ارگ علیشاه تبریز یکی از قدیمی ترین جاذبه های تاریخی و باستانی شهر تبریز می باشد که از دوره ایلخانی به جا مانده و تا به امروز روزهای پر فراز و نشیبی را سپری کرده و بحران های مختلفی را از سر گذرانده است تا امروزه با مشاهده آن حس استقامت و غرور را با تمام وجود به کلیه افرادی که از آن دیدن می کنند منتقل نماید. در برنامه بسیاری از موسسات گردشگری که تور تبریز را ارائه میدهند بازدید از ارگ تبریز گنجانده شده و شما می توانید با مطالعه شرایط مربوط به انواع تور تبریز ارائه شده توسط این موسسات نسبت به انتخاب تور مورد نظر خود اقدام نمایید. مطمئنا با بازدید از ارگ زیبا علیشاه تبریز، اوج هنر و معماری دوره ایلخانی را در شهر تبریز مشاهده کرده، به آن پی برده و در عین حال یکی از جذاب ترین ارگ های کشور را از نزدیک مشاهده خواهید کرد.
ارگ تبریز کجاست
اگر به وسیله تور داخلی به تبریز سفر کرده اید و به دنبال جاهای دیدنی تبریز می گردید، به شما پیشنهاد می کنیم که حتماً به سراغ ارگ علیشاه تبریز رفته و از این بنای فوق العاده بازدید کنید. این ارگ بسیار زیبا که قدمتی ۷۰۰ ساله دارد، یکی از بلندترین و قدیمی ترین دیوارهای تاریخی ایران محسوب می شود و بر طبق یادداشت جهانگردان مشهور دنیا که از این بنا بازدید کرده اند، ارگ علیشاه تبریز در گذشته تنها بنای شهر تبریز بوده که به دلیل ارتفاع بسیار زیاد آن، حتی از دوردست ها نیز قابل دیدن بوده و در گذشته از این ارگ فوق العاده زیبا به عنوان نماد این شهر یاد می شده است. این ارگ بسیار زیبا در ابتدا به صورت مسجد بسیار بزرگی بنا گشته بود اما با گذشت زمان و همچنین بر اثر زلزله های مختلفی که در شهر تبریز رخ داده بود، بخش های بسیار زیادی از این ارگ تخریب شد و همین طور وقوع جنگ های مختلف در شهر تبریز نیز مزید بر علت شد تا بخش های مختلفی از این ارگ از بین رفته و قسمت های گوناگونی از این ارگ فوق العاده از دست برود.
در حال حاضر تنها بخش باقی مانده از این ارگ عظیم و خارق العاده، یک دیوار مرتفع و بزرگ است که به ارگ علیشاه معروف است. ارگ تبریز در مرکز شهر و در ضلع جنوبی تقاطع خیابان امام خمینی و فردوسی، محدوده میدان ساعت شهر تبریز واقع شده است و شما می توانید از این بنا تاریخی در این مکان دیدن کنید.
تاریخچه ارگ تبریز
احداث این بنای باشکوه در بین سال های ۷۱۶ تا ۷۲۴ هجری قمری و به همت تاج الدین علیشاه گیلانی بوده است و به دستور او ساخت این بنا آغاز شد. تاج الدین علیشاه گیلانی که وزیر ایلخانیان مغول بود، با هدف ساخت یک آرامگاه بزرگ در صحن مسجد، ساخت این بنا را آغاز کرد و طبق نوشته مورخان بزرگ تاریخ، بخش جنوبی این مسجد یک طاق بسیار بزرگ داشته و در تاریخ نیز به این موضوع اشاره شده که تاج الدین علیشاه گیلانی از معماران آن دوره ابعاد و بلندی طاق کسری را پرسیده بود و دستور داد که بنای او از طاق کسری چهار گز بزرگ تر باشد تا این بنا تبدیل به مرتفع ترین طاق ایران شود. پس از اتمام فرایند ساخت به خاطر نشست شالوده، عجله و سرعت بسیار زیاد در اتمام ساخت آن، این طاق بلند شکسته شد و فرو ریخت. از سوی دیگر به دلیل فوت تاج الدین علیشاه گیلانی ادامه فرآیند ساخت بنا در آن زمان متوقف شد.
