کویر لوت

ایران کشوری چهار فصل پر از زیبایی های طبیعی است که در تمام فصول سال این زیبایی ها را حفظ کرده و در هر زمان جذابیت های خاص خود را دارد به همین سبب سالانه توریست ها و گردشگران بسیاری را از اقصی نقاط جهان به سوی خود می کشاند، علاوه بر این ایران از اقلیم های متنوعی نیز برخوردار است به طوری که در کنار جنگل های بسیاری که دارد، کویرهای وسیعی نیز در خود جای داده و این تنوع در ایران مورد توجه بسیاری از توریست ها و گردشگران جهانی قرار گرفته است، جالب است بدانید حدود یک چهارم وسعت ایران را کویر و بیابان تشکیل داده است، در این مقاله می خواهیم از معروفترین کویر ایران به نام لوت برای شما بنویسیم تا کسانی که به کویر نوردی علاقه دارند به این کویر منحصر به فرد رفته از جاذبه های آن دیدن کنند، با ما همراه باشید تا با کویر لوت بیشتر آشنا شوید.

کویر و بیابان

به مناطقی که پوشیده از نمک و املاح معدنی می باشد و از حرارت بالایی به سبب تابش خورشید برخوردار باشد کویر گفته می شود، این مناطق عموما در گذشته دریا بوده اند که به مرور زمان به دلیل بالا رفتن درجه حرارت کره زمین تبخیر شده و تنها یک نمک زار از آن باقی مانده است. بیابان نیز به منطقه ای گسترده اطلاق می گردد که شرایط اقلیمی آن بهتر از کویر می باشد و از آب و هوای خشک و کم باران برخوردار است، بیابان به دلیل بارندگی کمی که دارد، از پوشش گیاهی کمی نیز برخوردار است، اما کویر بارندگی ندارد و تقریبا فاقد پوشش گیاهی می باشد چرا که خاک آن شنی است و گیاهی نمی تواند در آن رشد کند. بله درست است بیابان با کویر کاملا متفاوت هستند و به دو منطقه جدا از هم اطلاق می گردد اما به طور اشتباه توسط مردمان هر دو به یک منطقه گفته می شود. گفتنی است به کویر نمک زار نیز گفته می شود.

کویر لوت

کویر لوت منطقه بسیار وسیع و پهناوری در قسمت جنوب شرقی ایران می باشد که در بین استان های خراسان جنوبی، کرمان و سیستان و بلوچستان واقع شده است و در شرق آن گسل نهبندان و در غرب آن گسل نای قرار گرفته که در واقع این کویر در میان این دو گسل محصور شده است، اگر بخواهید وسعت کویر لوت را بهتر درک نمایید باید بدانید که طول آن به حدود 900 کیلومتر و عرض آن به حدود 300 کیلومتر می رسد و این بسیار تامل بر انگیز است، همانطور که گفته شد اغلب کویرها در گذشته دریا و یا دریاچه بوده اند که به مرور زمان تبخیر شده اند، به گفته باستان شناسان و زمین شناسان کویر لوت نیز در گذشته های دور دریایی به نام تیس بوده است که تابش خورشید آن را تبخیر کرده و تنها نمک و مواد معدنی آن بر جای مانده است و امروزه به یکی از وسیع ترین مناطق کویری جهان بدل گشته است. 
به طور کلی وسعت کویر لوت حدود 40 هزار کیلومتر مربع می باشد که حدود 70 درصد آن در استان کرمان قرار گرفته است، کویر لوت به سبب وسیع بودنش به سه قسمت کویر لوت شمالی، کویر لوت مرکزی و کویر لوت جنوبی تقسیم شده است که در این بین بخش مرکزی آن از وسعت بیشتری برخوردار است. دمای هوا در کویر لوت بسیار بالاست به طوری که در سال های 2004، 2005، 2006، 2007 و 2009 به عنوان گرمترین نقطه زمین اعلام شد و در سال 2005 رکورد گرمترین دما با 70 درجه سانتی گراد را بر روی کره زمین به ثبت رساند. به همین سبب این کویر در حال حاضر به یکی از جاذبه های توریستی تبدیل شده که از اقصی نقاط جهان گردشگران، توریستان و به خصوص زمین شناسان را به سوی خود می کشاند تا گرمترین نقطه جهان را از نزدیک ببینند و تجربه لذت بخش سفر به آن را با خود به یادگار ببرند. کویر لوت در سال 2016 به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در یونسکو به ثبت رسید. کلمه لوت به معنای برهنه و لخت می باشد که به عبارتی همان معنی مکانی بی آب و علف را القا می کند که کویر لوت نیز دقیقا همین مکان می باشد.

