سعدی شیرازی که به تنهایی" سعدی" نیز شناخته می‌شود، شاعر و نویسنده فارسی زبان در قرن سیزدهم میلادی می‌زیست. او یکی از مشهورترین و شناخته شده‌ترین شاعران در سنت ادبی فارسی است. سعدی در شیراز متولد شده است و نام کاملش ابومحمد مصلح الدین بن عبدالله شیرازی است.سعدی، شاعر بزرگ ایرانی، با آثار خود نه تنها ادبیات فارسی را درخشان نموده، بلکه به عنوان یک استاد اخلاق و انسان‌شناسی در دیوان حکایات و غزلیات خود، ارزشمندترین گنجینه نصیحت‌ها و عبرت‌ها را برای نسل‌های آینده بجا گذاشته است. در هر بیت از شعرهای وی، بخشی از دانش و بصیرت او نمایان است و با زبانی ساده و روان، احساسات و اندیشه‌های خود را به خواننده منتقل می‌کند. اکثر مردم ایران زمین با سعدی شیرازی آشنا بوده و اشعار او را خوانده‌اند. سعدی در چه قرنی می زیست؟ نام اولین اثر وی چه بود و مشهور ترین غزلیات سعدی کدامند؟ در این مطلب از لحظه آخر به معرفی کامل زندگی‌نامه، آثار و معرفی اشعار سعدی شیرازی میپردازیم. جایگاه سعدی نزد اهالی ادب و شهر آنقدری بالاست که به او لقب «شیخ اجل» و «استاد سخن» را داده‌اند؛ زیرا که وی برای تحکیم زبان فارسی با نثر ابداعی و زبان شعر خود خدمت بزرگی انجام داده است. یکی از مهم‌ترین دلایل ماندگاری زبان فارسی در سالیان دراز خدمات سعدی شیرازی می‌باشد. سعدی نویسنده و شاعر بزرگ ایرانی در قرن هفتم هجری می‌زیست. تمامی آثار وی از جمله غزل‌های عاشقانه سعدی شهرت بسیاری دارند؛ که به زبان بسیار ساده و روان سروده شده‌اند، جلوه ویژه‌ای که آثار این شاعر بزرگ ایرانی دارد موحب شده تا در سراسر دنیا علاقه‌مندان بی‌شماری پیدا کند.
سعدی کیست؟
«ابومحمد مشرف‌الدین مصلح بن عبدالله بن مشرف»، نویسنده و شاعر بزرگ قرن 7 هجری است؛ که با تخلص سعدی شناخته می‌شود. این شاعر بزرگ القاب ویژه‌ای دارد که از جمله القاب سعدی می‌توان به: استاد سخن، پادشاه سخن، شیخ اجل و استاد اشاره نمود. تخلص وی از نام اتابک مظفرالدین سعد، پسر زنگی، پیر سعد و پسر ابوبکر گرفته شده است.
بی‌شک سعدی جز پنج شاعر برتر و بزرگ ایران زمین محسوب می‌شود، که شیوایی نثر و نظم او زبان زد عام و خاص، با شهرتی جهانی است. به جرئت می‌توان گفت تا بحال کسی نتوانسته به زیبایی سعدی در مورد عرفان و اخلاق غزل بسراید. برخی‌ها بر این باورند که اروپایی‌ها با ترجمه آثار سعدی به زبان اروپایی با ادبیات فارسی آشنا شده‌اند. جالب است بدانید کتاب گلستان سعدی به زبان فرانسوی نیز ترجمه شده است. از سال 1381 شمسی، روز اول اردیبهشت، توسط مرکز سعدی شناسی به این شاعر بزرگ اختصاص داده شد.
