مقبره کوروش

مقبره کوروش کبیر واقع در 130 کیلومتری شمال شیراز کنونی می باشد که به عنوان بنیانگذار سلسله هخامنشی در سال 546 قبل از میلاد مسیح پایتخت خود را به نام پاسارگاد ساخت. گفتنی است که در طول تاریخ از پاسارگاد به غیر از مقبره کوروش که اکنون در 3 کیلومتری جاده شیراز(اصفهان) واقع شده است اثری باقی نمانده.

معماری مقبره کوروش

شکل کلی معماری آرامگاه از سکوهایی تشکیل شده که بنای اصلی بر روی آن قرار گرفته است. کل سازه آرامگاه به همراه پلکان ها ارتفاعی بیش از 11 متر و مساحتی حدود 156 متر مربع داشته، ساخت و ساز این بنا تداعی کننده بناهای آیینی مانند معبد چغازنبیل در خوزستان و قسمت اتاق با سقف شیروانی یادآور سازه های مهاجران آریایی در شمال ایران است. وجود سنگ هایی که بیشتر از 25 قرن در برابر باد و باران دوام آورده اند و تا به امروز سالم و پا بر جا مانند نگینی در دشت پاسارگاد نظر گردشگران را به خود جلب می کند.

شیوه پا بر جا ماندن مقبره کوروش تا به امروز

برای تمامی گردشگران تور شیراز و افراد سوال است که چگونه این بنا با وجود چنین سنگ های بزرگ و گرانی از هیچ گونه ملاطی استفاده نشده است، در ساخت این بنا از بست های فلزی دم چلچله ای که از جنس بست های آهنی و سربی می باشد استفاده شده که سنگ ها را به هم متصل می کرد و در میان معماران گذشته طرفداران بسیاری را داشته است. امروزه طی سالیان گذشته حدوی از این بست ها از جای کنده و برده شدند. این کار باعث شده تا گودی هایی بر روی بنا ایجاد و استقامت آن کم شود. برای رفع این مشکل افرادی متخصص، گودی ها را به وسیله سنگ هایی که از معدن سیوند آورده شده بود، بازسازی کردند.
آرامگاه کوروش کبیر که مقبره کوروش دوم هخامنشی مقلب به کوروش کبیر است و بنایی منحصر به فرد نیز می باشد. یکی از معروف ترین و مشهورترین پادشاهان ایران زمین کوروش کبیر می باشد که در دوران فرمانروایی خود به پادشاهی عدالت محور و مردم دوست شهرت داشته است. وی در سال های 559 تا 529 قبل از میلاد، بر مناطق بسیاری از آسیا حکومت کرد. در برخی روایات و اسناد تاریخی این طو به نظر می رسد که مرگ کوروش کبیر پس از 30 سال سلطنت، کشته شدن در جنگ با قبیله ای به نام ماساژت ها که یک ایل ایرانی تبار و نیمه بیابان گرد و تیره ای از اسکان های آن طرف رودخانه ی سیر دریا بوده اند، به وقوع پیوسته است.
در این جنگ کوروش زخم شدیدی برداشت و پس از سه روز تحمل درد نیز در گذشت. پیکر آن بزرگوار به پاسارگاد منتقل شده است در منابع یونانی آمده است که این بنا در میان باغی زیبا و پردیس گونه ساخته شده است و در نقاشی های جهانگردان گذشته در کنار این مقبره درختانی دیده می شود که حتی در مراسم های 2500 ساله هم آثاری از سبزی در اطراف محوطه نیز به چشم می خورد.در برخی از روایات آمده است که کوروش در آن زمان سن بالایی داشته و بعید به نظر می رسیده که در جنگ شرکت کند، اما به خاک سپرده شدنش در پاسارگاد به طور قطع سندیت دارد.مقبره کوروش به احتمال زیاد قبل از مرگ او به فرمان خودش ساخته شده است که در تمام دوره های هخامنشی مقدس به شمار می رفت و به خوبی از آن نگهداری می کردند. گفته شده که در زمان شاهنشاهی افرادی از مقبره کوروش نگهداری می کردند که درازای این کار یک گوسفند، مقدار معینی خوراکی و نوشیدنی های بین المللی در روز و یک اسب در هر ماه جهت قربانی کردن برای کوروش بزرگ، از شاهنشاه دریافت می کردند.در زمان حمله اسکندر مقدونی یکی از مقدونی ها، در آرامگاه را شکسته و اشیاء آن را تاراج کرده است و به کالبد کوروش آسیب رسانده بود اسکندر دستور داد آرامگاه کوروش را مرمت کنند. هدف اسکندر از این کار علاقه شخصی او به کوروش و عملی خیراندیشانه یا سیاسی بود تا بتواند خود را جانشین مشروع کوروش و هخامنشیان معرفی کند.

