غدیر خم به ناحیه ای میان مکه و مدینه اطلاق می شود که در روز هجدهم ذی حجه، سال دهم هجری قمری، شاهد یکی از بزرگ ترین وقایع جهان اسلام بود. پیامبر اکرم (ص) در این روز، به کاروانیان دستور توقف دادند و پیام خداوند در رابطه خلافت و جانشینی علی ابن ابی طالب را به آنان ابلاغ کردند. در احادیث از این عید به عنوان عیدالله اکبر(بزرگ ترین عید الهی)، عید اهل بیت محمد (ص) و اشرف الاعیاد ( والاترین عید) یاد شده است. شیعیان این روز فرخنده را جشن گرفته و آن را گرامی می دارند.
عید غدیر خم چه روزی است؟
پیامبر بعد از پایان حجة الوداع در راه بازگشت به مدینه بود که پیک حق، جبریل امین، نازل شد. محمد (ص) در منطقه غدیر خم به کاروانیان دستور توقف داد. پس از قدری صبر کردن تا تجمع 120 هزار حج گزار، از جهاذ شتر ها برای پیامبر منبری بنا کردند. پیامبر اکرم (ص) در ابتدای خطبه خود خداوند را سپاس گفت و پس از آن از مرگ نزدیک خود خبر داد. او از مردم خواست تا در مورد نحوه رسالتش گواهی دهند. مردم یک صدا گفتند:« : شهادت مى‌دهیم که تو پیام حق را ابلاغ کردى، نصیحت کردى و جهاد نمودى. خداوند تو را پاداش نیکو دهد.» هنگامی که آنان را از جایگاه بالای خود در میانشان مطلع کرد و از آنان بر اولویت خود گواه خواست و مردم همچنان فریاد تایید بر اوردند، در صحنه ای پر شکوه دست علی مرتضی را بالا گرفت و سه مرتبه جمله «من کنت مولا فعلى مولاه» را تکرار کرد. هر کس من مولای اویم از این پس این علی مولای اوست. پس از ابلاغ پیامبر 120 هزار حج گزار با مولای متقیان دست بیعت دادند و به او تبریک گفتند.
فلسفه عید غدیر
از حضرت رضا (ع) وارد است که: « امام رضا (ع)گفتند: پدر من از پدرش روایت کرده است که: روز غدیر در آسمانها مشهورتر است از روى زمین، خداوند تعالى در بهشت فردوس قصرى دارد که یک خشت آن نقره، و یک خشت آن از طلاست، و در آن 100 هزار قبه (اطاقى که سقف آن به شکل گنبد مستدیر است) و 100 هزار خیمه از یاقوت سبز است، خاک آن مشک و عبیر است، و در آن 4 نهر است: نهرى است از خمر (شراب مست کننده) و نهرى است از آب، و نهرى از شیر، و نهرى است از عسل.
در اطراف و جوانب آن قصر درختانى است که همه گونه میوه ها را دارند، و بر آنها پرندگانى است که بدن هایشان از لؤلؤ و بالهایشان از یاقوت است، و به انواع نغمه ها و آوازها نغمهسرائى دارند. چون روز غدیر شود اهل آسمان ها داخل این قصر میشوند، و خداوند را تسبیح و تقدیس مى نمایند، و تهلیل میگویند. آنگاه این مرغان به پرواز درمى آیند، و خودشان را در آب مى افکنند و سپس از آب بیرون آمده، و بدنهاىتر و تازه خود را در آن مشک و عبیر مى مالند. و چون فرشتگان جمع شوند، همه این مرغان به پرواز مى آیند، و آن مشک و عبیر بدن خود را، بر آنان مى پاشند، و آن ملائکه در آن روز آنچه بر سر فاطمه (س) نثار شده است، براى همدیگر به رسم هدیه مى برند.
چون روز غدیر، به پایان مى رسد، ندائى به آنان مى رسد: برگردید! و در منازل و مراتب خود مستقر گردید! خداوند به جهت گرامى داشتى که براى محمد و على نموده است، شما را از هر خطرى و از هر لغزشى، تا سال دیگر چنین روزى در مصونیت و امن قرار داده است.
و سپس حضرت رضا رو کردند به من و گفتند: اى پسر أبونصر! هر کجا باشى در روز عید غدیر خود را در نزد أمیرالمؤمنین(ع) حاضر کن! زیرا خداوند درآن روز گناه 60 ساله هر مرد مؤمن و هر زن مؤمنه و هر مرد مسلم و هر زن مسلمه را مى آمرزد و از آتش آزاد مى کند در برابر آنچه را که در ماه رمضان و شب قدر و شب فطر آزاد کرده است. و یک درهم انفاق در آن روز براى برادران عارف خود در مقابل هزار درهم است و در این روز احسان خودت را بر برادرانت زیاد کن و هر مرد مؤمن و زن مؤمنهاى را شاد کن.
