شهر تبریز به شهر اولین ها مشهور است و شاید کمتر شهری این چنین در پذیرفتن فناوری ها و رویدادهای جدید پیشگام باشد. علاوه بر این، بافت های تاریخی متعددی در این شهر نهفته است که با کمی کاوش می توان زیر و بم آن ها را پیدا کرد. یکی از این بافت های تاریخی که در میان گردشگران نیز جایگاه ویژه ای دارد بازار بزرگ تبریز است. در این مقاله قصد داریم تا کمی در این باره حرف بزنیم و ببینیم این بازار چه ویژگی هایی دارد که هر مسافری را به سمت خود جلب می کند.
بازار تبریز، بزرگترین بازار سرپوشیده دنیا
شهر تبریز از دیرباز محلی برای فعالیت های تجاری بوده و به خاطر قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم از نقش بسیار مهمی برخوردار بوده است. به همین خاطر وجود بازاری بزرگ بسیار ضروری به نظر می رسید. بازار بزرگ تبریز که قدمتی چند صد ساله دارد یکی از بزرگ ترین بازارهای مسقف جهان محسوب می شود و سالانه بازدیدکنندگان زیادی را از سرتاسر ایران و جهان به سمت خود جذب می کند. این بازار مساحتی بالغ بر یک کیلومتر مربع دارد و در داخل آن بازارچه ها، دالان ها، تیمچه ها، سراها، راسته ها، مساجد و مدارس متعددی گنجانده شده است. این بازار یکی از شاهکارهای معماری ایران محسوب می شود و به صورت به هم پیوسته طراحی و اجرا گردیده است. اگر با تور تبریز سری به این بازار بزنید خیلی زود متوجه می شوید که با یک مجموعه شگرف و جذاب رو به رو هستید. بعد از ورود به بازار اولین چیزی که نظرتان را جلب می کند مجموعه های به هم پیوسته و تو در تویی از بخش های مختلف همچون تیمچه هاست که اگر بلدِ راه نباشید و زیاد با این فضا آشنایی نداشته باشید ممکن است در داخل آن گم شوید. این بخش ها از طریق مسیرهای متعدد به هم راه دارند و معمولاً بسیاری از اقلام مورد نیاز مشتریان در مغازه های آن یافت می شود. این بازار در بخش میانی شهر تبریز قرار گرفته و از یک طرف به عالی قاپو و از طرف دیگر به مسجد جامع می رسد.
تاریخچه بزرگترین بازار سرپوشیده دنیا
چیزی که خیلی ها ممکن است به دنبالش باشند زمان و تاریخ دقیق ساخت این مجموعه است اما بر اساس اطلاعاتی که از مطالعه کتب تاریخی به دست آمده است هنوز هیچ تاریخ دقیقی وجود از زمان ساخت این بازار به دست نیامده است. با اینحال برخی بر این باورند که بازار بزرگ تبریز از سده چهارم هجری قمری تا دوره قاجریان توسط گردشگران مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است.
همانطور که قبلاً نیز بیان کردیم شهر تبریز در مسیر جاده ابریشم واقع شده و همین امر موجب شد محلی مهم برای داد و ستدهای تجاری باشد. به خاطر همین ویژگی مهم بود که این بازار به یکی از بزرگ ترین بازارها در ایران تبدیل گردید و رفت و آمد تاجران و مسافران هر روز بر رونق آن می افزود. سه سده پیش زلزله بزرگی در تبریز رخ داد و همین باعث شد بافت های اصلی این مجموعه تخریب شود و مشکلات زیادی برای آن به وجود بیاید. بعد از این اتفاق و در سال 1193 هجری قمری فردی به نام نجف قلی خان دنبلی که حاکم تبریز بود دستور مرمت و بازسازی بازار را داد و بخش های اعظمی از آن بازسازی شد. این مجموعه عظیم و تاریخی از بخش های مختلفی تشکیل شده است که در ادامه به اختصار برخی از قسمت های مهم آن را با هم بررسی می کنیم:
بازارچه های بزرگترین بازار سرپوشیده دنیا
زمانی که وارد بازار بزرگ تبریز می شوید بخش های مختلفی را خواهید دید. این بازار از بازارچه های مختلفی تشکیل شده است که هر کدام از آن ها مغازه های خاص خودشان را دارند و به فروش کالاهای خاصی می پردازند. بازار امیر یکی از همین بازارچه هاست که بیشتر مغازه های موجود در آن به فروش طلا و جواهر می پردازند. این بازارچه مسقف هنوز هم بافت قدیمی خود را حفظ کرده است و زمانی که وارد آن می شوید می توانید حس و حال قدیمی بودنش را با تمام وجود درک کنید. طلا و جواهراتی که در این بازارچه به فروش می رسد هم بسیار زیبا و چشم نواز هستند. می توان این بازار را بهشت خانم هایی دانست که عاشق طلا هستند و دوست دارند طرح های متنوعی را در کنار هم ببینند.
راسته بازار
این بخش نیز یکی از بزرگ ترین بازارچه های تبریز محسوب می شود و در آن محصولات مختلفی همچون میوه و سبزی به فروش می رسد. هر چند با گشت و گذار در آن متوجه خواهید شد که این ها تنها محصولاتی نیستند که می توانید در این بازار بزرگ بیابید.
بازار کفاشان
اصلا تبریز بدون کفش می شود؟ یکی از محصولات اصلی که تبریز را از سایر شهرهای کشور متمایز می کند، کفش است. کفش هایی که در این شهر طراحی و دوخته می شوند از کیفیت بسیار بالایی برخوردارند و معمولاً به سایر شهرها و حتی کشورهای مجاور صادر می گردند. در بازارچه کفاشان هم می توانید مغازه های مختلفی را ببینید که کفش های متنوعی به فروش می رسانند.