با نگاهی به تاریخچه این بنای ۷۰۰ ساله با معماری خارق العاده آن، می توان به این موضوع اشاره کرد که این ارگ با وجود آسیب های طبیعی و حوادث تاریخی بسیار زیادی که با آن رو به رو بوده، همواره سنگری محکم و مسلط بر شهر تبریز بوده است و در دوره های مختلف از آن برای کاربری های گوناگونی استفاده می شده است. به عنوان مثال در دوران حکومت قاجاریه، این مسجد و محوطه آن برای انبار غلات و انبار مهمات مورد استفاده قرار می گرفت و به همین دلیل از آن دوران به بعد نام آن به ارگ تغییر پیدا کرد.
ارگ تبریز و نقش آن در جنگ ها
جنگ های ایران و روسیه در بین سال های ۱۸۱۴ تا ۱۸۲۴ و همین طور شروع جنگ های ایران و انگلستان در سال ۱۸۵۷ باعث شد تا مجموعه ارگ علیشاه تبدیل به یک ارگ کاملا نظامی شود و به دستور عباس میرزا که ولیعهد دوره قاجار در آن دوره بود، دو نهاد نظامی یعنی سربازخانه ستاد فرماندهی جنگ ارتش ایران و کارخانه توپ ریزی و ریخته گری در این ارگ ساخته شدند.
در دوران مشروطه نیز مشروطه خواهان از این ارگ به عنوان سنگر استفاده می کردند و همین ارگ باعث تقویت نیروهای ستارخان و باقرخان شد. شما همین حالا نیز می توانید جای گلوله توپ های محمد علی شاه قاجار را بر روی دیوارهای این ارگ مشاهده کنید. پس از دوره مشروطه، مردم تبریز برای مقابله با ارتش روسیه نیز از این ارگ استفاده کردند و آن ها توپی را بالای این ارگ بلند قرارداده بودند و از آن برای دفاع در برابر ارتش روسیه استفاده می کردند.
در سال ۱۲۹۸ هجری شمسی با سقوط شهر تبریز و پس از آن که نیروهای روس این شهر را به اشغال خود درآوردند، دیوار این ارگ را به توپ بسته و حجم بسیار زیادی از آن را نابود کردند. پیش از انقلاب نیز محوطه این ارگ به باغ ملی یا محل تفریح و گردش تبدیل شده بود و پس از انقلاب ایران نیز از این ارگ به عنوان اثر باستانی استفاده شد.
معماری ارگ تبریز
ارگ تبریز یکی از مهم ترین بناهای ساخته شده در ایران محسوب می شود که عظمت آن در معماری ایرانی اسلامی کم نظیر است. سبک معماری این بنا به شیوه آذری بوده و معمار آن استاد فلکه تبریزی است. معماری آذری در واقع سبکی در معماری ایرانی است که پس از اسلام در آذربایجان شهرت بسیار زیادی پیدا کرد.
در ساخت این ارگ بسیار زیبا از ساروج و مصالح ساختمانی مقاومی استفاده شده است و این بنا به قدری استحکام داشته که زلزله های ویرانگر قرن دهم شهر تبریز نیز نتوانست به طور کامل این ارگ بسیار زیبا را از بین ببرد و تنها بخش هایی از این مجموعه فروریخته است. البته شکستگی های بزرگ در بدنه و دیوارهای ارگ، پس از این زلزله ها پدیدار شد، اما همچنان دیوارهای بلند این ارگ با پایداری بسیار زیادی باقی مانده اند.
به دلیل تخریب های پی در پی، امروزه تصویر مشخصی در مورد شکل ابتدایی و کامل این مجموعه وجود ندارد اما این بنا در سفرنامه های افراد معتبری مثل ابنبطوطه ،مرتضی میرزا، دارالسلطنه تبریز، حمدالله مستوفی و... به صورت دقیق شرح و توصیف شده است. طبق گفته این مورخان بنام دنیا، این بنا به عنوان مسجد جامع شهر مورد استفاده قرار می گرفته و برای تزئین آن از کاشی و ستون های مرمری استفاده شده بود تا جلوه زیبایی به این ارگ و مسجد آن داده شود.
این بنای باستانی فوق العاده زیبا در ۱۵ دی ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و پس از آن تاریخ تا امروز، گردشگران بسیار زیادی از این بنای فوق العاده با معماری خارق العاده آن بازدید می‌کنند. در حال حاضر فضای پیرامون این بنای باستانی مصلای تبریز در نظر گرفته شده و از آن برای برگزاری نماز جمعه استفاده می شود.
تصاویر ارگ تبریز
شما می توانید در این بخش تصاویر بسیار زیبایی از ارگ تبریز را مشاهده کنید.
