باغ ارم

باغ ارم یکی از معروف ترین و زیباترین باغ های تاریخی ایران بوده که در شهر گردشگر پذیر شیراز واقع شده است و هر ساله گردشگران داخلی و خارجی بسیاری برای بازدید از آن به استان فارس سفر می کنند. باغ ارم که به باغ گیاه شناسی شیراز معروف بوده، در شمال غربی این شهر واقع شده است. گردشگران جالب است بدانند که نام این باغ به عنوان یکی از میراث جهانی یونیسکو به ثبت رسیده است. در این بخش از وب سایت لحظه آخر قصد داریم اطلاعاتی در رابطه با باغ ارم در اختیار شما قرار دهیم.

تاریخچه

تاریخ دقیقی از زمان ساخت این باغ ثبت نگردیده است اما در سفرنامه های مربوط به قرن دهم و یازدهم هجری توصیف هایی از باغ ارم به چشم می خورد. همچنین این باغ زیبا در دوره های سلجوقیان، آل اینجو (خانواده‌ سلطنتی در دوره مغول‌ها) و آل مظفر پابرجا بوده است. طبق نظر برخی از باستان شناسان، دستور ساخت این باغ توسط شخصی به نام اتابک قراچه (حاکم فارس) داده شده است. کریمخان زند، فرمانروای ایران در دوره زندیه کوشش بسیاری در جهت بهسازی و ترمیم این بنا کرد.

این باغ هفتاد و پنج سال به دست سران ایل قشقایی افتاد که در این دوره عمارتی در باغ ساخته شد، این عمارت تا زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار پا برجا بود. سال ها بعد شخصی به نام حاج نصیرالملک شیرازی، باغ ارم را خرید و عمارت امروزی موجود در باغ را بنا نهاد، پس از درگذشت حاج نصیر الملک، اقوام وی به تکمیل این عمارت پرداخته اند. باغ ارم سال های بعد، در دوران پهلوی باز پس گرفته شد، سپس توسط دولت و حمایت مالی محمد رضا پهلوی و فرح خریداری و تعمیر گشت و به دانشگاه شیراز اهدا گردید. در حال حاضر نیز این باغ در اختیار دانشگاه شیراز است. 

عمارت موجود در این باغ تا به امروز چندین دفعه بازسازی و مرمت شده است، همچنین لازم است بدانید که در حدود 30 سال پیش بخش هایی به این باغ اضافه شده است.

مشخصات کلی باغ ارم

•  مساحت: 110380 متر مربع

•  سال ساخت: نا مشخص

•  تاریخ ثبت ملی: 14 آبان سال 1353

باغ ارم

باغ ارم را می توان یکی از زیبا ترین باغ های موجود در کشور ایران دانست، این باغ در نزدیکی کوه باباکوهی قرار گرفته است. درختان بلند قامت و گل های رنگارنگ موجود در این باغ نظر هر بیننده ای را به خود جذب می کند. راهرو های طولانی موجود در این باغ که از میان درختان می گذرند مکان مناسبی برای قدم زدن محسوب می شود. از معروف ترین درختان موجود در این باغ می توان به درخت سرو شیرازی اشاره کرد، همچنین بازدید از درختان نخل موجود در این باغ خالی از لطف نیست. 

در ادامه مقاله به بررسی بخش های مختلف باغ ارم شیراز خواهیم پرداخت.

معماری

طراحی کلی زمین این باغ مستطیل شکل بوده و به دور آن نرده کشیده شده است، افراد لازم است بدانند که در گذشته ای دور باغ را با دیوار گلی محدود کرده بوده اند. در بخش های مختلف باغ ارم چندین پله قابل مشاهده است، دلیل اصلی استفاده از پله در این باغ وجود شیب از بخش غربی به سمت بخش شرقی می باشد، معماران باغ ارم با به کارگیری این پله ها شیب موجود را از بین برده اند. ساختمان های اصلی باغ ارم در بخش غربی باغ قرار گرفته اند، این ساختمان ها که شامل عمارت اصلی و اندرون می شوند بر روی سطحی بلند تر از سایر نقاط باغ ساخته شده اند. درست در کنار ساختمان های اصلی این باغ، حوضی بسیار زیبا با عمق نیم متر و مساحت 335 متر مربع مشاهده می شود. در 4 گوشه این حوض زیبا، 4 درخت نخل وجود دارد، همچنین جالب است بدانید که این حوض با استفاده از 18 تخته سنگ بزرگ ساخته شده است. در امتداد این حوض، جوی آبی جریان دارد که در ادامه مسیر به چندین جوی تقسیم شده و باعث رسیدن آب به نقاط مختلف باغ می شود. در کنار جوی های آب، باغچه های بسیار زیبایی قابل مشاهده است.

