سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران یک منبع غنی علمی است که در پایتخت قرار دارد و یکی از جاذبه های گردشگری تهران نیز محسوب می شود. کتابخانه ملی علاوه بر پایتخت در چندین استان دیگر از جمله آذربایجان شرقی، اصفهان، خراسان و سیستان بلوچستان شعبه دارد. در ادامه به معرفی کامل این مجموعه فرهنگی می پردازیم.
کتابخانه ملی یکی از مهمترین منابع مطالعه و پژوهش محسوب می شود و با داشتن منابع کامل علمی، محلی برای پژوهشگران، اساتید و دانشجویان می باشد. کتابخانه ملی قبل از انقلاب زیر نظر اداره کل فرهنگ و هنر شروع به فعالیت کرد و در سال 1369 مطابق قانون اساس نامه کتابخانه ملی ایران مصوب مجلس شورای اسلامی درآمد. همچنین در سال 1381 سازمان اسناد کشور با کتابخانه همراه شد و نام اسناد و کتابخانه را به خود گرفت و اممنظور از کتابخانه ملی چیست؟روز این سازمان در دو ساختمان گنجینه اسناد ملی و کتابخانه ملی ایران در تهران قراردارد. تاریخچه پیدایش این کتابخانه به دوران قاجار میرسد. در زمان حکومت قاجار کتابخانه سلطنتی و کتابخانه دارالفنون نخستین بنای کتابخانه چیده شد و در سال 1277نیز انجمن معارفی که در زمان مظفرالدین شاه مجموعه ای را احداث کرد که در اصل به نوعی کتابخانه ملی بوده و کتابخانه ملی معارف نام گرفت.
در دوره پهلوی اول نیز مهدی بیانی که رئیس کتابخانه ملی بود، ایده ساخت کتابخانه ملی را علی اصغر حکمت در میان گذاشت و سبب ساخت کتابانه ملی شد. در دهه 50 در همایش جهانی فدراسیون بین المللی انجمن ها و موسسات کتابداری ایران درخواست کمک برای ساخت کتابخانه ملی کرد و. طرح ساخت و ایجاد کتابخانه پهلوی در دستور کار قرار گرفت. ناصر شریفی رئیس دانشکده کتابداری آمریکا گروهی از معماران و کتابداران مشهور دنیا را به ایران دعوت کرد که همزمان با انقلاب اسلام شده و هیچ اقدامی صورت نگرفت.
بعد از انقلاب کار ناتمام شد. مرکز خدمات کتابداری توسط نیروهای کتابداری طبق استادارد های بین المللی سازمان دهی شد. در سال 78 سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی و سازمان اسناد ملی نیز با این مجموعه ادغام شدند.
تاریخچه شکل گیری اسناد ملی ایران
تاریخچه بایگانی نیز به دوران قاجار باز می گردد. در اوایل حکوت قاجار بایگانی اسناد یکی از تشکیلات مهم درباری محسوب میشد و زیر نظر اداره بیوتات بود. با توسعه و افزایش سازمان های اداری دز دوران حکومت ناصر الدین شاه زمینه ایجاد آرشیو ملی و مرکز بایگانی راکد محیا گشت. در سال های 1280 تا 1309 تشکلی فرانسوی بلژیکی به ایران آمدند و به تصحیح نظام بایگانی پرداختند. هیئت وزیران اختیار گردآوری قراردادها و امتیازات را به وزارت مالیه واگذار کرد و در کاخ گلستان مرکز استناد رسمی شروع به کار کرد.
از دیگر اقداماتی که منجر به ایجاد مرکز اسناد شد تصویب لایحه تشکیل بایگانی کل کشور در سال 1338 و تصویب ایجاد مرکز بایگانی راکد بودکه در سال 1349 لایحه تاسیس سازمان اسناد ملی ایران به مجلس شورای وقت داده شد. در دهه 80 شورای عالی اداری کشور سامان اسناد ملی را با کتابخانه ملی ادغام کرد که هریک به عنوان معاونت هایی مستقل زیر نظر ریاست جمهوری قرار گرفتند.
ساختمان قدیمی کتابخانه ملی ایران
کتابخانه ملی ایران در ا بتدا در ساختمانی 3 هزار متری در خیابان سی تیر قرار داشت. ساختمان این کتابخانه را آندره گدار معمار مشهور فرانسوی به انجام رسانده بود. این ساختمان دو طبقه بوده که طبقه اول تالار نمایش، تالار ردوسی، خرمات فنی قرار داشت و طبقه دوم مختص به تالار مطالعه و مخازن کتاب ها بود. مخازن کتابخانه برای 40 هزار جلد کتاب طراحی شده بود و بعدها با ساخت ساختمانی میان وزارت خارجه و کتابخانه توسعه یافت.
ساختمان جدید کتابخانه ملی
زمانی که مرکز خدمان اداری با کتابخانه ملی یکی شدند به فضایی بزرگتر نیاز شد از این رو قسمتی از ساختمان نیاوران به کتابخانه ملی تخصیص یافت اما پاکندگی های بخش های مختلف باعث شد که در سال 1369 در منطقه عباس آباد ساختمانی متناسب با نیاز ساخته شود.
