جندی شاپور

جندی شاپور کهن شهری در شمال خوزستان می باشد که حال ویرانه ای از آن باقی مانده و به بیمارستان و مدرسه اش شهرت داشته است. جندی شاپور، جزوه 7 شهر اصلی استان خوزستان بوده و نام اولیه آن گوندرزی شاپور به معنای دژ نظامی شاپور می باشد. یک از آثار به یاد ماندنی سلسله‌ی ساسانیان، دانشگاه جندی شاپور باستانی در خاورمیانه است. در این دانشگاه برخی کتاب ها از زبان خارجی به پهلوی ترجمه شده که از آن‌ جمله می‌ توان به کَلیله و دِمنه، هزار افسانه و …. اشاره کرد؛ همچنین این دانشگاه به عنوان یک مکان دیدنی در دزفول به شمار می رود که در ادامه بیشتر با آن آشنا خواهیم شد.

جندی شاپور کجاست؟

این شهر کهن و باستانی در 17 کیلومتری جنوب شرق دزفول در شمال خوزستان امروزی قرار دارد. برای رفتن به این شهر از دزفول عبور کرده و به سمت روستای اسلام آباد بروید، سپس به سمت راست جاده دزفول-شوشتر رفته تا به تابلوی ورودی این منطقه برسید.

معرفی شهر باستانی گندی شاپور

این جاذبه باستانی و گردشگری برای استان خوزستان بسیار با ارزش می باشد. در گذشته گندی شاپور را به عنوان یک مرکز پزشکی و علمی در جهان می دانستند و شهری ارزشمند بود که متاسفانه در زمان حال یک ویرانه در نزدیکی رود کارون از آن بجای مانده است. بقایای این شهر در سال 1310 جزو آثار ملی ثبت شد. خرابه های شهر گندی شاپور در کناره های رود کارون در استان خوزستان، در روستایی به نام شاه آباد واقع شده که این روستا به دستور فتحعلی خان، در زمان حکومت صفویان در سال ۱۰۵۰ هجری قمری بر ویرانه های گندی شاپور ساخته شد.منطقه ‌ای که این شهر بر آن بنا شده، ناحیه ‌ای مسکونی با نام نیلاب یا بر اساس زبان خوزی نیلا بوده که بر اساس نقشه‌های امروزی در شرق شوش خوزستان، جنوب‌ شرقی دزفول و شمال ‌غربی شوشتر قرار دارد. شهر گندی شاپور یا جندی شاپور به دست شاپور اول ساسانی در قرن ۳ میلادی در اهواز ساخته شد. به دستور شاپور، مرکزی در این شهر  ساخته شد که بهتر از انطاکیه ایران بود. انطاکیه مکانی برای جمع آوری لشکریان شاپور بود و مزرعه ها و باغ های زیبایی در آن وجود داشت. با گذشت زمان به دلیل نزدیک بودن به کشور های مهم، جندی شاپور یک مرکز مهم در دنیای باستان شناخته شد.

ارزش و اعتبار جندی شاپور به شهر و دانشگاهی که در آن ساخته شد، بود. تا اینکه در دوران خلافت عباسی این ارزش ها و عزت ها از بین رفتند. در آن زمان پسر بختیشوع، هارون الرشید، دستور ساخت بیمارستانی مانند جندی شاپور در بغداد امر کرد. به مرور زمان با پیشرفت بیمارستان بغداد، جندی شاپور از رونق افتاد. دیگر اتفاقات مهمی که قبل ورود اسلام در این قضیه دخیل بود، به دار آویخته کردن مانی، پیامبر ایران بود. پیکر او را بر دروازه شهر آویخته شد و از آن به بعد آن دروازه تا ادوار مختلف اسلامی بنام دروازه مانی شناخته می شود. شهر گندی شاپور 10 سال، عنوان یک منطقه اقتصادی و تجاری را به خود اختصاص داده بود. در بیرون این شهر، مزارع جو، گندم و نیشکر وجود داشت و آنقدر سطح کشت و فروش این محصولات گسترش یافت که بازگانان این محصول ها را به سراسر ایران ارسال می کردند.

جندی شاپور به چه معناست؟

 بر اساس داستانی قدیمی، این نام، مرکب از دو جمله جُندا و شاپور است. مکان این شهر متعلق به شخصی به نام جُندا بود که مردم این شهر، بنای این منطقه را به نام جندا شاپور نسبت دادند. در دوره شاپور اول ساسانی، پس از صلح با امپراتوری روم شاپور اول با دخترش ازدواج کرد که دستور ساخت شهری به نام کنستانتینوپل برای همسرش داد. همراه دختر آئورلیانو تعدادی از پزشکان و پیشه‌ وران متبحر و صاحبان حرفه‌ های دیگر از کنستانتینوپل به جندی‌ شاپور رفتند و به تربیت شاگرد مشغول شدند.در دوره ساسانیان به فرمانده نظامیان روستای گندی، سالار می گفتند. در زبان کردی حال و دیگر زبان های گذشته به این روستا گُند گفته می شد. پس با این تفاسیر جندی شاپور را می‌ توان عربی شده واژه گندی شاپور و به معنای «روستا یا دهکده شاپور» دانست.

دانشگاه جندی شاپور اهواز، نخستین دانشگاه جهان

احداث نخستین دانشگاه جهان یکی از ویژگی های منحصر به فرد شهر گندی شاپور دزفول است. به گفته مورخان، شاپور اول، فرزند اردشیر ساسانی، این دانشگاه را بنا کرده که با بیش از 17 سده قدمت، به عنوان قدیمی ترین دانشگاه تاریخ شناخته می شود. در دوران ساسانیان شهر گندی شاپور دارای بیمارستان و دانشگاه بوده و برای تدریس اساتید و دانشجویان کتابخانه ای بزرگ از کتب یونانی و هندی فراهم شده بود. 
برای نخستین بار در دنیا دانشگاه گندی شاپور طب بقراطی تدریس می شد. در این مرکز، یک مرکز مهم عطرسازی، بعد از آن صنایع نساجی و یک کارخانه سلطنتی در آن تاسیس گردید. با آوردن طبیبان بالا رتبه و عالمان رشته های مختلف، این دانشگاه رونق چشمگیری داشت. 
در دانشگاه گندی‌شاپور، برخی کتاب‌ها از زبان‌های هندی، سریانی و یونانی به پهلوی ترجمه شد که از آن‌ جمله می‌ توان به خدای‌ نامه، کَلیله و دِمنه، هزار افسانه، سندباد نامه، ویس و رامین، آیین‌ نامه و تاج‌ نامه اشاره کرد و این امر موجب شد تا، کتابخانه دانشگاه گندی شاپور بهترین مرکز تحقیقاتی در خاورمیانه باشد.