سیزده بدر

ایران یک کشور باستانی با تاریخی کهن است و آیین ها و رسوم زیادی در آن جشن گرفته می شود. رسوم کهن ایرانی بدون شک همیشه با شادی و سرزندگی همراه بوده و هستند و برخی از آنها هنوز هم پاس داشته می شوند.
در گذشته مردم تفکرات خاص خود را داشتند و این تفکرات خود سر منشا آیین های زیبایی در کشورمان شده است. از جمله این رسوم می توان به مراسم سیزده به در اشاره کرد. ما به عنوان یک ایرانی لازم است از چرایی رسومی که در کشورمان انجام می شود اطلاعاتی داشته باشیم به همین دلیل ما نیز مراسم سیزده بدر را انتخاب کرده و قصد داریم نکات مفیدی را در این رابطه به شما ارائه دهیم.

آیین سیزده بدر

در کشور ایران سال نو شمسی با آمدن فصل بهار عوض می کند و معمولا در سیزدهمین روز سال مردم سعی می کنند به دل طبیعت رفته و در کنار خانواده و عزیزانشان روزی سراسر شادی و خوشی را تجربه کنند. ایرانی ها معمولا یک ماه قبل از شروع سال جدید فعالیت های، خود را شروع کرده در روز سیزده بدر اختتام تمام این فعالیت هاست. ماه اسفند که آخرین ماه در سال شمسی است معمولا با جنب و جوش زیادی همراه است، امکان ندارد شما در خانه یک ایرانی قدم بگذارید و بانوی خانه در حال خانه تکانی و تمیز کردن یکی از گوشه های خانه اش نباشد. 
تمام کارها انجام می شود تا زمانی که سال تحویل شد و بهار به سرسرای دلمان قدم گذاشت از این همه تمیز به وجد آید و به او ثابت شود که ما برای آمدنش لحظه شماری می کرده ایم. در ایران تعطیلات نوروزی معمولا 3 روز است، اما دانشجویان و دانش آموزان دو هفته تعطیل هستند و این فرصت بسیار خوبی برای خانواده به شمار می رود تا در این ایام به سفر رفته و خستگی روزهای آخر سال را از تن به در کنند.

البته جدای از سفر مساله بازدید از خویشاوندان نیز موضوع دیگری است که در عید نوروز ایرانی ها بسیار به آن پایبند هستند و سعی می کنند تا به همه اعضای فامیل حتی در عرض چند دقیقه سری زده و از احوال آنها جویا شوند. تمام این رسوم تا روز سیزده بدر ادامه پیدا می کند، اما در روز 13 ماه فروردین فعالیت ها و شادی ها شکل دیگری به خود پیدا می کند. تمام اهل یک خانه برای روز سیزده بدر شور و شوق عجیبی دارند و هر کسی در حال انجام کاری است. 
در روز سیزده بدر کمتر ایرانی را می توان پیدا کرد که در خانه باشد. معمولا ایرانی ها در این روز به دلیل طبیعت رفته، ناهار خود را بین درختانی که به تازگی رشد خود را شروع کرده اند میل می کنند، بازی می کنند، می خندند و تا جایی که بتوانند سعی می کنند این روز را در نهایت شادی پشت سر گذاشته تا سالی سراسر شادی و خوشی برایشان رقم بخورد.

تاریخچه سیزده بدر

همان طوری که خود شما هم حتما از آن اطلاع دارید یکی از جشن های دیرینه ایرانی ها در ایام نوروز سیزده بدر است. کمتر ایرانی در سراسر دنیا می توان پیدا کرد که این رسم را نشناسد و در آن شرکت نکرده باشد. برخی از ما زیباترین خاطره هایی که داریم مربوط به این روز و کارهایی است که انجام داده ایم. اما چرا ایرانی ها این روز را روز طبیعت نامیده اند و چرا در این روز به دل طبیعت رفته و تفریح می کنند. این موضوعی است که در ادامه در مورد آن صحبت خواهیم کرد.

