رود کارون بزرگترین رودخانه ایران است که به علت ارتباط با آب های بین المللی و اقیانوس های آزاد، شرایط مناسبی جهت حمل و نقل دریایی دارد. در گذشته مهمترین مسیرهای تجارت آبی رود کارون مربوط به شهرستان اهواز، شهرستان شوشتر، بندر بین المللی خرمشهر، بندر آبادان و بندر امام در مسیر اروند رود بوده است اما امروزه به بخش شمالی اهواز و محل تلاقی رود کارون و رود دز محدود می گردد. رود کارون علاوه بر اهمیت تجاری و حمل و نقل آبی به عنوان یکی از مهمترین بخش های تور اهواز ، از جهات دیگری همچون جذب توریست و توسعه صنعت گردشگری خوزستان نیز حائز اهمیت است. در این مقاله اطلاعات لازم درخصوص رود کارون، پیشینه این رود، پل های مشهوری که بر روی این رود ساخته شده اند، سدها و آلودگی بزرگترین رود ایران ارائه می گردد. اگر قصد ثبت نام در تور اهواز به عنوان یک تور داخلی بسیار گرم و هیجان انگیز را دارید پیشنهاد می کنیم با مطالعه این مقاله ما را همراهی نمایید.
رودخانه کارون
رودخانه کارون که متاسفانه امروزه تحت تاثیر شرایط زیست محیطی نامناسبی قرار دارد در ایام گذشته یکی از مهمترین علل آبادانی شهر اهواز و مناطق اطراف آن بوده است. این رود با ۹۵۰ کیلومتر طول، از زردکوه بختیاری در استان چهارمحال و به بیان دقیق تر از ارمند، کوهرنگ و بازفت سرچشمه می گیرد. رود کارون در مسیر خود از شهرهای شهرکرد، بروجن، لردگان، ایذه، مسجدسلیمان، شوشتر، اهواز ،خرمشهر و شهرستان کارون می گذرد. یکی از معروف ترین رودخانه های ایران که با پیوستن به رود کارون شرایط کشتیرانی مناسبی را فراهم می کند رودخانه دز از ارتفاعات لرستان است. این بخش از رودخانه کارون که اصطلاحاً کارون بزرگ نامیده می شود و یک مسیر ۱۹۰ کیلومتری را شامل می گردد در بخش شمالی اهواز قرار دارد.
پیشینه رود کارون
کرن، کرنگ و کوهرنگ نام های باستانی رودخانه کارون هستند. پازی تیگرس و دجیل به معنای دجله کوچک نیز از جمله دیگر نام های رود کارون در گذر زمان هستند اما امروزه نام رود کارون برگرفته از واژگان قارن یا کران (به معنای پسر، ادامه دهنده نسل) است و اشاره به امتداد بسیار طولانی رود کارون از شهرها و نقاط جغرافیایی مختلف دارد. واگذاری امتیاز کشتیرانی در رود کارون به انگلیسی ها از جمله مسائل تاریخی مربوط به زمان ناصرالدین شاه قاجار است که منجر به افزایش نفوذ سیاسی، تجاری و اقتصادی این کشور در نواحی جنوبی ایران شد.
همچنین نقشه تاریخی رود کارون در دوره قاجار ترسیم شده است که یکی از برترین و دقیق ترین نقشه های تاریخی به شمار می رود. هرچند سال ترسیم این نقشه و همچنین نگارنده آن نامعلوم است با این حال ارزش تاریخی این نقشه همچنان حفظ شده و به صورت ویژه نگهداری می شود.
پل های مشهوری که بر روی رودخانه کارون قرار دارد
اهواز با داشتن ۱۰ پل بسیار معروف بر روی رودخانه کارون بیشترین میزان پل های ساخته شده بر روی رودخانه های داخلی در خاور میانه را داراست و پس از آن شهرهایی همچون اصفهان، قاهره، بغداد، استانبول، امان، آنکارا و بیروت قرار دارند. در ادامه به معرفی پل های شهر اهواز بر روی رودخانه کارون می پردازیم.
