آتش از دیرباز برای همه اقوام جهان از وحشی ترین تا متمدترین آنها قابل ستایش بوده است. زیرا که هر انسان به صورت فطری و درونی میل به پاکی و قداست دارد و نزدیک ترین عنصر در طبیعت به پاکی آتش است. آتش هیچگاه آلوده نمی‌شود و هر آلودگی را در خود پاک می کند. زمانی که می سوزد میل به بالا رفتن دارد و به اطرافیان گرما و روشنایی می دهد. در آئین زرتشت آتش جایگاه ویژه ای دارد. آذر که در زبان زرتشتی آتر گفته می شود، ایزد آتش، نماد نظم راستین و پاکی و فرزند اهورامزدا است. ایزد آتش برای نیکی با اهریمنان می جنگد و در اوستا او را با نام آترش یاد می کنند.
در تقویم اوستایی روز نهم در هر ماه و ماه نهم در هر سال را به این ایزد اختصاص داده اند. از آنجا که ماه آذر نهمین ماه سال است، نهمین روز این ماه از اهمیت ویژه ای برخوردار می‌باشد، که زرتشتیان آن را جشن میگیرند و این روز را به نام جشن آذرگان معرفی کردند.
ابوریحان بیرونی در ترجمهٔ آثارالباقیه دربارهٔ این جشن می‌آورد: روز نهم آذر عیدی است که به مناسبت توافق دو نام آذرجشن می‌گویند و در این روز به افروختن آتش نیازمند می‌باشند و این روز جشن آتش است و بنام فرشته‌های که به همهٔ آتش‌ها موکل است نامیده شده، زرتشت امر کرده در این روز آتشکده‌ها را زیارت کنند و در کارهای جهان مشورت نمایند.
جشن آذرگان
در گاهشمار زرتشتی در 9 آذر نام ماه و روز یکی می شود و به همین دلیل این روز آذر جشن نامیده شده است. پس در نظر داشته باشید قبل از برگزاری شب یلدا یک روز به خصوص دیگر را دور هم باشید. آذر جشن را می توان جشن آغاز آخرین ماه پاییز دانست. در آئین زرتشت آتش مقام بسیار ویژه و خاصی دارد چرا که آتش از هر آلودگی پاک است و زمانی که می سوزد به سمت بالا می رود و به اطرافیان گرما و روشنایی می دهد. زرتشتیان آذر را یزدان پاسدار آتش و فره ایزدی می دانند. همچین ایرانیان زرتشت در آتشکده های خود شعله هایی از آتش نگه داری می کنند و به خوبی آن را حفظ می کنند تا خاموش نشود.
مراسم جشن آذرگان
در زمان دیرین مردم این روز را با شعله ور کردن آتشی در بام و یا حیاط خانه هایشان جشن می گرفتند و با روشن کردن چوب با بوی خاص و عود باعث خوش بو شدن فضا محیط می شدند، سپس به دور سفره ای با میوه های رنگارنگ و خوراکی های خوشمزه به دعا خواندن می پرداختند. از این آتش تا فصل زمستان محافظت می کردند چرا که معتقد بودند آتش نور و برکت به خانه هایشان می بخشد و تا پاسی از شب را دور هم خوش می گذراندند و از نعمت های پاییزی بهره می بردند. زرتشتیان برای بزرگداشت این روز با لباسی آراسته به آتشکده رفته و آن جا را نظافت کرده و به درو دیوار آتشکده عطر خوشبو می پاشند و این روز زیبا را گرد هم می آیند.
ابوریحان بیرونی در مورد این جشن می‌نویسد: «رسم است که در این روز خود را با آتش گرم کنند، زیرا این ماه آخرین ماه زمستان است و سرما در پایان فصل سخت‌تر و حادتر می شود. این جشن آتش است و به نام فرشته موکل بر همه آتش‌ها چنین خوانده شده است و زردشت فرمان داده که در این روز به آتشکده‌ها بروند و در کارهای جهان به مشورت بپردازند.”
در کدام شهرها جشن آذرگان برپا می شود؟
در شهرهایی که آتشکده های آنان هنوز پابرجست این جشن برگزار می شود و مردم به آتشکده ها رفته و به جشن و سرور می پردازند. از جمله این شهر ها می توان یزد، کرمان، شیراز و تهران اشاره کرد، که علاقه مندان می توانند در این جشن شرکت کنند.
گل مخصوص روز آذر جشن
ایرانیان در گذشته گل خاصی را که به گل آتشین یا گل آذرگون معروف است را در خانه و آتشکده ها در این روز خاص استفاده می کردند. در کتب از این گل به این صورت نام برده شده است که این گل به رنگ قرمز آتشین می باشد ولی بوی خوبی ندارد. البته به نظر می آید این گل در دو رنگ قرمز و زرد در طبیعت وجود دارد و با توجه به نظرات به دست آمده به این نتیجه رسیده اند که گل آتشین همان گل آفتابگردان است.
سخن آخر
از آنجایی که چند روز بیشتر به این روز فرخنده باقی مانده می توانید با دورهمی در کنار دوستان و نزدیکان جشن کوچکی برپا کنید و روز خاصی از آذر ماه را در سال برای خود و اعضای خانواده به ثبت برسانید و تا سالیان سال از آن به عنوان خاطره ای زیبا استفاده کنید.
