شهر مشهد یکی از شهر های گردشگری زیارتی است که سالانه زائران زیادی را به علت زیارت حرم علی بن موسی الرضا علیه السلام، امام هشتم، به خود جذب می کند. اکثر افراد وقتی اسم مشهد را می شنوند و یا قصد سفر به استان خراسان رضوی را دارند؛ تنها به جنبه ی زیارتی این شهر فکر می کنند. ولیکن شهر مشهد علاوه بر جنبه زیارتی، مکان های تاریخی و تفریحی زیادی نیز دارد که شاید کمتر به گوش شما رسیده باشد. خانه داروغه مشهد یکی از بنا های تاریخی و دیدنی کلان شهر مشهد است که معماری ایرانی و روسی بسیار زیبایی دارد. در فصلی که شهر مشهد کمی خنک تر باشد مانند اوایل بهار، مسافرت به این شهر برای زیارت و بازدید از مکان های تاریخی آن می تواند شما را هم از لحاظ معنوی آرام کند و هم کمی بیشتر با تاریخچه این شهر آشنا کند.خانه داروغه مشهد در اطراف حرم قرار دارد پس می توانید با یک تیر دو نشان بزنید و در صورت شلوغ بودن حرم حدود ۱ ساعت در این مکان توقف کنید و از سبک معماری خاص آن دیدن کنید.
معرفی خانه تاریخی داروغه مشهد
خانه داروغه در مشهد قرار دارد و این خانه که در زمینی با وسعت ۶۱۰ متر مربعی ساخته شده در نزدیکی حرم امام رضا علیه السلام قرار دارد. خانه داروغه در دوره قاجار ساخته شد و معماری تقریبا روسی دارد؛ البته خانه داروغه کمی از خصوصیات معماری ایرانی را نیز دارد و این خانه ی قدیمی و زیبا به دستور یوسف خان هراتی، که اولین رئیس نظمیه و آخرین داروغه شهر مشهد بود، ساخته شد.
خانه داروغه به علت شیوه ساخت و فردی که این خانه شخصی را ساخته مورد توجه و مراقبت زیادی قرار نگرفته بود و حتی تا مرز تخریب هم رفته بود. ( خانه داروغه یکی از بهترین بنا های ساخته شده در دوران خود بوده است؛ هم از لحاظ معماری و هم مساحت ) تا اینکه این بنا هم همراه ۴۰ بنای قدیمی دیگر در طرح نوسازی سال ۱۳۷۹ مرمت و بازسازی شد. این بنا ها با دقت کامل مرمت شده اند و تمامی تلاششان را کردند تا مانند بنای اصلی ساخته شده اند. با تلاش های بسیار زیادی که برای مرمت و بازسازی این بنا انجام دادند؛ در سال ۲۰۱۶ جایزه حفظ و نگهداری میراث فرهنگی آسیا اقیانوسیه را برای مرمت این بنا از سوی سازمان جهانی یونسکو دریافت کرد. مرمت این با یکی از ۱۹۶ مرمت هایی است توانسته این جایزه را از سازمان جهانی یونسکو دریافت کند. این بنا پس از خریداری شدن توسط شرکت عمران و مسکن ساز ثامن و شهرداری منطقه و بازسازی آن، بالاخره در سال ۱۳۹۴ مورد بهره برداری قرار گرفت.تا سال ۱۳۹۱ ( قبل از مرمت و توجه دوباره به این بنا) از این خانه برای تجمع های هیئت های دینی و مذهبی استفاده می شد.