عمارت اصلی باغ

عمارت موجود در بخش غربی باغ ارم را می توان اصلی ترین دلیل بازدید گردشگران از این باغ دانست. در طراحی بنای عمارت اصلی معماری دوران قاجار زندیه و صفویه قابل مشاهده می باشد.

•  فضای بیرونی: کاشی کاری های انجام شده بر روی نمای بیرونی این عمارت از دوران صفویه الهام گرفته است. ساختمان این عمارت شامل 3 طبقه بوده و دارای سقف شیروانی شکل می باشد، در طراحی این عمارت از تزئینات بسیاری مانند، گچبری، حکاکی، نقاشی، حجاری، کاشی کاری و منبت کاری استفاده شده است، کاشی های رنگی موجود در نمای ساختمان عمارت اصلی چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کند، همین امر سبب شده است که عمارت اصلی باغ ارم را به عنوان شاهکار معماری دوره قاجاریه بشناسند.

در وسط پیشانی نمای بیرونی این بنا یک تابلوی بزرگ کاشی کاری شده قابل مشاهده بوده که از به هم پیوستن 3 نیم دایره تشکیل شده است، همچنین در دو طرف این تابلو دو نیم دایره کاشی کاری شده ی دیگر نیز وجود دارد. کاشی کاری های انجام شده بر روی این تابلو ها نشان دهنده ی داستان های فرهنگی و مذهبی ایرانی می باشد، همچنین تصویر ناصرالدین شاه نیز بر روی کاشی ها قابل مشاهده است.

•  فضای داخلی: بخش داخلی این عمارت بسیار زیبا بوده، از تزئینات موجود در فضای داخلی این عمارت می توان به گچبری و نقاشی اشاره کرد. سطون های موجود در طبقات بالایی عمارت شباهت بسیاری با سطون های تخت جمشید دارند، در ادامه به بررسی طبقات این عمارت خواهیم پرداخت.

طبقات عمارت اصلی

در ابتدا لازم است به این مسئله اشاره کرد که در حال حاضر بازدید از فضای داخلی این عمارت ممنوع می باشد.

بخش های مختلف طبقات این عمارت به شرح زیر است:

•  طبقه اول: این طبقه که در واقع هم سطح زمین بوده به تالار حوضخانه معروف است، در واقع آب مورد نیاز این باغ در ابتدا از قنات نهر اعظم به این بخش می آید. (در ادامه متن به بررسی جزئی تر این موضوع خواهیم پرداخت)

کاشی کاری های انجام شده در کف این طبقه باعث زیبایی هرچه بیشتر آن شده است، درست در وسط طبقه اول ستونی سنگ حجاری شده وجود دارد.

•  طبقه دوم: در طبقه دوم این عمارت بخش های مختلفی مانند ایوان، سالن و راهرو وجود دارد. بر روی سر ستون های سنگی موجود در ایوان طبقه دوم، تصاویری از مردمان دوران قاجار وجود دارد. جالب است بدانید که پنجره های فلزی موجود در این طبقه از بنای اولیه این عمارت باقی مانده اند. در دو طرف ایوان اصلی، دو ایوان کوچکتر نیز وجود دارد.

•  طبقه سوم: در این طبقه نیز سالنی بسیار بزرگ با دو راهرو وجود دارد، پنجره های موجود در این طبقه رو به ایوان اصلی عمارت باز می گردد. بر روی سقف طبقه سوم نقاشی های بسیار زیبا و هنرمندانه ای وجود دارد، به این نقاشی ها مرجوک گفته می شود.

کتیبه های موجود در باغ ارم

معمولا در بنا های تاریخی کتیبه های بسیاری وجود دارد، کتیبه ها یکی از جاذبه های محبوب در بین گردشگران علاقمند به تاریخ محسوب می شوند. 