نکته بسیار مهمی که همین ابتدا باید بدانید، آن است که ایرانی ها اصولا اعتقادی به اینکه یک عدد و یا روز خاص نحس است نداشته و هیچ روزی برای آنها شوم و بد یمن نبوده است. اگر نگاهی به تقویم باستانی ایرانیان انداخته باشید، متوجه می شوید که هر روز در این تقویم نامی خاص دارد و روز سیزدهم فروردین نیز به عنوان ستاره باران آور نام گذاری شده است. 
به عبارت دیگر این روز اولین روز از جشن تیرگان بوده و جالب است که در تاریخ ایران و باستان هیچ روزی به عنوان یک روز نحس و شوم ثبت نشده و در اکثر کتاب های باستانی و تاریخی از روز سیزده بدر به عنوان یک روز شاد و فرخنده نام برده شده است. در کتاب آثار الباقیه جدولی درج شده است که در آن روزهای خوش یمن لیست شده اند و شما می توانید روز 13 فروردین را در این لیست مشاهده کنید.

علت اینکه برخی عنوان می کنند که این روز شوم و نحس است ممکن است به دلیل نفوذ تفکرات اروپایی اتفاق افتاده باشد. زیرا اصولا مردم اروپا تفکرات خرافی زیادی داشته و معتقد بودند که عدد سیزده یک عدد نحس است. شاید این که برخی از ما تصور می کنیم این روز نحس و شوم را باید در خارج از خانه سپری کنیم تا دچار نحس بودن آن نشویم ممکن است به همین قضیه مرتبط باشد.
منابع تاریخی زیادی عنوان کرده اند که سیزده بدر بسیار فرخنده و خجسته است و از آن به عنوان یک جشن بزرگ یاد کرده اند. برخی روایات عنوان می کنند که جمشید شاه، یکی از پادشاهان اساطیری ایران که قدمت زیادی هم دارد، در روز سیزده فروردین در طبیعت خیمه هایی برپا می کرده است. رفتن به طبیعت نیز از همان جا بنا نهاد شده است و امروز اغلب ایرانی ها در همین روز گوشه ای سر سبز برای خود انتخاب کرده و مشغول بازی و خنده و گفتگو می شوند.
قدیمی ترین اسنادی که در مورد این روز وجود دارد مربوط به دوران قاجاریه است و بررسی این منابع ثابت می کند که مراسم سیزده بدر یک مراسم دیرینه و کهن بوده و اصالت زیادی دارد. از آنجایی که شروع نیم سال دوم زراعی نیز از همین فصل شروع می شد مردم در این روز به زمین های کشاورزی و کشتزارهایشان می رفتند و به شادی مشغول می شدند و در کنار آن برخی غذاها مانند آش را طبخ می کردند.

آداب و رسوم سیزده بدر

فعالیت هایی که مردم در گذشته در این روز انجام می دادند با آنچه امروزه ایرانی ها انجام می دهند تفاوت پیدا کرده است. برخی از این رسوم از بین رفته و برخی دیگر هنوز انجام می شود. برای مثال یکی از کارهایی که ایرانی ها هنوز هم آن را انجام می دهند، رفتن به دل طبیعت است. در این روز اعضای خانواده تمام وسایلی که یک پیک نیک چند ساعته نیاز دارد را جمع آوری کرده، وسایل بازی از جمله توپ و غیره را نیز برداشته به پارک هایی که در سطح شهر وجود دارد و باغ ها و یا مناظر سرسبز خارج از شهر می روند، ناهار را خارج از خانه میل می کنند و در پایان روز به منزل بر می گردند. بچه ها در این روز آزادند و هر کاری که بخواهند می توانند انجام دهند. 
سبزه گره زدن نیز یکی از کارهایی است که در روز سیزده بدر انجام می شود. معمولا جوانان و خصوصا دختران مجرد برای آنکه با فردی شایسته ازدواج کنند سبزه ای را گره می زنند و بدین صورت دعا می کنند تا ارزویشان برآورده شود.