پل سیاه : این پل در سال ۱۳۰۸ هجری شمسی بنا شده است اما در ابتدا به این عنوان خوانده نمی شد. بعدها بسیاری از مردم بومی به علت رنگ سیاه بدنه و پایه های این پل به آن لقب پل سیاه داده اند. پل سیاه اولین پلی است که بر روی رودخانه کارون ساخته شد و قدمت بسیار زیادی دارد. البته عرض چندانی نداشته و یکی از پل های باریک و کم عرض اهواز است. این پل دارای یک هزار و ۵۰ متر طول و ۶ متر عرض است.
پل معلق اهواز : این پل که به علت رنگ بدنه به عنوان پل سفید نیز خوانده می شود یکی از قدیمی ترین پل های ایران با معماری مدرن بوده و در سال ۱۳۱۵ هجری شمسی ساخته شده است. قوس های بتنی ۱۲۰ متری پل سفید اهواز باعث شده است تا این پل نمای بسیار زیبا و متفاوتی در مقایسه با دیگر پل های داخلی داشته باشد. پل معلق اهواز اولین پل معلق ایران و چهارمین پل معلق دنیاست و یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری شهر اهواز است.
پل سوم اهواز : بهره برداری از این پل به سال ۱۳۴۹ باز می گردد. یکی از مهم ترین علت شهرت و محبوبیت این پل متصل نمودن میدان چهارشیر به شمال کیانپارس به عنوان برترین منطقه مسکونی شهر اهواز است. ترانزیتی بودن این پل نیز باعث افزایش ارزش تجاری آن شده است. پل سوم اهواز دارای ۴۹۶ متر طول بوده و ۱۴ متر و ۵۰ سانتی متر عرض دارد.
پل نادری: بنای این پل به سال ۱۳۵۴ باز می‌گردد و خیابان سلمان فارسی را به امانیه، فلکه ساعت و میدان مولوی متصل می کند. این پل به علت امکان دسترسی به مرکز شهر اهواز و یا همان خیابان نادری یکی از پر طرفدارترین و پر ازدحام ترین پل های ساخته شده بر روی رود کارون است که دارای ۵۷۶ متر طول و ۱۶ متر و ۷۱ سانتی متر عرض است.
پل پنجم اهواز: پل پنجم یک پل دو بانده بوده و با هدف کاهش بار ترافیکی شهر اهواز ساخته شده است. این پل خیابان دکتر شریعتی را به اتوبان گلستان متصل می‌سازد. پل پنجم از جمله پل هایی است که پس از انقلاب اسلامی و در سال ۱۳۷۵ ساخته شد و دارای ۴۸۰ متر طول و ۳۰ متر و هفتاد سانت عرض است. بنابراین می توان آن را یکی از عریض ترین پل های اهواز برشمرد.
پل ششم اهواز: پل ششم که به پل صنایع فولاد جنوب شهر اهواز معروف است در حد فاصل روستای چنیبه و شهر کارون قرار دارد. این پل راه دسترسی کارخانه های نورد و صنایع دستی در اطراف کارون را فراهم می کند. عملیات ساخت و ساز این پل از سال ۱۳۸۳ آغاز گردید و در سال ۱۳۸۶ مورد بهره برداری قرار گرفت. پل ششم دارای ۷۴۰ متر طول و ۳۰ متر و چهل سانتی متر عرض است.
