مردم ایران از زمان های باستان علاقه زیادی به شادی و برگزاری جشن به مناسبت های مختلف داشتند. پشت بسیاری از این جشن ها معنا و فلسفه ای قوی وجود داشت و در واقع مردم در این جشن ها به نیایش درگاه پروردگار می پرداختند. یکی از این جشن ها که در دوران باستان برگزار می شد و هنوز هم در برخی نواحی ایران مورد توجه قرار می گیرد جشن امردادگان است. اگر تمایل دارید با این جشن بیشتر آشنا شوید این مقاله را تا انتها بخوانید.
7 مرداد، جشن امردادگان
روز جشن امردادگان در تقویم ایرانیان 7 مرداد است و این روز "امردادگان" نامیده می شود. امرداد در لغت به معنی بی مرگی و جاودانگی و در واقع نام آخرین امشاسپندان و از صفات پاک اهورامزدا است. مرداد به معنی مرگ و نیستی است اما قرار گرفتن "ا" در ابتدای این کلمه معنی آن را به بی مرگی و جاودانگی تغییر می دهد. در واقع امرداد به عنوان صفت اهورا مزدا به بی مرگی و جاودانگی او اشاره دارد.این روز در دوران باستان بسیار مورد احترام و اکرام قرار می گرفت و همزمان با فرارسیدن آن مردم در فضایی باز مراسمی ترتیب می دادند. برای جشن امردادگان مردم به دشت، مزارع یا باغ ها می رفتند تا این روز را در دامان طبیعت به شادی و سرور بگذرانند.
تاریخچه جشن امردادگان
در تقویم ایران باستان روز هفتم مرداد و در تقویم کنونی ایران روز سوم مرداد، روز جشن امردادگان است. تفاوت زمان برگزاری این جشن از زمان گذشته تا امروز به دلیل تغییر سالشمار ایرانی است. در تقویم دوره باستان سال به دوازده ماه و هر ماه به سی روز تقسیم می شد اما امروزه شش ماه اول سال 31 روز، 5 ماه بعد 30 روز و ماه آخر به 29 روز تقسیم می شود؛ مگر اینکه سال کبیسه باشد که در این صورت ماه آخر همان 30 روز می شود.واژه امرداد از ریشه مئیریه در زبان اوستایی به معنای مرگ گرفته شده است. برای این که این واژه معنای جاودانگی بدهد به ابتدای آن "ا" اضافه شد و واژه به صورت امئیریه درآمد. بعدها این واژه در زبان پهلوی به صورت ساده تر درآمد و "امرتات" شد. امرتات در واقع یکی از صفت های اهورامزدا برای نشان دادن جاودانگی و زوال ناپذیری او بود و همچنین به یکی از فرشتگان وی اطلاق می شد. با گذشت زمان "ا" از ابتدای کلمه حذف شد و "ت" آخر آن به "د" تبدیل شد. اگر چه بسیاری از ایرانی ها به غلط حرف "ا" در ابتدای این کلمه را حذف می کنند باید دانست که حرف "ا" باید حتما در ابتدای این کلمه قرار بگیرد زیرا نبود این حرف معنای کلمه را از جاودانگی به نیستی تغییر می دهد.
در آثار الباقیه اثر ابوریحان بیرونی در مورد این روز این گونه آمده است: «… مرداد ماه که روز هفتم آن مرداد روز است و آن روز را به انگیزه پیش آمدن دو نام با هم، جشن می گرفتند. معنای امرداد آن است که مرگ و نیستی نداشته باشد. امرداد فرشته‌ای است که به نگهداری جهان و آراستن غذاها و داروها که اصل آن از نباتات است و بر کنار کردن گرسنگی و زیان و بیماری‌ها می‌باشد، کارگزاری یافته است…» همچنین خیام درباره این روز روایت می کند که "مرداد ماه یعنی خاک، دادِ خویش بداد از بَرها و میوهای پخته که در وی به کمال رسد و نیز هوا در وی مانند غبارِ خاک باشد و این ماه میانه تابستان بود و قسمت او از آفتاب، مر برج اسد را باشد".
کتاب بندهشن از آثار معروف و ارزشمند دوره پهلوی در مورد این روز توضیحاتی آورده است. در این کتاب از امرداد به عنوان سرور گیاهان بی شمار نام برده شده است. بندهش می گوید: "امرداد به گیتی، گیاه خویش است. گیاهان را رویاند و رمهِ گوسفندان را بیافزاید، زیرا همه دام‌ها از او خورند و زیست کنند. نیز انوش (خوراک بی مرگی) را از امرداد آرایند. اگر کسی گیاه را رامش بخشد یا بیازارد، آن گاه امرداد، آسوده یا آزرده بُوَد".
آداب جشن امردادگان
در این باره موبد اردشیر آذرگشنسب روایت کرده است که: امرداد فرشته جاودانگی و بی مرگی است و در عالم جسمانی نگهبان نباتات و روئیدنی ها می باشد. از همین رو است که در گذشته نیاکان ما به باغ ها و مزارع خرم می رفتند تا این جشن را در دامان طبیعت برگزار کنند.در امرداد با این که چندین ماه از بهار گذشته است اما همچنان شاهد نشانه های زیبایی در طبیعت هستیم. میوه ها، سرسبزی، رودها، آبشارها، کوه ها، درختان و گل ها همه جلوه هایی از طبیعت زیبا هستند. در باستان روز امرداد را به امشاسپند امرداد نماد جاودانگی و تندرستی نسبت می دادند. فرشته ای که به عنوان نماینده پاکی و آبادی زمین شناخته می شد. این فرشته مسئول نگهداری جهان و آراستن غذاها و داروهایی بود که از نباتات بدست می آمد و همچنین یاری بخش برای از میان بردن بیماری، زیان و گرسنگی بود.با توجه به اهمیت این روز نياکان ما در روز جشن امردادگان به باغ ها، مزارع و چشمه ها می رفتند. در آن جا به نیایش و پرستش اهورا مزدا مشغول می شدند و پس از آن به شادی و سرور در طبیعت می پرداختند.
حمید قوامی 1402/04/18