عکس سعدی شیرازی
زندگی نامه سعدی
روایت‌ها اینگونه بیان می‌کنند که سعدی در بین سال‌های 600 تا 615 قمری در شهر شیراز متولد شده است؛ البته برخی‌ها اینگونه روایت کرده‌اند که وی در سال 585 قمری به دنیا آمده است. اطلاعات دقیقی در رابطه با زندگی‌نامه این شاعر بزرگ وجود ندارد و اغلب اطلاعات کسب شده از روی آثار او و فرضیات به ثبت رسیده‌اند. سعدی شیرازی در دوران جوانی خود در مدرسه نظامیه (مهم‌ترین مرکز علم و دانش جهان اسلام) تحصیل می‌کرد. او در این مدرسه یه تحصیل حکت، تفسیر، ادب، کلام و فقه پرداخت و بعد از آن به عنوان خطیب به شام، مراکش، حبشه و حجاز سفر کرد. به از این سفرها وی به شیراز بازگش و تا پایان عمر خود در شیراز ماند.
نام کوچک سعدی مصلح بود که نام او را از روی نام پدر بزرگش گذاشته بودند. پدر وی در سن 12 سالگی‌اش به وفات رسید که در برخی از آثار سعدی، نام پدرش به نیکی آورده شده است. نکته جالب توجه این است که، سعدی خواهرزاده «قطب‌الدین شیرازی» یکی از علمای ایرانی قرن 7 که نقش ویژه‌ای در گسترش فلسفه، حکمت، علوم طبیعی، هنر و پزشکی داشت، است. شیخ اجل، در سال 655 قمری بوستان سعدی «سعدی نامه» را به نظم درآورد و در سال 656 قمری یعنی یکسال بعد تالیف گلستان را به اتمام رساند. فاصله زمانی اندک میان تالیف بوستان و گلستان نشان از فرهنگ، ادب و تبحر بسیار بالای استاد سخن دارد. علاوه بر بوستان و گلستان، قصاید، غزلیات، قطعات، ترجیح بند، رباعیات و مقالات بسیاری توسط سعدی نوشته و سروده شده که همگی در کلیات سعدی آمده‌اند. سرانجام بین سال‌های 690 الی 694 قمری، این شاعر بزرگ در شیراز در گذشت.
سعدی شاعر چه قرنی است؟
اگر به دنبال این سوال هستید که سعدی در چه قرنی می زیست؟ باید بگوییم که سعدی شیرازی، این عارف برجسته تاریخ کشورمان که کتاب‌های بسیار ارزشمندی را برای مردم آینده خود به یادگار گذاشت، شاعر قرن هفتم هجری است.
سعدی در کجا آرمیده است؟
آرامگاه سعدی شیرازی، که از جمله جاهای دیدنی شیراز است، در کنار باغ دلگشا (انتهای خیابان بوستان) در دامنه کوه پهندژ (شمال شرقی شهر شیراز) بنا شده است. در سال‌های پایانی عمر سعدی، وی در یک خانقاه می‌زیست که در همانجا نیز دفن شده است و اکنون این مکان را سعدیه می‌نامند. بزرگان دیدنی زیادی در اطراف آرامگاه سعدی دفن شده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به «شوریده شیرازی» اشاره کرد. در سال 1353 و در تاریخ 20 آبان ماه آرامگاه سعدی با شماره ۳/۱۰۱۰ به ثبت آثار ملی درآمد.
آدرس: شیراز، انتهای خیابان بوستان، کنار باغ دلگشا
ساعت بازدید از سعدیه: نیمه‌ی اول سال از ساعت 7:30 الی 22 و در نیمه دوم سال از ساعت 8 الی 20:30
قیمت بلیط: 5000 تومان
آثار سعدی
تمامی آثار سعدی، اعم از شعر و نثر، در کتابی با نام کلیات سعدی گردآوری شده‌اند. در میان آثار وی دو اثر با نام‌های گلستان و بوستان به صورت دو کتاب مستقل اورده شده‌اند. تالیف کتاب بوستان به صورت نظم و گلستان به صورت نظم و نثر مسجع است. قابل توجه‌ترین نکته در رابطه به آثار سعدی این است که، بسیار ساده و روان تالف شده‌اند و نکات دستوری زبان فارسی به صحیح‌ترین شکل ممکن رعایت شده‌اند.