جاذبه های دیدنی کویر لوت

شاید فکر کنید که کویر تا چشم کار می کند خاک است و گرمای سوزان، اما اینطور نیست کویرها و بیابان ها نیز همانند دیگر اماکن دیدنی زیبایی های خاص خود را دارند و جاذبه های دیدنی آن ها کم نیستند، کویر لوت نیز به سبب وسعت پهناوری که دارد دیدنی های بسیاری را در خود جای داده است و هرکه قصد سفر به آن را داشته باشد حتما از آن ها دیدن می کند. از جاذبه های کویر لوت می توان به کلوت شهداد، تنگه رتیل، رود کال شور، گندم بریان و نبکا اشاره کرد، با ما همراه باشید تا در ادامه این مقاله با این جاذبه های دیدنی بیشتر آشنا شوید.

کلوت های شهداد

کلوت پدیده ای طبیعی و جغرافیایی می باشد که تنها در بیابان ها رخ می دهد که بر اثر فرسایش و تلاقی آب و باد پدیدار می شود، کلوت ها همچون ساختمان هایی سر به فلک کشیده در میان کویری پهناور خود نمایی می کنند، این پدیده به قدری زیبا می باشد که گویی معماران و کارگرها بسیار زمان گذاشته و این آثار را بر جای گذاشته اند، کلوت ها از شگفتی های طبیعی کویرها به شمار می آیند و در جهان به عنوان بزرگترین و زیباترین پدیده طبیعی کویر شناخته می شوند. این کلوت ها در کویر لوت نیز وجود دارند و قسمت غربی این کویر را پوشانده اند که به کلوت های شهداد شهره اند، کلوت های شهداد در طی هزاران سال به وجود آمده اند و از مهم ترین و زیباترین جاذبه های لوت به شمار می  آیند که طرفداران بسیاری دارند به طوری که از اقصی نقاط جهان به این کویر زیبا و منحصر به فرد سفر می کنند تا از بزرگترین و منحصر به فردترین عارضه کلوخی دنیا دیدن کنند و از نزدیک این زیبایی خارق العاده را به تماشا بنشینند. این زیبایی ها در کنار هم به قدری منحصر به فرد و خاص هستند که گویی به سیاره ای دیگر سفر کرده اید و شاهد این همه شگفتی می باشید، کلوت های شهداد از لحاظ زمین شناسی و باستان شناسی از ارزش بسیار بالایی برخوردارند و در لیست آثار یونسکو نیز به ثبت رسیده اند.

نبکا

از دیگر جاذبه های طبیعی کویرها می توان به نبکا یا گلدان طبیعی اشاره کرد که این پدیده هم در اثر فرسایش به وجود می آید، اگر بخواهیم از نبکا تعریفی داشته باشیم باید این گونه بگوییم که نبکا عارضه ای طبیعی است که در اثر فرسایش به وجود می آید و حاصل تلاقی باد و آب در کنار گیاه می باشد، زمانی که گیاهی می روید، از آنجایی که همیشه در کویر باد در حال وزیدن است، خاک ها توسط باد جا به جا می شوند و گیاه مانع می شود، در نتیجه خاک در اطراف گیاه جمع می شود و به مرور زمان همچون دیواره ای دور تا دور گیاه را احاطه می کند و همچون گلدانی می باشند که گیاه از آن سر به بیرون آورده است، نبکاها زیبایی های منحصر به فردی دارند چرا که اثری طبیعی و بکر می باشند. گیاهان روییده در کویر لوت درختان گز می باشند زیرا تنها همین گیاه تحمل شوری خاک کویر را دارند و گیاه دیگری توان دوام این شوری و گرمای کویر را ندارد.