پل هفتم اهواز: این پل با عنوان (پل گفتگوی تمدن ها) نیز معروف بوده و راه ارتباطی بلوار توحید و تقاطع خیابان شهید چمران و بلوار آیت الله بهبهانی است. بنا نهادن این پل نیز از سال ۱۳۷۵ آغاز گردید و در سال ۱۳۷۷ به اتمام رسید. پل هفتم دارای ۴۹۰ متر طول و ۱۶ متر عرض به همراه شش دهنه ارتباطی است. پل هفتم یکی از زیباترین پل های قوسی شکل اهواز است که به علت متصل نمودن مدرن ترین منطقه اهواز یعنی کیانپارس به مناطق قدیمی این شهر به عنوان پل گفتگوی تمدن ها نیز شهرت یافته است. این پل یکی از مهمترین ارکان گردشگری اهواز است که به شدت مورد توجه شهرداری این منطقه واقع شده و با تعبیه آبشار مصنوعی و نورپردازی بسیار زیبا صحنه رویایی را در دل شب های اهواز خلق نموده است.
پل کابلی اهواز : پل کابلی معروف ترین پل اهواز است که ساخت آن به سال ۱۳۸۵ الی ۱۳۹۰ می رسد و متفاوت ترین بافت معماری و پل سازی شهر اهواز را دارد. این پل بدون پایه ساخته شده و کابل های تعبیه شده در نمای ظاهری آن اینگونه تداعی می کند که پل به وسیله کابل های متعددی در هوا نگه داشته شده است. پل کابلی به عنوان پل هشتم اهواز، منطقه امانیه و خیابان زند در مرکز شهر را به یکدیگر متصل می کند و عنوان بزرگترین پل کابلی در خاورمیانه را به خود اختصاص داده است. این پل دارای ۶۴۳ متر طول و ۱۳ متر عرض بوده و دارای دو مسیر رفت و دو مسیر برگشت (یعنی جمعاً ۴ مسیر رفت و برگشت) است.
پل نهم اهواز : پل نهم با هدف کاهش ترافیک موجود بر روی پل سوم ساخته شده است و در شمالی ترین قسمت شهر اهواز قرار دارد. بنای این پل به سال ۱۳۹۲ باز می گردد و یکی از جدیدترین و مدرن ترین پل های این شهر است. این پل همچنان در حال پیشرفت بوده و اعمال مختلفی بر روی آن صورت می گیرد. پل نهم مناطقی همچون کوی ملت و زیتون به سمت کیانپارس را به یکدیگر متصل می کند.
پل طبیعت اهواز : متفاوت ترین پلی که قطعاً به عنوان یک گردشگر باید از آن دیدن کنید پل طبیعت اهواز است. این پل مسیر رفت و آمد خودروها و وسایل نقلیه عبوری نیست بلکه مکانی مناسب جهت پیاده روی افراد و نظاره کردن مناظر زیبای رود کارون است. پل طبیعت اهواز در حد فاصل پارک لاله و بلوار ساحلی کیانپارس قرار گرفته و بنای آن به سال ۱۳۹۲ هجری شمسی می رسد.
سدهای رود کارون
رودخانه های بزرگ و پر آب همواره از جهات مختلفی همچون سدسازی مورد توجه قرار گرفته اند. رود کارون نیز از جمله مسیرهای آبی و بسیار مهم داخلی است که برای سد سازی و در راستای تامین انرژی برق، آب آشامیدنی و کشاورزی مورد بهره برداری قرار گرفته است. در ادامه این سدها را معرفی نموده و آن ها را تشریح می نماییم.
سد شهید عباسپور یا سد کارون ۱ : سد کارون ۱ که قدیمی ترین سد ساخته شده بر روی آب های رود کارون است پیش از انقلاب، سد رضا شاه کبیر نام داشته و در پنجاه کیلومتری شمال شرق مسجد سلیمان قرار دارد. علت نامگذاری این سد به عنوان سد شهید عباسپور به این علت است که حفظ این سد در زمان جنگ و ایران و عراق توسط فردی با نام دکتر عباس پور صورت گرفته است.
سد کارون ۳ : بازدید از سد کارون ۳ یکی از مهمترین بخشهای تور گردشگری اهواز است. سد کارون ۳ به عنوان یکی از بزرگ ترین و معروف ترین سدهای ایران، بر روی رود کارون و در شهرستان ایذه احداث شده است. نیروگاه این سد با تولید میلیون ها کیلو وات انرژی برق، یکی از مهمترین و بزرگترین نیروگاه های برق آبی در کشور است که نقش بسیار زیادی در تامین برق کشور دارد. علاوه بر تامین انرژی برق، می‌توان به کنترل سیلاب های مخرب این منطقه به عنوان یکی از مهمترین اهداف مربوط به احداث سد کارون ۳ اشاره کرد.