انداختن سبزه های عید به آب روان نیز از دیگر رسومی است که در این روز انجام می شود. سبزه های سر سفره هفت سین در روز سیزده بدر به آب روان انداخته می شود. برخی اعتقاد دارند که این کار می تواند خاطرات بد گذشته را از بین برد و برخی دیگر معتقدند که سبزی بهار از این طریق و با کمک رود به زمین انتقال داده می شود و همه در شادی آمدن این فصل شریک خواهند شد.
خوردن کاهو و سکنجین نیز از دیگر کارهایی است که معمولا عصرهای روز سیزده بدر انجام می شود. این رسم هنوز هم بین خانواده های ایرانی رواج دارد و حتی در طب سنتی هم به آن تاکید شده است. سکنجبین مزاجی گرم و کاهو مزاجی سرد دارد و این دو می تواند تاثیر خوبی بر سلامت جسم انسان داشته باشد. شادی و خنده و بازی نیز از دیگر اصولی است که باید در این روز حتما به آن پایبند باشید و این روز را با شادی و خوشی پشت سر بگذارید.

در گذشته اعتقاد بر این بوده است که خنده و شادی می تواند بدی ها و پلیدی ها را از بین ببرد و کمک  کند تا سال جدید با حضور خوبی ها شروع شود.

جمع کردن گیاهانی که تازه روییده اند و خاصیت دارویی دارند نیز از جمله کارهایی است که در این روز انجام می شود. هر منطقه گیاهان دارویی خاص خود را دارد و شما می توانید با شناخت آنها، در روز سیزده بدر این گیاهان با ارزش را جمع آورده و از خواص بی نظیر آن استفاده کنید. بازی هایی که به صورت گروهی انجام می شوند نیز از دیگر جذابیت های رفتن به سیزده بدر است. در این روز همه و حتی بزرگ تر ها سعی می کنند مانند کودکان وارد بازی شوند و روزشان را با شادی و خوشی توام کنند.

چرا سیزدهم فروردین نحس است؟

دلیلی محکمی برای نحس بودن سیزده به در وجود ندارد. این عدد و این روز در هیچ منبع معتبری نیامده که بد یمن باشد اما این باور در میان بعضی از  ایرانیان وجود دارد. یکی از دلایلی که می‌توان برای نحس بودن سیزده به در حدس زد شاید به تبعیت از اعراب که 13ام ماه قمری را نحس می‌دانند و این برداش نادرست سبب شده تا سیزدهمین روز نوروز را نحس بدانند.

نحس بودن عدد سیزده میان مسیحیان نیز رواج دارد. ارتباط و نزدیکی مسیحیان و اعراب در زمان صفویان سبب شد تا ایرانی‌ها تحت تاثیر این طرز تفکر قرار بگیرند. عده‌ای نیز نحس بودن عدد سیزده را برگرفته از عقاید جشن پوریم یهودیان می‌دانند.

دلیل جشن گرفتن یهودیان در این روز، کشتار ۷۵۰۰۰ نفر از ایرانیان در ۱۳ آدار (اسفند) توسط یهودیان می‌باشد. طبق این روایت در این روز ، ایرانیان به طبیعت فرار کردند تا در امان بمانند و جان سالم به در ببرند؛ به همین دلیل این روز را نحس می‌دانند.

سیزده بدر در مناطق مختلف ایران

برخی از رسوم در شهرهای کشورمان ممکن است به روش دیگری انجام شوند. این قضیه در مورد این روز سیزده بدر نیز صادق است. برای مثال اصفهانی ها در استان اصفهان، سبزه ای که بر سر سفره هفت سین گذاشته اند را با احتیاط از منزل خارج می کنند و با هر آرزویی یک گره بر پیکره سبزه ایجاد می کنند و از کائنات درخواست می کنند تا آرزویشان هر چه زودتر برآورده شود.