سایر بازارچه هایی که می توانید در شهر تبریز ببینید عبارتند از:
بازار حرمخانه
بازار عباچی تبریز
بازار شیشه گرخانه
ویژگی های بزرگترین بازار سرپوشیده دنیا
حالا نوبتی هم که باشد نوبت به بررسی سایر بخش های بازار بزرگ تبریز می رسد. در بخش های قبلی هم گفتیم که این بازار مجموعه ای از بخش های مختلف است که هر کدامشان ویژگی های خاص و منحصر به فرد خودشان را دارند.
سراها
سراها معمولاً حیاط های کوچکی هستند که به صورت رو باز ساخته می شوند و اندازه شان کوچک تر از کاروانسرا است اما کاربردی همچون کاروانسرا دارند. در گذشته از این بخش ها بیشتر برای انجام معاملات بزرگ استفاده می کردند. بازار بزرگ تبریز نیز سراهای مختلفی در خود دارد که از جمله آن ها می توان به سرای حاج رسول، سرای امیر، سرای دو در یا همان ایکی قاپیلیلار، سرای درب عباسی و غیره اشاره کرد.
دالان ها
اگر بخواهید معنی دالان را در بازارها بدانید باید بگوییم که این بخش به فضایی گفته می شود که در آن اصناف مختلفی فعالیت می کنند. در قسمت ورودی بعضی از بازارها مثل بازار بزرگ تبریز، قسمت های گنبدی شکلی وجود دارد که به آن ها دالان نیز گفته می شود. دالان میرزا محمد، دالان دو دری، دالان خونی و دالان حاج رحیم از جمله دالان هایی هستند که در این بازار بزرگ خودنمایی می کنند.
کاروانسراها
در ایام قدیم که مثل امروز وسایل نقلیه‌ی پیشرفته در دسترس افراد نبود معمولاً برای مسافرت و حتی داد و ستد در میان شهرهای مختلف از چارپایان استفاده می کردند. بعد از طی مسافتی طولانی، چارپایان و صاحبان خسته شان در مکانی به استراحت می پرداختند که به آن کاروانسرا می گفتند. در این مکان مسافران می توانستند به چارپایان خودشان برسند، به آنها غذا دهند و خودشان نیز به استراحت بپردازند. در کاروانسراها اتاق هایی به نام حجره وجود داشت که برای مسافران آماده شده بود. در بازارهای بزرگ قدیمی هم کاروانسراها به چشم می خورند. این بخش ها فضای بزرگ و زیبایی هستند که بیشترشان حوضچه، استخر و آب انبار هم دارند. برخی از کاروانسراهای معروفی که در بازار بزرگ تبریز دیده می شود عبارتند از: کاروانسرای حاج ابوالحسن، کاروانسرای حاج حسین کهنه، کاروانسرای حاج میرزا محمد، کاروانسرای کشمیش چیلر.
گرمابه
علاوه بر همه مواردی که بیان کردیم گرمابه هایی هم در بازار تبریز وجود دارد. این گرمابه ها به خاطر معماری و قدمت تاریخی که دارند از اهمیت بسیار زیادی برخوردارند. از جمله گرمابه هایی که در بازار بزرگ تبریز ساخته شده می توان به حمام خان، حمام میرزا حسن قره ، حمام سید گلابی، حمام قاضی، حمام میرزا مهدی، ، حمام نوبر اشاره کرد.
مدارس و مساجد بازار تبریز
یکی از دلایلی که باعث جذاب شدن بازار تبریز می شود و آن را به یک مجموعه شگفت انگیز و البته منحصر به فرد بدل می سازد وجود مدارس و مساجد متنوع در آن است. حدود 12 مدرسه و 30 مسجد در این بازار تعبیه شده است که از جمله مساجد آن می توان به مسجد مقبره، مسجد بادکوبه، مسجد مفید آقا، مسجد اشراقی، مسجد هفتاد ستون و غیره اشاره کرد.
تیمچه
تیمچه ها در بازار وظیفه نگهداری و فروش کالاهایی را بر عهده دارند که جای زیادی می طلبند و معمولاً گران قیمت اند. به همین خاطر است که ورودی تیمچه ها را با درب های بزرگ و سنگین می پوشانند تا حفاظت از اجناس موجود در آن ساده تر و راحت تر باشد. در بازار تبریز تیمچه های متعددی وجود دارد که از جمله آن ها می توان به تیمچه حاج صفرعلی، تیمچه امیر، تیمچه مظفریه، تیمچه صادقیه ، تیمچه بزازان اشاره کرد.
حرف آخر
تبریز شهر اولین ها، شهر شهریاران و سوغاتی های خوشمزه ای همچون نوقا و قرابیه و میزبان بناهای تاریخی متعددی است که هر کدامشان قدمتی به اندازه تاریخ یک قوم دارند. بازار بزرگ تبریز یکی از بزرگ ترین بازارهای مسقف جهان است که بافت قدیمی آن هنوز هم به خوبی پا برجاست و می تواند جاذبه گردشگری فوق العاده ای برای مسافران باشد. اگر قصد دارید تا به زودی از طریق یک تور داخلی شهری از ایران را برای مسافرت خود انتخاب کنید مطمئنا تبریز یکی از آن دست شهرهایی است که خاطره بازدید از آن برای سالها در یاد شما خواهد ماند.
موسسات مختلفی در زمینه ارائه تور تبریز فعالیت دارند که می توانید به راحتی و از طریق وب سایت لحظه آخر با پیشنهاداتی که از جانب این موسسات گردشگری برای برگزاری تور یزد گردی ارائه شده است رو به رو شده و نسبت به تهیه یکی از این تورها باتوجه به شرایط زمانی و مالی خود اقدام نمایید.
