مراسم ترسناک جن‌گیری فقط مختص فیلم‌ها نیست؛ در ایران هم می‌توانید یک مراسم جن‌گیری را با آداب و رسوم جنوبی تماشا کنید. مراسم زار، یکی از مراسم‌های عجیب و البته جالب در جنوب ایران است که روایت‌های خاص خود را دارد. در یک جمله اگر بخواهیم این مراسم را شرح دهیم باید بگوییم مراسم زار در جنوب ایران برگزار شده و به‌منظور خروج بادهای بیماری‌زا یا همان زارها از بدن فرد مبتلا صورت می‌گیرد. در ادامه، ناگفته‌های زیادی در خصوص این مراسم مطرح می‌کنیم. اگر علاقه‌مند به کشف رازهای عجیب مراسم زار هستید، همراه ما باشید تا با این ناگفته‌ها آشنا شوید.
داستان مراسم زار چیست؟
در جنوب ایران به ویژه در استان هرمزگان، مردم بر این باورند که بادهایی حامل نیروهای شر، می‌توانند به بدن انسان رخنه کنند و به اصطلاح آن‌ها را "مرکب" خود سازند. این عقیده ناشی از نشست و برخاست مردم جنوب کشور با کشورهایی مانند آفریقا و هند در زمان‌های گذشته است. زارها، بادهایی هستند که از مکان‌هایی مانند سواحل شرقی آفریقا، زنگبار، سومالی و... وارد می‌شوند.
به عقیده جنوبی ها، هر باد درمانگر خاص خود را دارد که به اسم "بابا زار" یا "ماما زار" شناخته می‌شوند. این افراد پوستی تیره داشته و اهل هوا نامیده می‌شوند. اهل هوا به افرادی می‌گویند که چندین بار درگیر چنین بادهایی شده و رها شده‌اند. برای رهایی افراد از هر نوع باد، مراسم خاصی برگزار می‌شود. در واقع ابتدا باید مشخص شود که زارها از کدام خطه آمده‌اند که این کار را در طی مراسم از طریق مطیع کردن زار انجام می‌دهند. برای مطیع کردن و حرف زدن آن ها، فرد مبتلا باید خون بخورد. مامازار و بابازارها به تعداد خون‌هایی که خورده‌اند اعتبار دارند. معروف‌ترین بادها در میان اهالی جنوب، مشایخ و نوبان است.
جالب است بدانید مراسمی مشابه این، در کشورهای عربی، آفریقایی و هندی نیز دیده می‌شود. در کتاب "اهل هوا" غلامحسین ساعدی، این بادها بیشتر به سراغ افراد فقیر به ویژه ملوانان و ماهی‌گیران می‌رود. واژه زار در زبان فارسی، ضعیف و بیچاره و در فرهنگ جنوبی، نام خطرناک‌ترین باد است.
مراسم زار چگونه برگزار می‌شود؟ جن باید قبل از مراسم از بدن فرد خارج شود
فرد مبتلا، توسط ماما زار یا بابا زار به خوبی شسته شده و به مدت هفت روز بدون تماس با هیچ فردی (بیمار، سگ، مرغ و جنس مخالف محرم یا نامحرم) به کپری خالی برده می‌شود. در طول شب بابا زار یا ماما زار، تن او را با داروی مخصوص به اسم گره کوه می‌پوشانند. این مواد از زعفران، ریحان، بوخش، هل، جوز، زبان جوجه (گیاه) و گشت (چوب هندی) تشکیل شده که هر شب در گلاب خیس می‌شود.
بعد از این دوره، خاک هفت راه همراه با هفت برگ گیاه بی‌خار ترکیب شده و همراه با داروی قبلی به بدن بیمار زده می‌شود. برای خروج جن از تن بیمار که پیش از مراسم باید صورت گیر، فرد را خوابانده و انگشتان شست او را با موی بز می‌بندند. پس از آن، مقداری روغن ماهی و موی بز سوزانده شده زیر بینی بیمار می‌گیرند.
پس از آن، ماما زار یا بابا زاربا خیزران به تن فرد کوبیده و جن را تهدید می‌کنند. اصولا پس از این کار جن با جیغ بدن بیمار را ترک می‌کند در حالی که هنوز در سر او وجود دارد. برای از بین بردن کامل او، مراسم زار برگزار می‌شود. پس از خروج جن از بدن بیمار، سفره و بساط بازی برپا شده و هدف از تشکیل این سفره، نذر، قربانی و خون است.
