
• جوراب و لباس زیر: کوچه مزینی و کوچه رضایه مکانی برای خرید انواع جوراب و لباس زیر است.
• صندل و کفش: منوچهرخانی میزبان صندل و کفش در بازار بزرگ تهران است.
• عطاری: پله نوروز خان بخش مربوط به عطاری در بازار تهران است.
• عطر و ادکلن: می توانید بهترین عطر و ادکلن را بازار مسجد جامع با کیفیت بالا و قیمت مقرون به صرفه ای خریداری کنید.
• لوازم تولد: پله نوروزخان مکان فوق العاده برای خرید لوازم تولد است.