بوستان سعدی یا سعدی نامه
در سال 655 هجری اولین اثر سعدی با نام بوستان به تالیف نهایی رسید. این اثر به عنوان یکی از شاهکارهای ادبیات فارسی در نسخه‌های قدیمی با نام سعدی‌نامه مشهور بود؛ اما بعد از گذشت زمان نام آن به بوستان تغییر کرد. سعدی، بوستان خود را در طی سفرهایش سروده و بعد از بازگشت به شیراز آن را به دوستان خود داد. بوستان سعدی به سبک شعر نوشته شده و حدودا 4 هزار بیت دارد. قالب شعر بوستان مثتوی بوده و بر پایه سیاست، اخلاق، تربیا و اجتماع نوشته شده‌است. کتاب بوستان مقدمه‌ای طولانی دارد و دارای 10 فصل با نام‌های: عشق، تربیت، شکر، توبه، تواضع، عدل، احسان، رضا، ذکر و مناجات و ختم کتاب می‌باشد. سعدی این کتاب را به «ابوبکر بن سعد زنگی» تقدیم کرده‌است.
سعدی گلستان
گلستان سعدی یکی از تاثیرگزارترین کتاب‌های نثر در ادبیات فارسی است. همانطور که اشاره کردیم این کتاب یک سال بعد از بوستان یعنی در سال 656 هجری به تالیف درآمده و نثری آهنگین و آمیخته با نظم دارد. گلستان سعدی شامل هست فصل با نام‌های عشق و جوانی، ضعف و پیری، تاثیر تربیت، سیرت پادشاهان، اخلاق درویشان، فضیلت قناعت، فوائد خاموش و آداب صحبت است.
در این اثر از سعدی، از تاریخ نگاری و تذکره نویسی پرهیز کرده و بیشتر نوشته‌های او تمرکز بر بیان امور مربوط به زندگی و منش اشخاص دارد. در این اثر اوضاع فرهنگی و اجتماعی زندگی مردم آن دوران بسیار زیبا به تصویر کشیده شده است، پس اگر علاقه‌مند به اطلاع از نحوه‌ی زندگی مردم آن دوران دارید حتما این کتاب را بخوانید. حکایت‌های کوتاه و بلند این کتاب تجربه‌های فوق العاده‌ای را به شما در زندگی می‌دهد.
در کتاب گلستان کلمات پیچیده و دشوار آورده نشده و نثر این کتاب بسیار روان و ساده است؛ بنابراین اکثر قسمتهای این کتاب روان و قابل فهم می‌باشد. این کتاب جزء نخستین کتب فارسی بوده که توسط ماشین‌های چاپی به انتشار رسیده است. برای نخستین بار در سال 1824 میلادی در شهر تبریز گلستان به چاپ رسید. از دیگر آثار سعدی می‌توان به مجالس پنجگانه، رساله عقل و عشق و نصیحه الملوک اشاره نمود. این کتاب نیز همانند بوستان تقدیمی به «سعد بن ابوبکر بن سعدی زنگی» است.
سعدی غزلیات
غزلیات سعدی، نام شهرهایی از سعدی بوده که آن‌ها را در قالب غزل سروده است. این شاعر بلندآوازه ایرانی در حدود 700 غزل دارد که در این غزلیات به زبان انوری و سنایی توجه ویژه‌ای داشته است. اغلب غزل‌های سعدی عاشقانه‌اند؛ اما غزل‌های عارفانه و پندآموز زیادی نیز در اشعار این شاعر بزرگ به چشم می‌خورد. به صورت کلی غزلیات سعدی شیرازی در چهار کتاب بانام‌های طیبات، بدایع، خواتیم و غزلیات قدیم جمع‌آوری شده است. دوران میان‌سالی سعدی به سرودن بدایع و طیبات گذشت و خواتیم گذشت. غزلیات قدیم سعدی در دوران جوانی او سروده شده که وی سرشار از شور و شعف بود. جالب است بدانید طیبات و بدایع نسبت به دو کتاب دیگر از نظر هنری برتری دارند.
نصیحه الملوک
این اثر از سعدی شیرازی در محوریت اخلاق و پند و چندین رساله دیگر در موضوعات مختلف به تالیف درآمده است.