در حال حاضر ساختمان جدید کتابخانه ملی ایران 97 هزار متر مربع زیذبنا داشته و در هشت طبقه ساخته شده است. معماری ارانی و درست این ساختمان تلارهایی با نورگیری مناس و فضایی مطلوب ایجاد کرده است. ساختمان جدید کتابخانه ملی شامل مجموعه نسخ خطی، کتاب های کم یاب و منابع غیر کتابی می باشد که گنجایش چهار تا هفت میلیون کتاب را دارد.
ساختمان گنجینه اسناد ملی
ساختمان گنجینه اسناد کتابخانه ملی در سال 1381 افتتاح شد. این ساختمان ضد زلزله بوده و به گونه ای طراحی شده به طوری که روی یک کرسی بتنی بنا شده و طبقات آن از مساحت کمتری برخوردار هستند. ساختمان گنجینه اسناد رسمی یادآور زیگوارت های باستانی است و در نمای ساختمان قوس ها و نقش های اسلیمی که یادآور تزئینات اسلامی هستند به کار رفته است.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی کجاست؟
سازمان اسناد و کتابخانه جمهوری اسلامی ایران در بزرگراه شهید حقانی قرار دارد و ساختمان قدیمی آن در نزدیکی موزه ملی ایران می باشدکه دسترسی مناسبی به مترو حقانی دارد. از درب مترو تا کتابخانه سرویس های رفت و برگشت نیز فراهم شده است.
آدرس سازمان اسناد و کتابخانه ملی، ساختمان کتابخانه ملی: بزرگراه شهید ستاری، بعد از ترو قانی خروجی کتابخانه ملی
ساختمان آرشیو ملی: بزرگراه حقانی نبش خیابان کوشا مقابل ورزشگاه
شماره تلفن کتابخانه ملی 021-81620
ساعت کاری سازمان اسناد و کتابخانه ملی
کتابخانه
تالارهای مرجع تخصصی، نشریات و منابع غیر کتابی و کتابخانه عمومی: همه روزه حتی ایام تعطیل 8 صبح تا 9 شب
تالار نابینایان: روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت 8 صبح تا 4 بعد از ظهر
تالار ایران شناسی و اسلام شناسی: روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت هشت صبح تا 16
بخش عضویت و کتابخانه کودکان: روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت 8 صبح تا 15:45
شیفت شب کتابخانه ملی: از ساعت 22 تا 7 صبح فردا آن روز
اتاق تاریخ شفاهی استاد: ششش ماه اول سال از شنبه تا چهارشنبه از 8 صبح تا 5 بعد از ظهر و شش ماه دوم سال از 8 صبح تا 4 بعد از ظهر
کتابخانه تخصصی تاریخ معاصر و مطالعات آرشیوی: شنبه تا چهارشنبه 8 صبح تا 14:30
اتاق تاریخ شفاهی اسناد: شنبه تا چهارشنبه 8 صبح تا 14:30
معرفی بخش ها و مجموعه های کتابخانه ملی
مجموعه های اسنادی: مجموعه اسنادی شامل روزشمار تاریخ، تاریخ شفاهی، نمایشگاه مجازی می باشد.
مجموعه های کتابخانه ای: در مجموعه کتابخانه ای نسخ خطی، کتاب های چاپ سنگی، نشریات ادورای، کتابخانه ایران شناسی، اسلام شناسی، علوم و فنون، کتاب های لاتین و کتاتب های کودکان و نوجوانان و .. موجود است.
مجموعه های دیجیتالی: مجموعه دیجیتالی شامل کاب های کودکان و نوجوانان و آرشیو علمی نشریات علمی می باشد.
مجموعه های موضوعی: مجموعه های موضوعی شامل نمایشگاه مجازی، اسناد انقلاب مشروطه، کمیته ملی حافظه جهانی، مجموعه شیخ صفی الدین ا ردبیلی، منابع برگزیده ایران شناسی و ... می باشد.
تالارهای مطالعه کتابخانه ملی
تالار خوارزمی
تالار خوارزمی، بخش نسخه های خطی و کتاب های چاپ خطی و چاپ سنگی می باشد. این بخش یکی از با ارزش ترین مجموعه های خطی ایران و حتی جهان است. اغلب نوشته های این مجموعه نوشته بزگان و ایرانی در حوزه های مختلف تاریخ فلسفه نجوم طب و ... می باشد. قدیمی ترین کتاب خطی موجود کتاب الاخلاص است که حدود هزار سال پیش به تحریر در آمده است. در این قسمت حدود یک میلیون سند خطی و سیزده هزار کتاب چاپ سنگی موجود است.
تالار کمال الدین بهزاد
این تالار محل نگه داری منابع غیر کتابی است و شامل دسته ای از اطلاعات و موادی است که در قالبهای غیر کتابی وجود دارند. در این بخش 47 نوع و یک میلیون منبع دارد و برخی از این اسناد و مدارک در نوع خود منحصر به فرد هستند. منبع غیر کتابی به نه گروه تقسیم میشوند که شامل
- منابع الکترونیکی مانند دی وی دی فلاپی و سی دی می باشد
- منبع چاپی مانند اعلامیه، بروشور، پایان نامه، جزوه و تقویم و...