آداب و رسوم برگزاری مراسم زار چگونه است؟
روز قبل از مراسم، زنی که اهل هوا است خیزران را به دست گرفته و درب تک تک همسایه‌ها را می‌زند تا دعوتشان کند. اکثر افراد دختران جوان و خوش صدا هستند که در مراسم همراه با مردان می‌خوانند. در سفره مراسم انواع غذا و گیاهان معطر وجود دارد. در این سفره میوه کنار، خرما و گوشت قربانی و خون قرار داده می‌شود تا فرد مبتلا از آن بخورد. خون مربوطه، برای بزی است که سربریده می‌شود. در این مراسم گفتن نام خدا و ائمه ممنوع است و در صورتی که اسمی از آن‌ها برده شود، مجلس بی‌نتیجه خواهد بود.
در این مجلس همه باید بدون کفش، بدون سلام دادن و بدون بلند صحبت کردن حضور یابد. در صورت سرو چای و قهوه، گذاشتن استکان روی زمین تا زمان جمع‌آوری آن ممنوع است. فردی که مبتلا است باید کنار بابا زار بنشیند و پس از مدتی از شروع مراسم و بازی، شروع به حرکت می‌کند. این حرکات نشان‌دهنده جابه‌جایی باد در بدن وی هستند. این مراسم اصولا در هوای باز برگزار شده و همه افراد حلقه می‌زنند و فرد مبتلا بین آن‌ها می‌نشیند.
یکی از مسائل مهم طولانی مدت زمان این مجلس است که ممکن است 7 روز طول بکشد و در طی این 7 روز کسی حق ترک مجلس را ندارد. در طی مراسم ممکن است فرد مبتلا لرزش‌های شدیدی داشته باشد. در صورت لرزش شدید باید از ظرف خون بنوشد. گاهی این لرزش‌ها به افراد داخل مجلس هم انتقال پیدا می‌کند. اصولا در طی مراسم زار شروع به صحبت کرده و زبان او را فقط بابا زار متوجه می‌شود. در طی صحبت‌ها علت مبتلا کردن فرد را می‌گوید. اصولا زارها توقعات زیادی دارند و ممکن است تقاضای پیراهن تمیز، غذا و طلا کنند.
مراسم زار همراه با موسیقی ویژه‌ای برگزار می‌شود
به عقیده اهل هوا، موسیقی خاص، باعث ارتباط برقرار کردن با بادها می‌شود. در طول مراسم، اهل هوا روی سازها می‌کوبند و زارها از مجرای ساز وارد مراسم می‌شوند. معمولا در این مراسم از سازهای کوبه‌ای ممبرانوفون استفاده می‌شود. این سازها، سازهایی هستند که صدا در آن‌ها از ارتعاش یک پوست سفت و کشیده خارح می‌شود. ساز دهل و دهل کسر، سازهای معروف این مراسم هستند. لازم است بدانید در زمان ورود افراد به این مراسم همه آن‌ها به نشانه تبرک دستی روی ساز می‌کشند. مودندو بزرگ‌ترین دهل اهل هوا بوده و آن را روی یک سه پایه قرار می‌دهند. کنار دهل مودندو، ی دهل معمولی و دهل کسر قرار می‌گیرد. طرز چیدن سازها مهم است. در نهایت باید گفت در ابتدای مراسم بابا زار ساز را می‌نوازد و پس از مدتی بقیه با او هم‌نوازی می‌کنند.
مراسم زار در کدام استان‌های ایران برگزار می‌شود؟
مراسم زارگیری اغلب در جنوب ایران برگزار می‌شود. برگزاری مراسم زار در آبادان، قشم، بندرعباس، بوشهر، بلوچستان و... اصولا رایجتر از دیگر استان‌ها است که البته مهد اصلی آن نیز هرمزگان است.
فیلم مراسم زار
در این بخش، یکی از فیلم‌های مراسم زار که در بندرعباس برگزار شده است را مشاهده می‌کنید که توسط ماما صفیه که ماما زار معروف این شهر است صورت می‌گیرد.
مراسم زار؛ خرافات یا واقعیت؟
مردم جنوب ایران بسیار به وجود جن و زار اعتقاد دارند و به همین علت این مراسم را واقعی می‌دانند و هنوز با شوروشوق خاصی آن را برگزار می‌کنند؛ اما خیلی از افراد هم هستند که این مراسم را خرافات می‌نامند و اعتقادی ندارد. به هر حال گفته می‌شود که ماما زار و بابا زار بابت این مراسم هزینه‌های زیادی دریافت می‌کنند. قبل از برگزاری این مراسم ابتدا فرد را نزد پزشک می‌برند و اگر درمان‌ها بی‌جواب ماند، بابا زار و ماما زار این مراسم را برگزار می‌کنند.