مجالس پنجگانه
مجالس پنجگانه مربوط به سخنرانی‌ها و خطبه‌های سعدی می‌باشد که به سبک نثر به نگارش در آمده است. محتوای این اثر مربوط به ارشاد و نصیحت بوده؛ اما نسبت به گلستان سطح نویسندگی بسیار پایین‌تری دارد.
قصاید عربی
برخی از اشعار سعدی به زبان عربی سروده شده‌اند؛ اما این شاعر اثری به صورت مستقل به زبان عربی ندارد. قصیده‌های عربی سعدی شامل تعدادی قصیده، قطعه و تک بیت است، که در سال 1390 در کتابی با عنوان اشعار عربی سعدی به همراه ترجمه آن به چاپ رسید. «موسی اَسوار»، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی و هم‌چنین مترجم ایرانی، قصیده‌های عربی استاد سخن را نسبت به شعرای عرب زبان هم عصر سعدی در جایگاهی مناسب می‌داند.
قصاید فارسی
قصاید فارسی سعدی که بسیار ارزشمند هستند در توصیف ستایش پروردگار، مدح، اندرز، نصیحت بزرگان و پادشاهان قرن نوشته شدند.
غزلیات سعدی
به مجموعه سه رساله با نام‌های مطایبات، مضحکات و خبیثات در بین آثار سعدی، هزلیات گفته می‌شود. مطایبات سعدی شیرازی شامل روایات و لطفه‌های جنسی بوده که در آن از الفاظ بی‌پروا و جسورانه استفاده شده‌است. حکایات بر این موضوع اشاره دارند که هزلیات سعدی به دستور عالی مقامان آن زمان سروده شده اند.
ملعمات و مثلثات و ترجیعات
قالب این آثار سعدی خاص و همانند ترجیح بند سروده شده است.
مراثی
این اثر در وصف و ستایش «مستعصم بالله» آخرین خلیفه‍ی عباسی که به دستور هلاکو کشته شد به نثر در آمده و چندین مرثیه در وصف اتابکان فارس و وزرای آن زمان نیز به چشم می‌خورد.
صاحبیه
دلیل نام گذاری این اثر به نام صاحبیه، «شمس‌الدین صاحب دیوان جوینی» وزیر علاقه‌مند به دانش عصر اتابکان است؛ که این اثر در ستایش این شخص، در چند قطعه فارسی و عربی سروده شده است.
معروف ترین حکایات سعدی
❤️در ادامه چند حکایت کوتاه از سعدی را آورده‌ایم❤️
یکی از پادشاهان پارسایی را دید، گفت:هیچت از ما یاد می آید؟ گفت:بلی، هر وقت که خدای را فراموش می کنم.
هر سو دَوَد آن کَش ز بر خویش براند
وان را که بخواند به درِ کس ندواند
❤️
حکیمی پسران را پند همی داد که جانان پدر، هنر آموزید که ملک و دولت دنیا اعتماد را نشاید و سیم و زر در سفر بر محل خطر است یا دزد به یک بار ببرد یا خواجه به تفاریق بخورد اما هنر چشمه زاینده است و دولت پاینده وگر هنرمند از دولت بیفتد غم نباشد که هنر در نفس خود دولت است هر کجا که رود قدر بیند و در صدر نشیند و بی هنر لقمه چیند و سختی بیند.
❤️
بازرگانی را هزار دینار خسارت افتاد. پسر را گفت: باید که این سخن با هیچ کس در میان ننهی. گفت: ای پدر فرمان تو راست، نگویم ولیکن خواهم مرا بر فایده این مطلع گردانی که مصلحت در نهان داشتن چیست؟ گفت: تا مصیبت دو نشود: یکی نقصان مایه و دیگر شماتت همسایه.