تنگه رتیل

یکی دیگر از جاذبه های دیدنی کویر لوت تنگه رتیل می باشد، تنگه ای بزرگ و پهناور که در فاصله 130 کیلومتری شهداد در کنار خشک رود یا خسک رود واقع شده است، این تنگه بزرگترین تنگه کویر لوت می باشد، این تنگه یکی از بکرترین مکان های جهان می باشد و با اینکه بسیاری از گردشگران و توریستان به آن سفر می کنند اما تنگه رتیل بکر و طبیعی بودن خود را حفظ کرده و دست نخورده باقی مانده است. همانطور که از نام این تنگه مشخص است، مکان مناسبی برای زندگی جانوران خطرناکی همچون رتیل خورشیدی و یا شتری می باشد که خطرناک ترین عنکبوت جهان به شمار می آید و زهری سمی و کشنده دارد.

گندم بریان

همانطور که در ابتدای این مقاله گفته شد کویر لوت چندین سال متوالی به عنوان گرمترین نقطه جهان شناخته شد و در دیگر سال ها یکی از بالاترین رتبه ها را از آن خود کرده است، در کویر لوت منطقه ای به نام گندم بریان وجود دارد که در سال 2005 رتبه گرم ترین نقطه جهان به آن تعلق گرفت، این منطقه به قدری گرم است که در آن هیچ جانور و یا گیاهی نمی تواند زیست کند. منطقه گندم بریان وسعتی بالغ بر 450 کیلومتر مربع دارد که دمای آن در روزهای تابستان به 70 درجه سانتی گراد می رسد، این منطقه یکی از صعب العبورترین مناطق جهان به شمار می آید و ورود به آن غیر ممکن می باشد.

رود کال شور 

شاید باور این سخت باشد که در کویر لوت، رود نیز جریان داشته باشد اما واقعیت دارد، در این کویر شگفت انگیز رودهای فصلی نیز جریان می یابند و در فصل زمستان خود نمایی می کنند، اصلی ترین رودی که در کویر لوت قرار گرفته رودی به نام کال شور است که آب آن اسیدی می باشد و همین باعث شهرت بسیار این رود شده است چرا که اسید موجود در آب کال شور بسیار خطرناک می باشد. وجود همین آب هاست که سبب ایجاد کلوت ها و نبکاها می شود چرا که آب، خاک را چسبنده می کند و این پدیده ها را به وجود می آورد.

شب های کویر

یکی از زیباترین و منحصر به فردترین دیدنی هایی که در کویر وجود دارد، آسمان آن در شب است، شب های پر از ستاره کویر یکی از شگفت انگیزترین دیدنی های خلقت است که می تواند به راحتی آدمی را محو خود کند، زیبایی آسمان کویر به قدری محصور کننده است که گویی می توان به راحتی ستارگان را در دست گرفت و آن ها را لمس کرد، کویر به سبب هوای پاکیزه ای که دارد و نبود نورهای مصنوعی و ابر در آن، از آسمانی صاف برخوردار است و به همین سبب بسیار مورد توجه منجمان و علاقه مندان به این رشته مهیج قرار گرفته است و سالانه ستاره شناسان بسیاری از سراسر ایران و جهان را به سوی خود می کشاند تا به تماشای ستارگان زیبا و دیدنی کویر لوت بنشینند. علاوه بر منجمان، مردم نیز به این جاذبه طبیعی بسیار زیبا علاقه نشان می دهند و سالانه سیل عظیمی از مردم با تور کویر به لوت سفر می کنند.

گونه های جانوری کویر لوت

با این که کویر از آب و هوای سخت و بسیار گرمی برخوردار است، محل زندگی جانوران و جانداران بسیاری می باشد، از این جانوران می توان به خرگوش، چک کاکلی، روباه شنی، گربه شنی، مگس گیر، شتر مار، مار جعفری، دم سیاه، عقرب طلایی، شاهین، سارگپه، جبیر و عقرب سیاه اشاره کرد، گفتنی است در منطقه گندم بریان هیچ موجود زنده ای یافت نمی شود و همانطور که ذکر شد صعب العبورترین منطقه می باشد.