معمولا دختران جوان و مجرد نیز برای آنکه هر چه زودتر ازدواج کنند سبزه ها را گره زده و بعد آنها را به صورت مشت مشت کنده و به آب می سپارند. مردم شیراز نیز مانند سایر ایرانی ها به دل طبیعت رفته و مشغول بازی و شادی و خنده خواهند شد. معمولا شیرازی ها از روز 12 فروردین برای سیزده بدر تدارک دیده و آجیل و شیرینی های باقی مانده را با خود به همراه می برند و در کنار عزیزانشان میل می کنند.

در مشهد مردم اعتقاد دارند حتما باید در روز سیزده بدر از منزل خارج شوند و در دشت ها و سبزه زارهای اطراف شهر مشغول شادی شوند. در مشهد نیز دختران در این روز رو به قبله نشسته، سبزه ها را گره می زنند تا یک همسر شایسته نصیبشان شود و معمولا این جمله را تکرار می کنند: سیزده بدر، چارده به تو، سال دگه خنه شو، هاکوت کوتو هاکوت کوتو.
در کردستان نیز بانوان، برای روز سیزده بدر حتما دلمه تهیه کرده و به همراه خانواده در یک فضای سرسبز و زیبا ساکن شده و هر کسی مشغول به انجام کاری می شود که دوست دارد. برای مثال خانم ها به دنبال پیدا کردن گیاهان دارویی و خوراکی می روند، جوان ترها و کودکان بازی می کنند و مردان نیز مشغول به صحبت می شوند.

برخی کردها بعد قبل از رفتن به خانه اقدام به جمع کردن سنگ ریزه می کنند و آنها را به پشت سر پرتاب کرده و دعا می خوانند.

بازی های سیزده بدر

 معمولا در سیزده بدر بازی های گروهی بسیار طرفدار دارد. از جمله این بازی ها می توان به وسطی اشاره کرد. در این بازی که حتما آن را می شناسید افراد به دو گروه تقسیم می شوند و یک گروه در وسط قرار گرفته و تیم مقابل باید توپ را پرتاب کرده تا به افرادی که وسط میدان بازی قرار گرفته اند برخورد کند و از دور بازی خارج شوند. 
هر چند وصل کردن طناب به شاخه های درختان کار درستی نیست و ممکن است به آنها آسیب وارد کند، اما خب یکی از بازی هایی که در این روز انجام شده و بچه ها از طرفداران بلا منازع آن هستند، تاب سواری است. تنها کافی است فردی که قدرت زیادی دارد را انتخاب کرده و مجبورش کنید تا شما را تاب بدهد. 

اگر با خود توپ برداشته اید سیزده بدر فرصت بسیار مناسبی است تا بتوانید فوتبال و یا به قول معروف گل کوچک بازی کنید و حسابی بخندید و شادی کنید. البته سعی کنید حین بازی دچار هیجان نشده و بازی را فینال جام جهانی فرض نکنید.
قرار گرفتن در فضاهای باز نیز فرصت خوبی است تا بتوانید والیبال بازی کنید. البته اگر این حیطه حرفه ای نیستید و مهارت کمی دارید سعی کنید مواظب ساعد و پنجه های دستتان باشید؛ زیرا اگر کارمند باشید که روز بعد باید به سرکار بروید و اگر محصل باشید باید ایام تحصیل را آغاز کنید.

شوخی یا دروغ سیزده

یکی از رسم‌های جالب در روز سیزده به در، گفتن درغ سیزده است. آغاز ماه آوریل در تقویم میلادی، مصادف با سیزدهم فروردین می‌باشد. در روز اول آوریل که معروف است به دروغ اول آوریل مردم با یکدیگر شوخی‌های جالبی می‌کنند و همین سنت با مزه در روز سیزده به در نیز اجرا می‌شود.

در ایران برای اولین بار در سال 1322 توسط روزنامه‌نگار معروف ایرانی(اسماعیل پوروالی) انجام شد. او با دروغ های کوچک و بزرگی که در روزنامه نبرد به چاپ رساند شوخی با مزه‌ای با مردم انجام داد و سبب شد این کار بین ایرانیان رواج پیدا کند.