اى اهل کوفه، به شما خیر کثیرى داده شده است و شما از کسانى هستید که خداوند دلهاى آنها را به ایمان آزمایش کرده است و پیوسته در تحت سیطره وق در تذلیل و مقهور و مورد امتحان و بلا بوده اید و بلا بر شما از جوانب مى ریزد و سپس کاشف الکرب العظیم آن بلا را برمى دارد. سوگند به خدا که اگر مردم فضلیت روز غدیر را به حقیقت آن بدانند ملائکه هر روز با آنها ده بار مصافحه مى کنند.»
علامه طهرانی در این باره می گوید: عید غدیر، که اشرف و افضل اعیاد است، به جهت ربط امت با امام، و وحدت دلهاى آنان با ولایت، و ورود در سلک سالکان راه، و روندگان طریق مودت و محبت و ایثار و انفاق، و عقل و شعور، و گسترش نور ربانى، و نفحات قدسیه سبحانى، و ارتباط ملک با ملکوت است.
خطبه غدیر
بنابر روایات، محمد (ص)، در غدیر خم مردم را جمع کرد و دست علی(ع) را بلند نمود تا همگان او را ببینند و فرمود: «ای مردم، آیا من از خود شما، بر شما بیشتر ولایت ندارم؟» مردم پاسخ دادند: «آری،ای رسول خدا.» حضرت فرمود: «خداوند ولیّ من است و من ولیّ مؤمنین هستم و نسبت به آنان از خود آنان بیشتر ولایت دارم. پس هر کس که من مولای اویم، علی مولای اوست.» رسول خدا(ص) سه بار این جمله را تکرار کرد و فرمود:
«خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن، هر کسی که علی را دوست و سرپرست خود بداند و دشمن بدار هر کسی که او را دشمن می‌دارد و یاری نما هر کسی که او را یاری می‌نماید و به حال خود رها کن، هر کس که او را وا میگذارد.»
سپس خطاب به مردم فرمود: «حاضران این پیام را به غایبان برسانند.»
اعمال شب عید غدیر خم
- روزه گرفتن
- غسل کردن
- خواندن زیارت امین الله
- خواندن دعای ندبه
- گفتن این تهنیت در هنگام ملاقات مؤمنین: "اَلحمدُ لِلهِ الّذی جَعَلَنا مِنَ المُتَمَسّکینَ بِولایةِ اَمیرِالمؤمنینَ و الائمةِ المَعصومینَ علیهم السلام"
- پوشیدن لباسهای نیکو
- زینت کردن
- استعمال بوی خوش
- صله رحم
- اطعام مومنین
- خواندن زیارت غدیریه
- خواندن نماز عید غدیر
نماز عید غدیر چگونه خوانده می شود؟ وقت خواندن این نماز هنگام ظهر است. این نماز دو رکعت است و در هر رکعت سوره حمد و بعد از آن، ده مر تبه سوره اخلاص، ده مرتبه آیه الکرسی و ده مرتبه سوره قدر خوانده می‌شود و برای این نماز ثواب بسیاری ذکر شده است. در مورد جواز یا عدم جواز خواندن این نماز به جماعت میان فقها اختلاف نظر وجود دارد.
روزه گرفتن در روز عید غدیر چه حکمی دارد؟
امام صادق می فرماید: روزه در روز غدیر خم معادل روزه ی تمام عمر دنیاست اگر کسی به اندازه تمام عمر دنیا زنده بماند و تمام آن را روزه بگیرد ثواب آن به اندازه ثواب روزه در روز غدیر است. روزه ی روز غدیر نزد خداوند عزوجّل معادل صد حج و صد عمره مقبول است، روز غدیر، عید بزرگ الهی می باشد و خداوند عز و جل هیچ پیغمبرى را مبعوث نکرده مگر آنکه این روز را عید گرفته است و حرمت آن را دانسته، نامش در آسمان روز عهد معهود می باشد و نامش در زمین روز میثاق مأخوذ و جمع مشهود است. (منبع: تهذیب الأحکام، ج 3، ص 143)
همچنین در روایتی دیگر می فرمایند: روز غدیر خم همان روزی است که خداوند توبه آدم را پذیرفت، پس به شکرانه اش آن روز را روزه گرفت. روز غدیر خم همان روزی است که خداوند متعال ابراهیم (ع) را از آتش نجات داد، پس به شکرانه اش آن روز را برای خداوند متعال روزه گرفت. روز غدیر خم همان روزی است که موسی (ع) هارون را به عنوان نشانه بر پا کرد، پس به شکرانه‌اش آن روز را برای خداوند متعال روزه گرفت. روز غدیر خم همان روزی است که عیسی (ع) وصیّ خود، شمعون صفا را منصوب کرد، پس به شکرانه اش آن روز را برای خداوند عز و جل روزه گرفت. روز غدیر خم همان روزی است که رسول خدا (ص) علی (ع) را بعنوان نشانه بر پا کرد و فضیلت آنروز و وصیش را آشکار کرد، پس به شکرانه‌اش آن روز را برای خداوند تبارک و تعالی روزه گرفت و براستی روز غدیر، روز صیام و شب زنده داری و إطعام و صله برادران (مومن) است و در آن رضایت (خداوند) رحمان و ذلت و خواری شیطان است. (منبع: إقبال الأعمال، ج 1، ص 466)
