ماسوله کویری، لقب روستای قلعه نو در زابل است. این روستا به اندازه تاریخ ایران، قدمت دارد اما متاسفانه مسئولین توجه لازم را به این روستای تاریخی نکرده اند و این روستا، نه تنها در جهان و بلکه حتی در ایران نیز شناخته شده نیست. روستای قلعه، بخشی از دهستان نارویی می باشد و در 26 کیلومتری جنوب شرقی شهر زابل قرار دارد. در ادامه این مقاله، به برسی بیشتر این روستای تاریخی می پردازیم.
آشنایی با روستای قلعه نو زابل
روستای قلعه نو زهک، یکی از قدیمی ترین روستا های ایران است و به جرئت می توان گفت به اندازه تاریخ کشور ایران، قدمت دارد. به دلیل نداشتن زیر ساخت های مناسب، این روستا و سایر مناطق گردشگری استان سیستان و بلوچستان از دید گردشگران ایران و جهان پنهان مانده اند. دلیل نامگذاری « قلعه» برای این روستا، قرار گرفتن آن روی یک تپه بلند است. مردم این روستا از طوایف کیانی، راشکی، دیانت، خمر، اسلامی، نارویی و براهویی می باشند. جمعیت این روستا همچون سایر روستا های این استان، دارای نوسان بوده و اکثر نسل جوان آن به شهرنشینی گرایش داشته اند.
معماری روستای قلعه نو
از تدابیر خردمندانه در ساخت خانه های این روستا، استفاده از گیاه کرته در ترکیب خشت است تا از ورود رطوبت به فضای داخلی جلوگیری کند، چراکه دریاچه هامون و رودخانه های اطراف روستا، باعث مرطوب شدن این محیط می شوند و بدون جلوگیری از ورود رطوبت، زندگی در فضاهای داخلی سخت می شود.
سیستان و بلوچستان با آثار تاریخی بی شماری که دارد، یکی از با تمدن ترین استان های کشور ایران می باشد. روستای قلعه نو یکی از این آثار به جا مانده از گذشتگان است. تمام ساختمان های این روستای 1200 ساله، از خشت و گل ساخته شده و به این روستا جلوه ای باستانی می دهد. سقف تمام بنا های این روستا، به شکل گنبدی ساخته شده تا از ورود گرمای خورشید جلوگیری کرده و داخل خانه خنک تر بماند.
بادگیر یکی دیگر از سازه هایی است که معماران در طی ساخت خانه ها از آن بهره می گیرند. روی این گنبد خانه ها، از بادگیری به نام « کولک» استفاده شده است؛ همچنین روزنه هایی E شکل به نام « سورک» بر روی دیوار ها استفاده شده تا به گردش هوا کمک کرده و تا جای ممکن داخل ساختمان را خنک تر کند.
استفاده از گیاه « کرته» یکی دیگر از خلاقیت های معماران باستانی این منطقه است. استفاده از گیاه کرته در ترکیب با خشت، منجر می شود تا رطوبتی که در هوا وجود دارد راهی به داخل فضای خانه نیابد. دریاچه هامون و رود های اطراف، باعث مرطوب بودن بیش از حد فضا شده و زندگی را سخت می کنند؛ با این تدبیر معماران، ساکنین روستای قلعه نو، زندگی راحت تری تجربه می کنند.
جاذبه های گردشگری روستای قلعه نو
شاید وجود بنا های خشتی باستانی، به قلعه نو چهره ای مرموز داده باشد؛ اما مطمئنا بنا های خشتی تنها جاذبه گردشگری روستای قلعه نو نیستند. یکی از جاذبه های تاریخی قلعه نو، شهر دهانه غلامان، که از زمان هخامنشیان باقی مانده، می باشد. این شهر باستانی توسط اومبرتو شراتو (UmbertoScerrat)، باستان شناس و ایران شناس ایتالیایی، در دهه 1960 کشف شد. از نکات جالب توجه شهر دهانه غلامان این است که در کتیبه های تخت جمشید، بیستون و نقش رستم به این منطقه با نام زرنکای و زرک اشاره شده است.
ممکن است برایتان قدری عجیب باشد که بگوییم، جاذبه گردشگری دیگری که در این روستا وجود دارد، یک گورستان است! در این گوستان باستانی، قبر عوام مردم به صورت پلکانی ساخته شده و مقبره بزرگان و اشراف در فضا هایی به نام معجره قرار گرفته است. باستان شناسان موفق شدند، مقبره ای متعلق به دوران صفویه را در این گورستان پیدا کنند. این مقبره صفوی، ثابت می کند که این گورستان عمری بیش از 500 سال دارد.
ارگ تاریخی محمد حسین خان یکی دیگر از جاذبه های گردشگری این روستا می باشد. زمانی که وارد روستای قلعه نو می شوید، در ورودی روستا متوجه شیبی تند می شوید. قدمت این ارگ تاریخی 160 سال پیش بینی می شود و زیر بنایی بیش از 1500 متر مربع در دو طبقه دارد. ارگ محمد حسین خان در 12 بهمن 85 در فهرست آثار ملی کشور ایران به ثبت رسیده است.
آب و هوای روستای قلعه نو
استان سیستان و بلوچستان در جنوب کشور ایران قرار گرفته و به طبع آن دارای آب و هوایی گرم و خشک می باشد. علاوه بر آن، کویر بخش زیادی از این استان را تشکیل می دهد، پس می توان نتیجه گرفت آب و هوای روستای قلعه نو گرم و خشک کویری می باشد.
