قطعا تاکنون نام جنگل های هیرکانی به گوشتان خورده است؛ این منطقه زیبا یکی از محبوب ترین جنگل های ایران است که در جنوب دریای خزر واقع شده و مابین ایران و آذربایجان قرار دارد. این جنگل ها که دامنه های شمالی رشته کوه متراکم ترین ناحیه جنگلی ایران به حساب می آیند و در زبان عامیانه جنگل های شمال نامیده می شوند. با توجه به فسیل ها و درختان موجود در این منطقه قدمت جنگل های هیرکانی به دوره سوم زمین شناسی و چندین میلیون سال قبل می رسد. این جنگل به عنوان یکی از قدیمی ترین جنگل های دنیا شناخته می شود و با مساحت کلی 8.1 میلیون هکتار در 5 استان مازندران، شمال استان خراسان، گیلان، اردبیل و گلستان گسترده شده است. به طور تقریبی 53 درصد از این جنگل در استان مازندران، 21 درصد در گلستان و 26 درصد هم در گیلان قرار دارد. جالب است بدانید این جنگل زیبا حدود 1 درصد از ایران را دربرگرفته است. در طول زمان های گذشته بسیاری از بخش های این جنگل نابود شده و هم اکنون حدود 10 درصد از آن ها تحت حفاظت هستند.
در زمان های قدیم نام گرگان در گویش مازنی هیرکان بوده و در واقع بخش هایی از مازندران، سمنان و مناطق اطراف را شامل می شد، بعدها این واژه به گرگان تبدیل شد و دشت گرگان و خلیج گرگان را در بر گرفت. نام های دیگری که به جنگل های هیرکانی اطلاق می گردد عبارتند از: موزه طبیعی، فسیل زنده، پیرترین جنگل های دنیا، قدیمی ترین جنگل های دنیا، بازمانده ای از اولین دوره جنگل روی زمین. جنگل های هیرکانی ایران جزء 200 منطقه اکولوژیکی معرفی شده توسط بنیاد جهانی حمایت از حیات وحش می باشد. این جنگل ها در مقابل تغییرات آب و هوایی بسیار مقاوم هستند به گونه ای که می بینیم میلیون ها سال است که به بقای خود ادامه می دهند و در این مدت زمان زیستگاه حیوانات گوناگونی هم بوده اند.
ثبت جهانی جنگلهای هیرکانی
در 14 تیرماه 1398 یک اتفاق مهم رقم خورد و این جنگل های انبوه که بخش چشمگیری از جنگلهای ایران را تشکیل می دهد در سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسید. این طبیعت زیبا نقش به سزایی در رونق گردشگری و اقتصادی منطقه داشته است.
آب و هوای جنگل های هیرکانی
شرایط آب و هوایی جنگلهای هیرکانی در زمستان معتدل، در تابستان خشک و در پاییز مرطوب می باشد. این جنگل ها در مقابل تغییرات آب و هوایی بسیار مقاوم هستند به گونه ای که می بینیم میلیون ها سال است که به بقای خود ادامه می دهند و در این مدت زمان زیستگاه حیوانات گوناگونی هم بوده اند. به ندرت می توان این نوع از جنگل ها را در کشورهای اروپایی مشاهده نمود و تنها دلیل آن هم عدم انطباق با آب و هوای بسیار سرد این کشورها می باشد ولی مشاهده می کنیم که شرایط اقلیمی معتدل و مناسبی که در حاشیه دریای خزر جریان دارد، موقعیت خوبی برای رشد و ادامه حیات این درختان ایجاد نموده است.
جاذبه های جنگل های هیرکانی
در دل جنگل های سرسبز هیرکانی مکان های دیدنی جذابی وجود دارد که به شرح زیر می باشند:
-پارک ملی گلستان ( جنگل گلستان )
-جنگل الیمستان
-منطقه حفاظت شده جهان نما
-جنگل خشکه داران
-جنگل واز
-سیاه رودبار گیلان
-جنگل ابر شاهرود
-پارک جنگلی بی بی یانلو
-جنگل افرا تخته
-منطقه حفاظت شده بولا
-منطقه حفاظت شده لیسار
-چهارباغ چالوس
-جنگل ارسباران
-پلنگ دره
-گشت رودخان
جنگل های مازندران همواره یکی از محبوب ترین مکان ها برای کمپینگ و گشت و گذار هستند. جنگل های هیرکانی هم تا حد زیادی مورد توجه توریست های تور داخلی قرار گرفته، از همین رو مشاهده می کنیم که هتل ها و اقامتگاه های متعددی در این منطقه ساخته شده تا گردشگران بتوانند از آن ها بهره ببرند. میانگین هزینه اقامت در هتل های جنگل های هیرکانی بین 100 الی 400 هزار تومان می باشد. همچنین کمپینگ در این محیط امن بوده و شما گردشگران تور شمال می توانید با خیالی آسوده در میان درختان سر به فلک کشیده آن چادر بزنید و ساعات لذتبخشی را تجربه کنید.
حیات وحش جنگل های هیرکانی
شاید برایتان جالب باشد که بدانید بیش از 150 گونه جنگلی کمیاب دنیا در این منطقه وجود دارد که گونه های درختی و بوته ای را شامل می شوند؛ همچنین این جنگل به عنوان منطقه مهم بین المللی پرندگان نیز شناخته می شود. حدود 60 گونه پستاندار، 29 گونه خزنده، 340 گونه پرنده، 9 گونه دوزیست و 67 گونه ماهی در جنگلهای هیرکانی ارسباران وجود دارد که یکی از خاص ترین اکولوژی های جهان را پدید آورده است. ببر مازندران یکی از گوشتخوارهای معروفی بود که تا 20 سال پیش در این جنگل ها زیست می کرد؛ افزون بر آن جانوران دیگری چون شغال، مرال، خرس قهوه ای، سیاه گوش، گربه جنگلی، پلنگ و شنگ نیز در حال انقراض هستند.
پوشش گیاهی این منطقه به دلیل قرارگیری در ارتفاعات متفاوت، متغیر است. برخی از درختانی که در این منطقه دیده می شوند بلوط، گنجشک، راش، توسکا، زبان، شمشاد و نارون می باشند. جنگل های هیرکانی از ارزش والایی برخوردار هستند زیرا افزون بر تولید اکسیژن که نیاز اساسی بشر برای زنده ماندن است، به ذخیره آب هم کمک شایانی می کنند (نفوذ آب در مناطق جنگل بیش از مناطق فاقد پوشش گیاهی است)؛ بر اساس آمارهای موجود هر 10 هزار مترمربع از جنگل های هیرکانی بین 500 الی 2000 مترمربع آب را در خود نگه می دارند. همچنین این درختان انبوه از خسارات جبران ناپذیری که ممکن است در اثر بروز حوادث طبیعی رخ دهد پیشگیری می کنند.
تخریب جنگل های هیرکانی
نکته بسیار مهمی که دوستداران محیط زیست را آزرده خاطر می کند، ساخت و سازهای بی رویه ای است که روز به روز از وسعت این جنگل ها کم می کند و اگر به همین صورت ادامه پیدا کند در آینده ای نه چندان دور شاهد نابودی جنگل های شمال کشور خواهیم بود. البته صنعت کاغذ و چوب، چرای بی رویه دام، توسعه ناپایدار گردشگری، تصرف زمین ها و آتش سوزی هم در انعدام این جنگل ها تاثیر زیادی دارند.
