در دوره هخامنشیان پنجمین روز از هر ماه به نام سپندارمذ یا اسپندارمذ شناخته می‌شد، همچنین ماه دوازدهم سال نیز اسفندارمذ نام داشت. بدین ترتیب روز پنجم ماه از ماه دوازدهم جشنی به نام سپندارمذگان برگزار می‌کردند. ابو ریحان بیرونی در کتاب آثار الباقیه به این جشن اشاره کرده و اینگونه نوشته است: ایرانیان باستان روز پنجم اسفند را روز بزرگداشت زن، زمین و دلدادگان می دانستند و این روز را جشن می‌گرفتند و آن را سپندارمذگان یا جشن اسپندگان می‌خواندند. برای آشنایی بیشتر با این جشن تاریخی با ما همراه باشید.
تاریخچه سپندارمذگان
واژه سپندارمذگان به معنای خرد کامل بوده و ریشه آن در فرهنگ اوستایی به واژه سپندار میتی و در فرهنگ پهلوی واژه سپندار مت برمی‌گردد. در فرهنگ اوستایی سپندار میتی یکی از امشاسپندان یعنی یکی از یاوران اهورامزدا بوده و نماد بردباری، دوست داری و فروتنی می‌باشد.
همانطور که پیشتر نیز اشاره کردیم این جشن تاریخی، قدمتی مربوط به دوره هخامنشیان دارد و سپندارمذگان به عنوان روز عشق در ایران باستان شناخته شده بود. بیست قرن قبل از میلاد مسیح ایرانیان باستان این روز را به عنوان روز عشق جشن می گرفتند و همسران یا عشاق در این روز به یکدیگر هدیه می‌دادند.
متاسفانه امروزه این جشن به فراموشی سپرده شده و روز ولنتاین را به عنوان روز عشق جشن می گیرند، در صورتی که ولنتاین حداقل حدود بیست قرن قدمت کمتری نسبت روز سپندارمذگان دارد.
پژوهشگر زنان در هنر و ادبیات به نام آقای محمد نجاری در یکی از سخنرانی های خود با عنوان سوگ و سور نامه به این جشن تاریخی اشاره کرده و از ابوریحان بیرونی نقل می‌کند: اسپندارمذ را ایزد موکل بر زمین و ایزد پشتیبان و نگهبان زنان همسر دوست، پارسا و درست کار می توان نامید. همچنین این جشن، جشن زنان بوده و مردان در این روز به زنان هدیه می‌دهند و آنان را گرامی می‌دارند. همچنین محمد نجاری در قسمت دیگری از سخنرانی از آقای گردیزی نیز نقل هایی کرده و اشاره می‌کند که ایشان نیز در کتاب زین الاخبار همین موضوعات را درباره جشن سپندارمذگان بیان کرده اند و حتی در بخشی بیان شده که در این روز زنان آزادانه همسر خود را انتخاب می‌کردند به همین خاطر این جشن را به نام های مردگیران یا مژدگیران نیز می‌شناسند.
آیین های روز سپندارمذگان
در روز سپندارمذگان مردان ایران باستان برای قدردانی از همسران خود هدایایی تهیه دیده و به آن ها تقدیم می‌کردند و از این طریق زحمات یک سال گذشته آن ها را پاس می‌داشتند.
در این روز زنان لباس های نو بر تن کرده و از کارهای روزمره خانه معاف می‌شوند و رسیدگی کارهای خانه در این روز به عهده مردان می‌باشد.
در این روز جشن های دیگری نیز برگزار می‌شوند که آن‌ها را به این روز ربط داده اند ولی در اصل آن ها آئین های روز سپندارمذگان هستند، مانند جشن مردگیران که کمی به آن اشاره کردیم. این جشن بدین صورت است که در این روز دختران مجرد می‌توانند به اختیار خود همسر آینده خود را انتخاب کنند. یکی دیگر از اینگونه جشن ها جشن برزیگران می‌باشد، در این روز افراد قطعاتی مخصوص را روی کاغذ نوشته بر در خانه می‌آویزند تا خانه از گزند حشرات در امان باشد، همچنین این آئین برای کشت زارها نیز به کار می‌رفته است.
این جشن نشان دهنده این است که گذشتگان جایگاه ویژه ای برای بانوان قائل بوده و آن ها را گرامی می‌داشتند.
تاریخ دقیق سپندارمذگان
در کتب تاریخی جشن سپندارمذگان، روز پنجم اسفند ماه می‌باشد، اما با تغییر تقویم و ۳۱ روزه شدن شش ماه اول سال در تقویم خورشیدی، این جشن در تقویم امروزی روز ۲۹ اسفند ماه را به خود اختصاص داده است. ولیکن همانطور که پیشتر اشاره کردیم نام این جشن، نام روز پنجم از هر ماه و نام ماه دوازدهم در دوره هخامنشیان نشان دهنده این است که تاریخ صحیح این جشن روز پنجم اسفند می‌باشد.
همچنین آقای محمد نجاری در همان سخنرانی که اشاره کردیم بر پایه نوشته های ابوریحان بیرونی و آقای گردیزی، تاریخ پنجم اسفند را تاریخ دقیق جشن سپندارمذگان معرفی کردند.
روز پنجم اسفند ۲۵ روز بعد از جشن سده یعنی ۱۰ بهمن بوده و همچنین جشن سده ۱۰۰ روز بعد از اول آبان و ۴۰ روز بعد از شب یلدا می‌باشد.
هدیه روز سپندارمذگان
برای جشن گرفتن روز سپندارمذگان کافی است برای همسر و یا معشوقه خود هدیه بخرید. هدیه برای خانم ها می‌تواند گل رز که نمادی از عشق می‌باشد، لوازم آرایش، لباس و زیورآلات باشد و در کنار هدیه اصلی می‌توانید از شکلات و پاستیل های رنگارنگ استفاده کنید.
هدیه برای آقایان می‌تواند عطر و ادکلن، لباس، کیف، ست های چرمی باشد. بیایید این روز را که از سنت های ایران باستان است را جشن بگیریم و عشق را در این روز بیشتر از بقیه روزها به یکدیگر هدیه دهیم.