پوشش گیاهی کویر لوت

کویرها عموما از پوشش گیاهی خاصی برخوردار نیستند و از این جهت فقیر به شمار می آیند، اما در برخی نقاط که آثاری از آب در آن ها دیده شود رویش گیاه نیز ممکن است رخ دهد، در برخی منطق کویر لوت نیز این چنین است و در فاصله حدود 20 کیلومتری منطقه شهداد، درخت یا درخچه های گز به چشم می خورند، تعداد آن ها بی شمار نیست اما دیدن همین گیاهان معدود نیز می تواند امیدی در این کویر باشد، همانطور که گیاهان گز در گلدان های طبیعی حاصل از باد و خاک محصور شده اند که به آنان نبکا گفته می شود، برای دوام این گیاهان حتما باید آب کافی به آن برسد و در صورت کم شدن آب های زیر زمینی و جدا شدن ریشه گیاه از سطح آب، این گیاهان رو به نابودی می روند و خشک می شوند، همچنین به دلیل وزش زیاد باد در کویر این گیاه برای دفن نشدن در خاک رو به بالا و با سرعت رشد می کند و ارتفاع آن ها به چندین متر می رسد، گفتنی است درختچه های گز گونه های مختلفی دارد که در کویر لوت گونه ای به نام "تاماریکس" رشد می کند.

آثار باستانی کویر لوت

دانشگاه تهران از سال 1346 تصمیم گرفت که بر روی نقاط مختلف کویر لوت مطالعات گسترده ای داشته باشد، با بررسی های انجام شده در این مناطق نمونه های بسیاری از اشیاء سفالی، فلزی و سنگی کشف شد که به گفته کارشناسان این آثار مربوط به دوران قبل از تاریخ می باشد، اما بعد از آن دیگر از سوی این نهاد تلاشی در جهت ادامه بررسی ها انجام نشد و نهایتا در سال 1347 هیئت مطالعاتی دشت لوت به همراه اداره کل باستان شناسی، با بررسی بر روی کویر لوت به آثار ارزشمندی همچون سفال های متنوع و مقابر مربوط به قبل از تاریخ دست یافتند. همچنین در منطقه آقوس شهداد که در فاصله 7 کیلومتری کویر واقع شده است تعداد زیادی اشیاء مربوط به هزاره های سوم و چهارم قبل از میلاد در مقابر کشف شده به دست آمده است، از این آثار کشف شده می توان به ظروف سفالی تزئین شده به رنگ قرمز و نخودی، ظروفی از جنس مرمر و سنگ های آهکی خاکستری اشاره کرد.

نکاتی مهم در سفر کویر لوت

به دلیل بالا بودن درجه حرارت در کویر لوت و گاها صعب العبور بودن برخی از مناطق آن و در کل خالی از سکنه بودن و نبود امکانات اولیه در آن ،لازم است نکاتی در این جهت گوشزد شود تا سفری بی خطر و مطمئن به این کویر بکر و منحصر به فرد داشته باشیم و برای خود و دوستان خاطرات خوش و لذت بخشی را به یادگار بگذاریم. لطفا هنگام سفر به کویر موارد زیر را حتما در نظر داشته باشید.

• قبل از سفر حتما به شرایط آب و هوایی توجه کنید، و از طریق سامانه هواشناسی شرایط آب و هوایی منطقه مورد نظر را چک کنید.
• سفر به کویر در فصل تابستان اصلا مناسب نیست و توصیه می شود به هیچ عنوان در این فصل به کویر سفر نکنید.
• تحت هیچ شرایطی بدون راهنما و یا همراه به این منطقه سفر نکنید، سفر به کویر حتما باید گروهی باشد.
• هنگام سفر به کویر حتما وسایلی همچون کرم ضدآفتاب، مواد غذایی کنسروی، آب آَشامیدنی، قطب نما، کلاه آفتابگیر و تجهیزات کویرنوردی به همراه داشته باشید.

شاید برای شما سوال باشد که هنگام سفر به کویر شب را در چه مکانی می شود گذراند، در پاسخ به این سوال باید بگوییم که کمپ شهداد که در منطقه شهداد قرار دارد یکی از کمپ های معروف کویر لوت می باشد که از امکانات خوبی برخوردار است و تقریبا در تمامی فصول سال میزبان علاقه مندان و گردشگران بسیاری می باشد. گفتنی است با استفاده از تور کویر نیز می توان به کویر لوت سفر کرد و از دیدنی ها و جاذبه های این کویر بکر و زیبا بازدید داشت. از دیگر کویرهای ایران می توان به کویر مرنجاب و کویر زردگاه اشاره کرد که از دیدنی های بسیار جذاب ایران به شمار می آیند.