در بخش های مختلف این باغ کتیبه های مختلفی وجود دارد که در این بخش به آن ها اشاره خواهیم کرد. کتیبه های موجود در این باغ مربوط به دوران قاجار بوده و توسط سازنده ی بنای امروزی آن (نصیرالملک)، بر روی سردر ورودی باغ در بخش شمال شرقی، نصب شده است.

بر روی اولین کتیبه نوشته ی "نصر من الله و فتح قریب" قابل مشاهده می باشد. درست در زیر این کتیبه، کتیبه ای دیگر از جنس سنگ مرمر وجود دارد که در بالای آن عبارت "بسم الله الرحمن الرحیم" حک شده است و در پایین این عبارت، بیت شعر زیر نوشته شده است:

" از وزیر شه نصیرالملک راد - دائمش باغ ارم آباد باد"

تاریخچه ساخت این کتیبه به دوران پادشاهی مظفرالدین شاه قاجار باز می گردد.

در دو طرف درب شمال شرقی باغ ارم، دو طاق نما وجود دارد، بر روی هر کدام از طاق نما ها کتیبه ای از آیات قرآن کریم قابل مشاهده می باشد.

درست در رو به روی عمارت اصلی باغ ارم، 8 سطون وجود دارد که بر روی 6 ستون آن کتیبه هایی از اشعار هنرمندان مطرح ایرانی، مانند حافظ و سعدی وجود دارد.

بر روی بخش های مختلف عمارت اصلی چندین کتیبه وجود دارند که عبارت اند از:

•  6 کتیبه بر روی بخش شرقی عمارت

•  6 کتیبه بر روی ستون های 3 ایوان عمارت اصلی

تفریحات باغ ارم

در این باغ جاذبه های تفریحی متنوعی برای گردشگران در نظر گرفته شده است که عبارت اند از:

•  لباس های سنتی: بازدید از جاذبه های تاریخی یکی از تفریحات مورد علاقه گردشگران می باشد، پوشیدن لباس های سنتی ایرانی در طول این بازدید باعث جذابیت هرچه بیشتر آن خواهد شد. گردشگران تور شیراز می توانند با پرداخت مبلغی جداگانه، لباس سنتی پوشیده و به گشت و گذار در باغ ارم بپردازند.

•  فروشگاه: در نقاط مختلف باغ ارم مغاره ها مختلفی وجود دارد که اجناسی مانند صنایع دستی را عرضه می کنند. گردشگران می توانند در کنار بازدید از این باغ، سوغاتی های بسیار ارزشمندی از فروشکاه های موجود تهیه کنند.

•  قدم زدن: فضای داخلی این باغ بسیار زیبا و شگفت انگیز می باشد، همین امر سبب شده است که باغ ارم بهترین مکان برای پیاده روی محسوب شود، همچنین گردشگران با قدم زدن در این باغ می توانند از بخش های مختلف موجود در آن بازدید کنند.

•  خوراکی: بازدید از مکان های تاریخی شیراز با صرف خوراکی های خوش طعم سنتی این شهر تکمیل می شود. در این باغ بخش های مختلفی برای تهیه خوراکی های سنتی وجود دارد، از محبوب ترین آن ها می توان به فالوده شیرازی اشاره کرد.

•  موزه سنگ و گوهر دریای نور: این موزه در امارات اصلی باغ قرار گرفته و در آن سنگ های خاص و گران قیمت نگهداری می شود، این سنگ ها از 140 نوع مختلف می باشند. موزه سنگ و گوهر دریای نور در سال 1390 تاسیس شده و تا به امروز نظر افراد بسیاری را به خود جذب کرده است.

پوشش گیاهی باغ ارم

تنوع گیاهی موجود در این باغ به قدری بالا بوده که دانشگاه شیراز از آن به عنوان باغ گیاه شناسی استفاده می کند، همین امر سبب شده است که این باغ مانند یک نمایشگاه گل بنظر رسد.

به طور کلی پوشش گیاهی موجود در باغ ارم به چند دسته تقسیم شده که به شرح زیر می باشند:

•  درختان مثمر: درختان مثمر در واقع درختانی می باشند که محصول می دهند، از انواع درختان مثمر موجود در این باغ می توان به درخت گردو، خرمالو، نارنج، انار، بادام، سیب، ازگیل و گلابی اشاره کرد. همچنین لازم است بدانید که محصول اصلی باغ ارم، انار و مرکبات می باشد.

