احتمالا شما هم از پدربزرگ مادربزرگ های خود شنیده اید که در گذشته واحد پول ايران قِران بوده؛ این واحد پول که در واقع صاحب قران نام داشته و به شکل کوتاه شده نامیده می شد در دوره قاجار رواج داشته است. قران از جنس نقره بوده و و به شکل سکه های نیم قرانی (ده شاهی)، یک قرانی، دو قرانی و پنج قرانی وجود داشت و مورد استفاده مردم قرار می گرفت. ارزش هر قران به اندازه هزار دینار بود و اصطلاحا زار نیز نامیده می شد. در فروردین سال 1311 واحد پول ایران به ریال تغییر پیدا کرد و تحولی در نظام اقتصادی ایجاد شد. جالب است بدانید بعد از آن هم سکه های دو ریالی به دوزاری و سکه های پنج ریالی به پنج زاری شهرت پیدا کردند.
از آن جایی که ریال یکایی کم ارزش محسوب می شد از تومان که برابر با 10 ریال می باشد، استفاده می شد. بر اساس استاندارد ایزو 4217 ریال ایران با علامت اختصاری IRR در معاملات جهانی به کار می رود. اسکناس های رایج ایران 1000، 2000، 5000، 10000، 20000، 50000 و 100000 ریالی و اسکناس های ایران چک 500000 و 1000000 ریالی می باشند. همچنین سکه های رایج کشور هم 250، 500، 1000، 2000 و 5000 ریالی هستند که هم اکنون مورد استفاده قرار می گیرند.
تاریخچه پول ایران
ریال که واژه ای اسپانیایی و پرتغالی به معنای شاهنشاهی می باشد، از زمان حضور افرادی از این دو کشور در خلیج فارس و ارتباط آن ها با ایرانی ها وارد فارسی شد. ریال که نخستین بار در سال 1176 خورشیدی ترویج یافت، سکه ای جهانی بود که معادل با 1250 دینار یا یک هشتم تومان ارزش داشت. از اوایل قرن هفتم تا اوایل حکومت پهلوی واحد پول ایران دینار بود. در سال 1203 تغییر واحد پول ایران اتفاق افتاد و قِران جایگزین دینار شد؛ هر قران معادل با هزار دینار یا یک دهم تومان بود که بدین صورت واحد پول ایران سیستم اعشاری پیدا کرد. در سال 1308 قانونی مبنی بر تغییر پول ملی ایران صورت گرفت و بر اساس آن ریال به جای قران با وزن خالص حدودی 0.366 گرم طلا انتخاب شد اما از جانب مردم پذیرفته نشد و مردم 10 ریال را به عنوان یک تومان در نظر گرفتند و به همبن ترتیب برایشان امری جا افتاده شد؛ تا جایی که حتی مسئولین کشور هم از همین واژه استفاده کردند. انتشار پول قدیمی ایران حدود 40 سال به عهده بانک شاهنشاهی تا این که در سال 1309 حق انتشار اسکناس از بانک مذکور سلب گردید و به بانک ملی ایران واگذار شد.
در طول تاریخ واحدهای پولی دیگری هم مورد استفاده بوده اند. نخستین سکه های ریال (سری دوم ریال در دستگاه اعشاری) به صورت سکه های 1، 2، 5، 10 و 25 دینار و همچنین نیم، 1، 2 و 5 ریالی انتشار می یافتند. در دوره پهلوی سکه های طلا با ارزش 100 ریال هم ضرب می شدند.
در ابتدا سلطان محمود غزنوی سکه 100 دیناری را با نام محمودی منتشر نمود و به دنبال آن شاهان ساسانی هم سکه های 50 دیناری را با نام شاهی ضرب کردند. در دوزه حکومت صفویه نیز شاه عباس سکه ای به ارزش 200 دینار ضرب کرد و آن را عباسی نامید؛ در این دوره زمانی روابط پرتغال با ایران گسترش پیدا کرد و سکه های پرتغالی با نام رئال رایج شدند که ارزشی معادل با 1175 دینار داشت. سکه رئال با گذر زمان به عنوان ریال شناخته شد و در کشورمان برای مبالغ بالا مورد استفاده قرار گرفت. در اواخر قرن 18 میلادی نادرشاه افشار هم شروع به ضرب سکه ای به ارزش 500 دینار کرد و نام نادری را بر آن نهاد اما بر خلاف تصور او این نام توسط مردم پذیرفته نشد و در مدت کوتاهی از لفظ ده شاهی برای این پول استفاده شد. هر شاهی برابر با 50 دینار و هر 10 شاهی معادل با 500 دینار بود. در دوره قاجار پول ايران متشکل از شاهی، قران و تومان بود.