سد کارون ۴ : سد کارون ۴ در فاصله ۶۷۰ کیلومتری ریزشگاه رودخانه کارون به خلیج فارس احداث شده و بزرگترین سد دو قوسی ایران است. سد کارون ۴ با هدف تامین انرژی برق آبی، کنترل آب های سطحی منطقه، تامین آب مورد نیاز صنعت و کشاورزی و همچنین کنترل سیلاب های فصلی احداث شده است.
سد گتوند : این سد در فاصله ۱۸۰ کیلومتری ریزشگاه رودخانه کارون به خلیج فارس و ۱۰ کیلومتری شمال شرقی شهر گتوند در استان خوزستان قرار داشته و یکی از بزرگترین سدهای ایران در بخش جنوب غربی کشور است. دریاچه این سد دومین دریاچه مصنوعی بزرگ کشور بوده و یکی از مهمترین مکان های گردشگری و طبیعت گردی استان خوزستان است. هدف از ساخت این سد با اهداف سد سازی در پروژه های مربوط به سد کارون ۳ و ۴ یکسان است.
سد مسجد سلیمان : سد مسجد سلیمان یکی دیگر از سدهایی است که در شمال شرق اهواز و در یک فاصله ۱۶۰ کیلومتری بر روی رودخانه کارون ساخته شده است. این سد با افزایش توان تولیدی انرژی برق آبی کشور و همچنین تامین بخشی از قدرت شبکه در بار پیک ساخته شده و در سال ۱۳۹۲ برای سومین بار متوالی توانست مقام نخست تولید انرژی الکتریکی و برق آبی کشور را به دست آورد. نیروگاه متصل به این سد بزرگ ترین نیروگاه جریانی کشور بوده و توان تولید ۲۰۰۰ مگاوات در دو فاز اول و فاز طرح توسعه اجرا را دارد.
آلودگی رود کارون
در چند دهه اخیر آلودگی رود کارون به یکی از معضلات زیست محیطی این منطقه گردشگری تبدیل شده است. امروزه بسیاری از پساب های صنعتی با سرازیر شدن در رودخانه کارون باعث افزایش آلایندگی و بروز مشکلات زیست محیطی جدی در این منطقه شده اند با این حال پساب های کشاورزی جدی ترین منبع آلودگی این رودخانه بوده و بالغ بر ۴۸ درصد از منابع آلودگی این رود را شامل می شوند. احداث غیر مجاز مزارع پرورش ماهی و ورود پساب های آنها به رودخانه کارون مهمترین علت افزایش بوی گندیدگی در برخی از بخشهای رودخانه است که تنوع زیستی رودخانه را نیز با خطرات جدی رو به رو کرده است. همچنین انتقال آب از کارون به بخشهای مختلفی از فلات مرکزی ایران نیز با خطر خشک شدن این رود همراه بوده و به همین علت مخالفت بسیاری از سازمان های مرتبط با این موضوع را سبب شده است.
نقشه رود کارون
شما می توانید با جستجوی کلماتی همچون رود کارون و یا Karun به زبان انگلیسی نقشه کامل و جغرافیایی این رود بسیار مهم را بر روی گوگل مپ مشاهده کنید. تصاویر مختلفی در خصوص نقشه رود کارون ارائه شده است که مرتبط با اهداف تجارت آبی و کشتیرانی، سدسازی و عملیات نفتی و انتقال تجهیزات آن و مواردی از این قبیل است و شما این امکان را خواهید داشت که بسته به هدف خود، از نقشه مناسب متخص این رود دیدن نمایید.
هدیه اسکندری 1401/12/08