مگوی اندُه خویش با دشمنان
که «لاحَول» گویند شادی کنان
شعر کوتاه از سعدی
خلایق در تو حیرانند و جای حیرتست الحق
که مه را بر زمین بینند و مه بر آسمان باشد
❤️
گفتی نظر خطاست تو دل می بری رواست
خود کرده جرم و خلق گنه کار می کنی
❤️
چنان به موی تو آشفته ام به بوی تو مست
که نیستم خبر از هر چه در دو عالم هست
❤️
تا خیال قد و بالای تو در فکر منست
گر خلایق همه سروند چو سرو آزادم
❤️
گر فلاطون به حکیمی مرض عشق بپوشد
عاقبت پرده برافتد ز سر راز نهانش
اولین شعر سعدی
اولِ دفتر به نامِ ایزدِ دانا / صانعِ پروردگار ، حیّ توانا
اکبر و اعظم ، خدایِ عالَم و آدم / صورت خوب آفرید و سیرت زیبا
از درِ بخشندگی و بنده نوازی / مرغ ، هوا را نصیب و ماهی ، دریا
قسمتِ خود می خورند مُنعِم و درویش / روزیِ خود می بَرند پشّه و عنقا
حاجتِ موری به علمِ غیب بداند / در بُنِ چاهی به زیرِ صخرۀ صَمّا
جانور از نطفه می کند ، شکر از نی / برگِ تر از چوبِ خشک و ، چشمه ز خارا
شربتِ نوش آفرید از مگسِ نحل / نخلِ تناور کند ز دانۀ خرما
از همگان بی نیاز و بر همه مشفق / از همه عالَم نهان و بر همه پیدا
پرتوِ نورِ سُرادِقاتِ جلالش / از عظمت ، ماورایِ فکرتِ دانا
خود نه زبان در دهانِ عارفِ مدهوش / حمد و ثنا می کند ، که موی ، بر اعضا
هر که نداند سپاسِ نعمت ، امروز / حیف خورَد بر نصیب رَحمت ، فردا
بار خدایا مُهیمنی و مُدَبّر / وز همه عیبی مقدّسی و مبرّا
ما نتوانیم حقِ حمدِ تو گفتن / با همه کرّ و بیانِ عالَمِ بالا
سعدی از آنجا که فهمِ اوست سخن گفت / ورنه ، کمال تو ، وهم کی رسد آنجا ؟
تاثیر آثار سعدی در تاریخ ایران
آثار سعدی، به ویژه "گلستان" و "بوستان"، تاثیر چشمگیری بر تاریخ و فرهنگ ایران داشته‌اند. این تاثیرات می‌توانند به اشکال مختلفی شامل اثرات ادبی، فرهنگی، اخلاقی و اجتماعی باشند. به طور کلی، آثار سعدی نه تنها به عنوان یک شاعر بلکه به عنوان یک فیلسوف و مشاور اخلاقی در تاریخ و فرهنگ ایران تأثیر مثبت و گسترده‌ای داشته‌اند. او به ایجاد فهم بهتری از انسانیت و جامعه کمک کرده و ارزش‌های مطلوبی را به نسل‌های بعدی منتقل کرده است.
کاش اشعار بیشتری از سعدی میذاشتین مثل این شعر:
از در درآمدی و من از خود به درشدم
گفتی کز این جهان به جهان دگر شدم
گوشم به راه تا که خبر می‌دهد ز دوست
صاحب خبر بیامد و من بی‌خبر شدم
چون شبنم اوفتاده بدم پیش آفتاب
مهرم به جان رسید و به عیوق برشدم
گفتم ببینمش مگرم درد اشتیاق
ساکن شود بدیدم و مشتاق‌تر شدم
دستم نداد قوت رفتن به پیش یار
چندی به پای رفتم و چندی به سر شدم
تا رفتنش ببینم و گفتنش بشنوم
از پای تا به سر همه سمع و بصر شدم
من چشم از او چگونه توانم نگاه داشت
کاول نظر به دیدن او دیده ور شدم
بیزارم از وفای تو یک روز و یک زمان
مجموع اگر نشستم و خرسند اگر شدم
او را خود التفات نبودش به صید من
من خویشتن اسیر کمند نظر شدم
گویند روی سرخ تو سعدی چه زرد کرد
اکسیر عشق بر مسم افتاد و زر شدم