- منبع سه بعدی شامل پرچم مدل مهمر پازل و بازی
- منابع شنیداری و موسیقیایی شامل نوار کاست، لوح فشرده و نوار کارتریج
- منابع شنیداری و غیر موسیقایی مانند لوح فشرده سخنرانی ها
- منابع ویدئویی شامل فیلماستریگ اسلایدر و ویدئو کاست
تالار ابن ندیم کتابخانه ملی
تالار ابن ندیم (مرجع و کتابشناسی) در طبقه همکف در سمت شرقی الار ها قرار دارد و سامل مراجع عمومی مانند دایره المعارف ها، واژه نامه ها، کتب رجالی و چکیده نامه می شود. علاوه بر این در این بخش مجموعه غنی از متون کتابداری چاپ و نشر و سایر موضوعات متشابه وجود دارد. مجموعه تمامی کتاب های بخش ابن ندیم حدود 7000 نسخه است.
تالار رازی و مخزن علوم و فنون
این تالار در طبقه همکف قرار داشته و شامل کتاب های حوزه علم و فنون می باشد. کتاب های این بخش در حوزه های ریاضیات، فیزیک، زیست شناسی، مهندسی و .. می باشد. این بخش نیز شامل 54000 نسخه در مخزن و 7000نسخه در تالار است.
تالار ابن سینا کتابخانه ملی
این تالار در طبقه اول در ضلع غربی تالار ها قرار دارد و شامل کتاب هایی در حوزه فلسفه و روانشانسی و تاریخ و جغرافیا می باشد . در این بخش 17500 نسخه و 173000 کتاب وجود دارد.
تالار رودکی
این تالار مخصوص نابینایان است و خدمات متفاوتی را به نابینایان و کم بینایان ارائه می دهد. جست و جو در اینترنت و استفاده از نرم افزارهای مختلف،استفاده از کتاب های گویا، چاپ تصاویر توسط دستگاه حرارتی و راهنمایی به این اشخاص هدف اصلی ساخت و ا یجاد این بخش می باشد. منابع مطالعاتی و حقیقاتی این بخش کمک زیادی به نابینایان کرده است.
تالار خواجه نصیر طوسی کتابخانه ملی
تالار خواجه نصیر طوسی در طبقه 1- در ضلع غربی تللارها واقع شده است که منبع مهم و جامعی از پیایند ها می باشدکه به زبان های فارسی، لاتین، عربی نوشته شده اند. در این تالار 2 میلیون و پانصد نسخه در قالب روزنامه مجله و نشریه دانشجوییو..وجود دراد. از منابع با ارزش این بخش میتوان به عصر جدید، فلاحت، قشون اشاره کرد. مجموعه نشریات این بخش شامل نشریات بسیار پرباری در زمان حکومت قاجار پهلوی اول و دوم تا کنون می شود.
تالار سهروردی (ایران شناسی و اسلام شناسی)
این تالار در طبقه 1+ در ضلع غربی ساختمان کتابخانه می باشد و یکی از بزرگترین مجامیع ایرا شناسی و اسلام شناسی است. در حال حاضر 6000 نسخه کتاب2933 برگ میکروفیش، 2000 نسخه پیایان نامه و 600 عنوان نشریه در این بخش موجود است. بیشر منایعی که در این بخش قرار دراد به زبان های فرانسوی و انگلیسی و روسی نوشته شده اند. در این قسمت از کتابخانه ملی تمامی خدمات و کتاب ها به صورت قفسه باز و از طریق مراجعه حضوری و کشورت با کتابداران امکان پذیر است.
عضویت در کتابخانه ملی
در این مجموعه همه افرادی که دارای مدرک کارشناسی ارشد ناپیوسته، دکترای حرفه ای، کارشناسی ارشد پیوسته و سطح 3 حوزه هستند می توانند عضو کتابخانه ملی شوند. برای عضویت در این کتابخانه در ابتدا باید به صورت اینترنتی ثبت نام و برای اخذ کارت حضوری به مجموعه مراجعه کنید. کارت عضویت این کتابخانه برای بازنشستگان ارگان های دولتی ، حافظان قرآن، خانواده شهدا و اهداکنندگان مجوعه های ارزشمند به صورت رایگان است. هم چنین هزینه صدور کارت برای کتابداران و دانشجویان رشته کتابداری و کارکنان کتابخانه، نیم بها می باشد.
ساعت کاری بخش عضویت شنبه تا چهارشنبه 8 صبح تا 15:30
جستجوی کتاب و دانلود کتاب از کتابخانه ملی
کتابخانه ملی شامل دو بخش جستجوی ساده و پیشرفته است در سایت کتابخانه ملی میتوانید تمامی اطلاعات کتاب شناختی منابع را مطالعه کنید. برخی از منابع کتابخانه در کتابخانه ملی دیجیتال به صورت تمام متن در اختیار قرار گذاشته میشود. هم چنین در وبسایت کتابخانه ملی دیجیتال کودکان برخی از منابع قابل مطالعه هستند.
