در گذشته از 15 آبان تا 5 روز بعد از آن جشنی با نام پاییزانه یا جشن میانه پاییز برگزار می شده است که علت برگزاری آن باور داشتن دین زرتشت به زمان آفرینش گیاهان و رستنی‌ها توسط خدا در این زمان می باشد. ایاثرم به معنای آغاز سرما است. این جشن هنوز در کرمانشاه توسط مردم برگزار می شود. در اوستا ایاثرم به صورت اَیـاثْـرِمَـه نوشته شده است. در این جشن افراد دست یک دیگر را گرفته و با یک دیگر هم پیمان می شوند، علت این هم پیمانی برای محافظت و پشت هم بودن در برابر بلایای طبیعی بوده است. گاهان به معنای زمان و ثمر به معنی نتیجه می باشد، گاهنبار معنای ثمر رسیدن می دهد. چندین وسیله برای نشانه های مختلفی بر سر سفره گذاشته می شده است، به عنوان مثال آتش دان یا چراغ روغنی به نشانه نگهبان آتش یا اردیبهشت، ظروف مسی به نشانه نگهبان فلزات یا شهریور، میوه به نشانه نگهبان زمین و میوه یا مهر، مورد و سیر به نشانه نگهبان گیاهان یا مرداد.
15 آبان، جشن میانه پاییز
در گاه شمار ایران باستان تاریخ 15 آبان ایاثرم یا روز جشن میانه پاییز نامیده شده است. در این گاه شمار 6 جشن در سال به دلایل مختلف و با پیشینه ای از دین زرتشت وجود دارد.
شش جشن گاهنبار مهم ایران مشهور به شش گاهان کدامند؟
گاهنبار در اوستا به 6 روزی گفته می شود که اورمزد زمین را آفریده است. برای هر کدام از گاهنبار ها 5 روز جشن می گرفتند و به خیرات و دادن غذا و دعا می پرداختند.
گاهنبار اول (میدیوزرم): میدیوزرم چهل و پنجمین روز سال است که با 15 اردیبهشت برابری می کند. در میدیوزریم آسمان آفریده شده است.
گاهنبار دوم (میدیوشم): میدیوشم مصادف با صد و پنجاهمین روز سال و یا در 15 تیرماه برگزار بوده و آب در گاهنبار میدیوشم آفریده شده است.
گاهنبار سوم (پیتی شهیم): پیتی شهیم یا صد و هشتادمین روز سال و یا 31 شهریور سومین گاهنبار می باشد که جشن آن در این روز گرفته می شود، واژه پیتی شهیم معنای دانه آور می دهد و هم زمان با به دست آمدن خرمن گندم می باشد. در پیتی شهیم یا پیته شهیم زمین آفریده شده است.
گاهنبار چهارم (ایاثرم یا ایاسرم): دویست و دهمین روز سال و یا 15 آبان ایاثرم می باشد. این جشن که نام دیگر آن پاییزانه یا جشن میانه پاییز است به معنای آغاز سرما می باشد. گیاه در روز ایاثرم آفریده شده است.
گاهنبار پنجم (میدیارم): میدیارم، دویست و نودمین روز سال یعنی 20 دی ماه می باشد، هنگامی که مردم، چوپانان و کشاورزان در آرامش به سر می برند برگزار می‌شود. در میدیارم جانوران آفریده شده اند. میدیارم در لغت به معنای میان دی ماه، میان آرامش و میان زمستان می باشد.
گاهنبار ششم (همس پت میدیم): این گاهنبار که در تاریخ 25 اسفند می باشد، در روز شروع اعتدال بهاری و یکسان گشتن ساعت های روز و شب برگزار می شده است، یعنی پنج روز آخر سال را جشن می گرفتند. همس پت میدیم (همسپتمدم) روز آفرینش مردمان بوده است. به این روز وهیشتواشت گاه نیز نام دارد.
جشن میانه پاییز چه تاریخی برگزار می شود؟
جشن میانه پاییز یا ایاثرم در 210 امین روز از آغاز سال یا 15 آبان برگزار می شود. این تاریخ های دقیق در تقویم باستانی ایران نشانه دقیقی از داشتن گاه شمار در ایران باستان بوده است.
نحوه برگزاری مراسم جشن میانه پاییز
در مراسم کارهایی مانند دعا خواندن و پختن خروس به تعداد فرزندان خانواده انجام می شده است. در آغاز موبد زرتشتی مراسمی با نام واج یشت را برگذار کرده که در آن موبد زرتشتی یسنا خوانی انجام می داده است.( اوستا دارای 5 بخش به نام های یسنا می باشد.) نیمه پاییز موبد زرتشتی به خواندن جشن پرداخته و افراد با گرفتن دست یک دیگر با هم پیمان می بندند.
آداب جشن میانه پاییز
خوراکی هایی که در سفره قرار می گیرند هر کدام دارای معنی خاص خود می باشند. نان و کماج معنای خیر و برکت، سیر و سیداب و برنج برای تبرک، شیر و تخم مرغ برای نگهبانی از حیوانات در سفره قرار داده می شده است. در اتمام جشن باقی مانده غذاها و خوراکی ها را به افراد نیازمند و کم توان می بخشیدند. این کار برای ترویج نیکوکاری که در امری پسندیده در دین زرشت می باشد، انجام می شده است. هزینه این جشن بر روی دوش افرادی بوده که توان پرداخت آن را داشته ولی تک تک افراد می توانستد از آن استفاده کنند.