سبک معماری خانه داروغه
خانه داروغه یکی از بنا های تاریخی و قدیمی دوره قاجار است که به دستور آخرین داروغه شهر مشهد، ساخته شد. داروغه یوسف خان هراتی برای ساخت این بنا معماران ماهری را از روس به ایران آورد. البته نمی توان گفت این خانه کاملا معماری روسی دارد زیرا نقشه کلی و شیوه معماری سه طرف ساخت آن و طرح پله هایی که در دو طرف تراس قرار دارد و حیاط را به طبقه دوم عمارت وصل می کنند؛ از شیوه های معماری ایرانی است. از جمله ویژگی هایی که شیوه معماری روس به این مکان داده تزئینات آن، شکل های مختلف آجرها، کاشی های هفت رنگ و تندیس های گچی با طرح های مختلف و زیبا ی غربی است. در این بنا عجین شدن معماری ایرانی و روسی را طور کامل می توانید ببینید و از زیبایی خلع شده در دوره قاجار لذت ببرید. خانه داروغه در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
قسمت های مختلف خانه داروغه مشهد
خانه داروغه مانند دیگر خونه های قدیمی ایرانی دارای یک حوضچه کوچک یک تراس و دو راه پله است؛ این خانه دو طبقه که حدود ۷۵ سانت پایین تر از خانه های اطراف خود ساخته شده، در کل ۱۱۰۰ متر مربع مساحت زیر بنا دارد. از دیگر ویژگی های این خانه که مانند دیگر بنا ها با معماری ایرانی است، سبک سه طرفه این خانه است. سبک سه طرفه به این معناست که خانه داروغه سه در در حیاط خود دارد؛ یکی از در ها برای ورود و خروج غلامان و دو در دیگر برای ورود و خروج مهمانان است. سه در موجود در این خانه در ضلع های شمالی، جنوبی( ورودی اصلی)، و شرقی حیاط این خانه وجود دارد. این خانه دارای بخش های مختلف و جذاب زیادی است که از جالب ترین آنها بخش های تابستان نشین و زمستان نشین این خانه است که روش های مخصوصی برای گرم کردن و خنک کردن هوا در این فصول دارند.
در بخش زمستان نشین خانه داروغه از شومینه به عنوان وسیله گرمایشی استفاده شده است که معتقدند این شومینه اولین شومینه ای است که در خانه ای در شهر مشهد ساخته شده. از دیگر نکات ریز این بخش قرار گرفتن بخش پخت و پز است که زیر این بخش قرار گرفته و از دیگر عوامل گرم شدن این خانه است.در بخش تابستانه خانه داروغه از حوض آب و بادگیر برای هر چه خنک تر کردن فضا استفاده کرده اند. در ضلع غربی این مکان، ایوانی ستون دار ساخته اند که با تزئیناتی روسی از کاشی های هشت ضلعی و بیضی شکل تزئین شده و جملات " بسم الله الرحمن الرحیم " و " محمد ( ص ) شمع جمع آفرینش " تلفیق ایران و روس را به رخ می کشد. علاوه بر ضلع غربی خانه داروغه، ضلع شمالی حیاط این خانه نیز ایوانی بسیار زیبا با چهار ستون و کاشی ها و راه پله هایی متقارن در دو طرف دارد که زیبایی خاص معماری ایرانی را به رخ می کشد.
جاهای دیدنی اطراف خانه داروغه مشهد
بنای خانه داروغه یک مکان ویژه جهت آشنایی با نوع معماری دوره قاجار است که اطراف آن نیز بهترین بناهای تاریخی مشهد به چشم می‌خورد. گنبد خشتی، خانه توکلی، پیر پیلان و بازار عباس قلی خان از بناهای تاریخی و پر بازدید اطراف خانه داروغه مشهد هستند.
گنبد خشتی
بنای مذهبی گنبد خشتی واقع در شهر مشهد دارای قدمتی حدود ۰۰۶ سال است. گنبد خشتی، مزار سلطان محمد از نوه‌های امام موسی بن جعفر (ع) عنوان می‌شود و با هجده واسطه به امام سجاد (ع) می‌رسد. بقعه خشتی شامل دو بخش مهم بهم پیوسته است. بخش‌های مختلف بقعه از فضای زیر گنبد به صورت چهار شاه نشین و هشت ورودی تشکیل می‌شود. گنبد این بنا از خشت ساخته شده و همین امر موجب نامگذاری آن به گند خشتی شده است.