پس از انقلاب اسلامی ایران که در سال 1357 روی داد، طرح سکه ها نیز تغییراتی پیدا کرد و نقش شاه از روی آن ها حذف گردید. بدین ترتیب در سال 1358 سکه های 50 دیناری و در سال 1359 سکه های 50 ریالی رایج شدند و مورد استفاده قرار گرفتند. در سال 1371 سکه های جدید 1، 5، 10، 50 و 100 ریالی و در سال 1372 هم سکه های 250 ریالی ضرب شدند. در سال 1383 سکه های 500 ریالی رواج بیشتری پیدا کردند و در سال 1388 سکه های 1000 ریالی رونمایی شدند و افزون بر آن سکه های 250 و 500 ریالی در اندازه های کوچکتر ضرب شدند. در سال 1389 نیز سکه های 2000 و 5000 ریالی انتشار یافتند.
چاپ پول در ایران
چاپ اسکناس در ایران از سال 1311 توسط بانک ملی ایران آغاز گردید و نخستین اسکناس های چاپ شده هم 5، 10، 20، 50، 100 و 500 ریالی بودند که به ندرت امروزه می توان آن ها را یافت. اسکناس 1000 ریالی در سال 1314، 200 ریالی در سال 1330 و 5000 ریالی و 10000 ریالی در سال 1332 منتشر شدند. از سال 1340 انتشار پول های کاغذی به بانک مرکزی سپرده شد. در سال 1357 بر روی عکس پول های ایران تصویری در هم پیچیده از صورت شاه وجود داشت. نخستین چاپ پول حقیقی جمهوری اسلامی به صورت اسکناس های 100، 200، 500، 1000، 5000 و 10000 ریالی بود و چاپ 2000 ریالی هم در سال 1365 صورت گرفت. امام خمینی تا زمان حیات خود هیچ گونه اجازه ای مبنی بر درج تصویرش بر روی پول رایج ایران نداده بود اما پس از مرگ ایشان این اتفاق رخ داد و اسکناس ها مزین به تصویر ایشان شدند.
تبدیل پول
این روزها بحث تبدیل واحد پول ایران و یا به عبارتی واحد جدید پول ایران را به وفور می شنویم. بر اساس بررسی هایی که در سال های قبل صورت گرفته بود، واحد پول ایران تومان شد و طبیعتا تغییری اساسی در نرخ پول ایران صورت می گیرد. برخی معتقدند تبدیل واحد پول از ریال به تومان و حذف صفرهای آن سبب می گردد ارزش پول ایران کاهش محسوسی پیدا کند و در نهایت اوراق بهادار تهران در نتیجه بالا رفتن ارزهای خارجی رشدی چشمگیر پیدا کند. از طرفی حذف صفرهای ریال و تبدیل آن به تومان باعث می شود ارزش پول ایران به ارزهای بین المللی نزدیک تر شود و این امر در روابط اقتصادی بین المللی موثر می باشد.هم اکنون بر اساس آمار منتشر شده درباره با ارزش ترین پول دنیا ، پول ایران در قعر جدول قرار دارد و در واقع بی ارزش ترین پول جهان می باشد. پول جدید ایران طبیعتا تحولات بزرگی در نظام اقتصادی و واحدهای اقتصادی نظیر دفاتر حسابداری، چاپ اسکناس ها، دسته چک ها و یا قوانین نگهداری حساب ها و امور بانکی به وجود می آورد که تا مدتی زمان می برد تا برای مردم و جامعه عادی شود. عکس پول ایران را مشاهده می کنید:
پولهای قدیمی ایران بعد از حذف صفرها چه می شود؟
بانک مرکزی اعلام نموده در صورت اجرایی شدن تغییرات، هیچ الزامی جهت جمع آوری اسکناس ها و پول های قبلی وجود ندارد و این پول ها در کنار اسکناس های جدید وارد چرخه اقتصادی کشور می شوند.
مزایای تغییر واحد پول ایران
1.سهولت عملیات حسابرسی و حسابداری
2.بهبود خواندن و ثبت اعداد بزرگ
3.حمل پول کمتر برای خریدها
4.کاهش تورم
5.ممانعت از ورود ارزهای خارجی به داخل کشور
6.صرفه جویی در هزینه های چاپ اسکناس
7.کاهش استفاده بی رویه از چک های بانکی
8.اشغال فضای کمتر رایانه برای آمار و اطلاعات مالی
معایب تغییر واحد پول ایران
1.عدم پذیرش این طرح از سوی افراد سالمند
2.احتمال کاهش درآمدهای صادراتی
3.ناسازگاری دفاتر و صورت حساب های مالی و امکان عدم تطبیق اطلاعات جدید و قدیم
