در گذشته حمام های عمومی کاربرد بیشتری به جز مکانی برای شست و شوی داشتن، مردم در این مکان ها اقوام و دوستان خود را می دیدند، راجب مسائل اجتماعی و سیاسی با یکدیگر سخن می گفتند، مقدمات و آشنایی برخی از ازدواج ها در این مکان ها میسر می شد و این حمام ها دارای بخش هایی برای جشن های مرتبط با عروسی و زایمان ها نیز بودند.
از آن دوران سالیان طولانی میگذرد و دیگر بیشتر حمام های عمومی تخریب شده اند و تنها تعدادی که از هنر زمان خود در معماری بهره مند بودند باقی مانده و در قالب موزه،سفره خانه یا اقامتگاه ادامه فعالیت می دهند.
یکی از زیباترین حمام های عمومی "حمام حاج علی قلی آقا" در بید آباد اصفهان می باشد که دارای بخش های مختلف مسجد، حمام، بازارچه، چهارسوق، و کاروانسرا است. این حمام توسط علی قلی آقا از خواجگان حرم شاه سلیمان و سلطان حسین صفوی برای امور عام المنفعه ساخته شده است.
حمام علیقلی آقا کجاست؟
حمام علی قلی آقا که آن را علی قلی آغا نیز می نامند در بیدآباد اصفهان در سال 1125 بنا شده است. در اواخر دوران صفوی با معماری اصیل اصفهان این حمام شامل: دو حمام کوچک و بزرگ و فضای چال حوض شده است. هر کدام از حمام های بزرگ و کوچک دارای دو بخش سربینه و گرمخانه می باشند و حمام علیقلی آقا به صورتی بوده که بانوان و آقایان می توانستند جداگانه از حمام های کوچک و بزرگ استفاده نمایند. سقف این حمام به صورت رسمی تزیین شده و نورگیر ههای آن به گونه ای قرار داده شده اند که در تمامی ساعات روز سایه ای روشن بر روی تزیینات قرار گیرد تا زیبایی ها آن ها بیشتر نمایش داده شود.
بخش های مختلف حمام علی قلی آقا
حمام علی قلی آقا از دو بخش تشکیل شده است، بخش اول حمام کوچک می باشد که مخصوص استحمام بانوان بوده و بخش دوم حمام بزرگ که آقایان از آن استفاده می کردند. هر کدام از این حمام ها دارای سربینه و گرمخانه می باشند. در ادامه بخش های مختلف حمام بزرگ را به شما معرفی می کنیم.
سربینه
ورودی حمام یک محوطه 8 ضلعی بوده که توسط دو راه روی عمود بر هم به رختکن یا سربینه متصل می شود. برای تامین کردن روشنایی حمام در سقف های گنبدی حمام روزنه های معروف قرار داده شده اند که این روزنه ها دارای شیشه های محدب و عدسی شکل می باشند. این شیشه ها توانایی جلو گیری از هدر رفته انرژی و شکست و بخش نور را دارند. لازم به ذکر است که از طریق این شیشه ها کسی نمی تواند از بیرون درون حمام را ببیند.
درون سربینه می توانید چهار حوضچه تعبیه شده در سکو ها را ببینید که برای شست و شوی پای قبل از ورود به گرمخانه از آنها استفاده می شده است. یکی از نکات جالبه توجه در این حمام وجود سنگ هایی به طول 1 متر به صورت عمودی، در برخی نقاط آن می باشد که دارای برجستگی های ملایمی می باشند که به نظر می رسد از آن ها برای ماساژ استفاده می شده است. سربینه توسط راهرویی به گرم خانه متصل می شود.
گرمخانه
تزیین سراسر دیوار گرمخانه با طرح های گل، مرغ و اسلیمی می باشد. برای کف گرمخانه به علت اینکه همیشه گرم باشد از سنگ مرمر استفاده شده است. در این قسمت استخر بزرگی می بینید که به چال حوض معرف است و از آن برای شنا کردن در آب گرم استفاده می کردند.در دو طرف استخر دو شاه نشین وجود دارد که احتمال می رود یکی برای پریدن در آب و دیگری جایگاه تماشاچیان بوده است. با عبور از چندین پله میتوان از گرمخانه به خزینه حمام رسید.
حمام کوچک
حمام کوچک در ساختاری مشابه با حمام بزرگ در اندازه ای کوچکتر ساخته شده است. سربینه ی حمام کوچک 4 ضلعی می باشد و دارای سه سکو با حوض می باشد.گرم خانه ی حمام کوچک فضایی با قاعده 8 و نیم متر دارد که هشت ستون سنگی طاق میانی آن را نگاه داشته اند. اطراف طاق میانی طاق های کوچک تری قرار گرفته که مکان شست و شوی بوده اند.
گرمایش آب حمام
آب استفاده شده برای حمام از چاهی در منطقه معروف گاورو به نام چاه گاو تامین می شده که در غرب حمام قرار دارد. آب چاه پس از بیرون کشیده شدن به مخزن پشت بام حمام انتقال داده و از آن ها بین خزینه ها و حوضچه ها تقسیم می شد. سیستم گرمایش حمام شامل تون (آتشدان)، تیان (ظرف مخصوص گرم نمودن آب)، انبار سوخت و گودال ها جمع آوری خاکستر می شود که در غرب حمام جای گرفته است.
موزه تاریخی و مردم شناسی علی قلی آقا
امروزه این حمام به موزه ای تاریخی تغییر کاربری داده است. موزه های مردم شناسی به عنوان یک پل فرهنگی در دنیا شناخته می شوند. موزه های مردم شناسی پلی فرهنگی در دنیای محسوب می شوند. موزه های مردم شناسی هویت و فرهنگ گذشته را حفظ نموده و آداب و رسوم مردمان نسل های گذشته را به نسل های جدید نشان می دهند. بناهای تاریخی از قبیل حمام علی قلی آقا مکانی بسیار مناسب برای تاسیس این گونه موزه ها می باشند. این مکان اکنون موزه مردم شناسی اصفهان است.
اطلاعات بازدید حمام علی قلی آقا
بازدید از حمام و موزه ی تاریخی علی قلی آقا در تمامی روز های هفته امکان پذیر است. بازدید کنندگان از این مجموعه می بایست از ساعت 7 الی 21 به این موزه مراجعه نمایند. مساحت این حمام 12 هزار متر مربع بوده و میتواند شما را با آداب و رسوم مردم اصفهان در دوره صفویه آشنا کند و تجربه های لت بخشی را برای شما ایجاد نماید.
راه های دسترسی به حمام علی قلی آقا
محله ی تاریخی شناخته شده علی قلی آقا دسترسی آسانی از تمامی نقاط شهر اصفهان دارد. اگر قصد بازدید از این مکان را با خودروی شخصی دارید بعد از میدان شهدا وارد خیابان فروغی شوید، در اولین چهارراه به سمت خیابان تگریان حرکت کنید و از آنجا می توانید تابلو های راهنمای حمام را دنبال نمایید.
راه دیگر از سمت خیابان چهارباغ می باشد که از این خیابان به سمت خیابان جامی آمده، بعد از آن وارد خیابان بیدآبادی شوید و حمام در انتهای این خیابان قرار دارد.