جهت دسترسی به بقعه می‌توان از طریق خیابان طبرسی، پیش از میدان طبرسی، بازارچه احسان، به کوچه خشتی که محل بناست وارد شد.
خانه تاریخی توکلی
خانه‌های تاریخی واقع در مشهد دلیل خوبی برای نشان دادن ریشه‌های تاریخی این سرزمین پهناور است. خانه تاریخی توکلی، یکی از بناهای قدیمی مربوط به دوران قاجار است که هویت و فرهنگ آن دوره را برای همگان به تصویر میکشد. نام این بنا در فهرست میراث فرهنگی و آثار ملی، ثبت شده است. بنای تاریخی توکلی سال‌ها پیش محل سکونت تاجر ایرانی معروفی به نام کشمشیان بود و پس از آن به شخصی به نام توکلی واگذار شد و به خانه توکلی شهرت پیدا کرد. بنای مربوطه توسط شهرداری مشهد مرمت یافت تا وسیله‌ای برای پیوند آیندگان به معماری گذشته و تاریخ کشور باشد.
آرامگاه پیر پالان دوز
آرامگاه پیر پالان دوز یکی دیگر از بناهای تاریخی شهر مشهد است که مربوط به دوره صفوی و دوران معاصر می‌شود و در مشهد، خیابان نواب صفوی قرار گرفته است. آرامگاه پیر پالان دوز در سال ۱۳۷۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی کشور به ثبت رسید. بنای مربوطه، آرامگاه محمد عارف عباسی، عارف بزرگ قرن دهم هجری است.
آرامگاه پیر پالان دوز یک بنای چهار ضلعی دارای گنبد پیازی شکل و ایوانی از جنس آجر بوده که بر سقف آن نقاشی‌هایی از دوران صفویه به چشم می‌خورد. تاریخ ساخت آرامگاه مربوط به سال ۹۸۵ قمری است. درون بنا را با کاشی‌های ساده فیروزه‌ای رنگ تزئین کرده‌اند.
بازار عباس قلی خان
به دلیل قدمت بالای مشهد، در سطح شهر می‌توان شاهد بازارها و بناهای قدیمی مختلفی بود. بازار عباس قلی خان یکی از این بازارهاست که در کنار قدیمی‌ترین مدرسه علمیه مشهد قرار دارد. بازار عباس قلی خان از مراکز خرید پرطرفدار واقع در مشهد بوده که در تمام طول سال میزبان مسافران است. کالاهای برقی، صوتی و تصویری و... موجود در بازار عباس قلی خان با قیمتی مناسب به گردشگران عرضه می‌شوند.
قیمت بلیط و زمان کاری خانه داروغه مشهد
ورود به خانه داروغه دارای هزینه بوده و برای هر نفر حدود 3000 تومان تعیین کرده‌اند. ساعات دسترسی به بنا از ساعت 8 تا 14 و 16 تا 19 در تمام طول هفته جز روزهای جمعه امکان پذیر است. ساعات بازگشایی این بنا در تعطیلات عید نوروز و همچنین تعطیلی‌های مربوط به سازمان میراث فرهنگی پیش از روزهای عادی بوده و از ساعت 8 صبح الی 10 شب عنوان می‌شود.
آدرس خانه داروغه مشهد
خانه داروغه که یکی از آثار قدیمی با معماری خاص منحصر به فردی است در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ به ثبت آثار ملی رسید و با گرفتن جایزه حفظ و نگهداری میراث فرهنگی آسیا اقیانوسیه برای مرمت و بازسازی از سازمان جهانی یونسکو ارزش این بنا برای شهر مشهد دو چندان نیز شده است.
آدرس دقیق خانه داروغه: خراسان رضوی، مشهد، خیابان نواب صفوی، راسته حوض مسگران، کوچه داروغه.