•  درختان غیر مثمر: درختان غیر مثمر محصولی ندارند، از انواع درختان غیر مثمر موجود در باغ ارم می توان به درخت کاج، افرا، سروناز، ارغوان، اکالیپتوس، زبان گنجشک، سپیدار، بید مجنون و بید مشک اشاره کرد. همچنین لازم است بدانید که در این باغ درخت سرونازی با ارتفاع بیش از 35 متر وجود دارد که به عنوان بلند ترین درخت سروناز شهر شیراز شناخته می شود، قدمت این درخت بیش از 1000 سال است. 

•  گل و گیاه: در این باغ گل های بسیاری نیز وجود دارند که از انواع آن ها می توان به گل رز، یاس، طاووسی، سنبل درختی، نسترن، یاس زرد، توری، ژاله، شب بو، مروارید، میخک، مینا، میمون، بنفشه، آهار، پریوش، اطلسی، مینا، آلاله، اختر، شیپوری، داوودی، خورشیدی، گل ساعت، نیلوفر، شاه پسند و بگونیا اشاره کرد. گل های موجود در این باغ زیبایی آن را دو چندان کرده است.

افراد لازم است بدانند که تمام گل های موجود در این باغ در گلخانه باغ ارم پروش یافته و نگهداری می شوند.

منبع تامین آب باغ ارم

سرسبزی و تازگی گیاهان موجود در این باغ نیاز به آب بسیار زیادی دارد، بنظر شما آب مورد نیاز این باغ از کجا تامین می شود؟ در ادامه با ما همراه باشید تا به بررسی آن بپردازیم.

همانطور که پیش تر به آن اشاره شد مسیر گردش آب در این باغ از حوضچه اصلی شروع می شود. بخش اعظم آب موجود در این حوضچه از قنات نهر اعظم تامین می گردد، قناط نهر اعظم بزرگترین منبع آب موجود در شیراز بوده و باغ های بسیاری برای تامین آب مورد نیاز خود از این قنات استفاده می کنند. برای مدیریت بهتر آب موجود در این قنات، آن را به بخش های مختلفی تقسیم کرده اند، آب مورد نیاز باغ ارم از بخشی به نام جدول میری تامین می گردد. همچنین لازم است بدانید که برای آب یاری گل ها نیز دو چاه آب در این باغ حفر شده است.

بنا های موجود در باغ ارم

همانطور که پیش تر به آن اشاره شد، مهم ترین بنای موجود در باغ ارم، عمارت اصلی می باشد، اما لازم است بدانید در که در این باغ چندین بنای دیگر وجود دارد که در این بخش به آن ها اشاره خواهیم کرد:

•  اتاق ها: در بخش شرقی باغ دو اتاق وجود دارد که به عنوان مکان اقامت خدمه ساخته شده اند، همچنین در بخش شمالی عمارت اصلی 8 اتاق وجود دارد که امروزه به عنوان بخش اداری باغ مورد استفاده قرار می گیرد، گردشگران لازم است بدانند که این اتاق های در سال های اخیر مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته اند.

•  اندرون: محوطه اندرون در مجموع دارای 5 اتاق و دو سالن می باشد. در بخش غربی محطه اندرون، ساختمانی یک طبقه وجود دارد. بخش غلام نشین درست در رو به روی اندرون قرار گرفته است، بر روی پیشانی اندورن نیز کاشی کاری های نیم دایره شکلی ماننده کاشی کاری های عمارت اصلی وجود دارد.

آدرس باغ ارم

استان فارس، شیراز، خیابان ارم، میدان ارم

قیمت بلیط باغ ارم

گردشگران ایرانی برای بازدید از این مجموعه باید 3 هزار تومان بپردازند، همچنین قیمت بلیط باغ ارم برای گردشگران غیر ایرانی 20 هزار تومان می باشد.

دسترسی به باغ ارم

گردشگران تور داخلی با اطلاع از آدرس باغ ارم می توانند با استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی مانند مترو و اتوبوس و یا خودرو شخصی به این باغ مراجعه کنند. همچنین لازم است بدانید که نزدیک ترین ایستگاه مترو به این جاذبه ی گردشگری، ایستگاه نمازی می باشد.

زمان بازدید

افراد می توانند از ساعت 8 صبح تا ساعت 1 بعد از ظهر و از ساعت 3 بعد از ظهر تا 9 شب از باغ ارم بازدید کنند.