در دوره اسلامی روند دقیق و اصلی بنا برای افراد مشخص نبود و از طرفی مردم با ساخت بناهای با عظمت و سنگی را خارج از قوه بشریت می دانستند و نیز بنای آرامگاه کورش را به سلیمان که طبق عقاید اسلامی، دیوان را برای کارهای دشوار در خدمت داشته است، نسبت می دادند به همین علت آرامگاه کوروش بزرگ را جزو بناهای سلیمان می شمردند و آن را به مادر وی نسبت می دادند و مشهد مادر سلیمان می خواندند.در زمان حکومت اتابکان فارس، سعد بن زنگی در سال 621 قمری با استفاده از ستون های و سنگ های کاخ ها پاسارگاد، مسجد جامعی در پیرامون آرامگاه ساخته است و همچنین محرابی در سنگ داخل اتاقک آرامگاه حجاری شد. در سال 1350 خورشیدی در زمان جشن های دو هزار و پانصد ساله سنگ ها به کاخ ها منتقل شدند.در آثار کلاسیک فارسی اشاره به این بنا ناچیز و پراکنده است. فردی به نام فارس نامه ابن بلخی، از قدیمی ترین آثار فارسی است که به این بنا اشاره کرده است:
مرغزار کالان نزدیکی گور مادر سلیمان است طول آن چهار فرسنگ اما عرض ندارد مگر اندکی و گور مادر سلیمان از سنگ کرده اند خانه به چهار سو هیچ کس در آن خانه نتواند نگریدن کی گویند کی طلسمی ساخته اند که هرکسی در آن نگرد کور شود اما کسی را ندیده ام کی این آزمایش کند.جهانگرد هلندی پس از بازدید مقبره کوروش در قرن هفدهم میلادی، از مشهد مادر سلیمان به عنوان زیارتگاه نام می برد و گفته است که مخصوص زنان بوده است و همچنین در سفر نامه خود گفته است: مومنه هایی که سه بار قبررا به پیشانی می ساییدند و همان تعداد می بوسیدند و ذکر کوتاهی زیر لب می گفتند و می رفتند.فردی به نام رابرت کرپورتر جهانگرد و دیپلمات انگلیسی بود و نیز اولین فردی بود که متوجه شد که مشهد مادر سلیمان همان مقبره کوروش بزرگ می باشد که نویسندگان اروپای باستان از آن نام برده اند.

موریه در سال 1809 بیان کرده است که بنای آرامگاه مادر حضرت سلیمان همان آرامگاه کوروش باشد ولی سالها بعد اظهار نظر خود را رد کرد بود.کرپورتر اولین فرد انگلیسی بوده که بنای کوروش را شناخته و احتمال داده که نخستین بار شناسنده آلمانی بوده است، وی پس از بازدید سفرنامه موریه این احتمال را داد که دشت مرغاب نیز همان پاسارگاد می باشد و پس از بازدید از محل و مقایسه به این نتیجه رسید که بنایی بین افراد محلی به مشهد مادر سلیمان معروف است، همان آرامگاه کوروش بزرگ بنیانگذار شاهنشاهی هخامنشیان است، یقین پیدا کرد.
وایسباخ خاور شناس آلمانی در مورد بنای فعلی آرامگاه کوروش و اینکه به چه کسی تعلق دارد و نیز چه کاربردی دارد نظری ارائه نکرد اما آن را متعلق به مادر سلیمان نمی دانست. وی این عقیده را دارد که مکان دفن کوروش در زندان سلیمان در پاسارگاد می باشد. چریکف در سال 1847 میلادی از مقبره مادر سلیمان بازدید کرده بود و این بنا را به عنوان قبر بهمن پادشاه کیان معرفی کرد. 

قبل از رسیدن به قرن 20 میلادی و آشکار شدن ماهیت بنای آرامگاه کوروش، فرصت الدوله شیرازی در کتاب خود آثار عجم، نقاشی از کوروش بزرگ کشیده است و چنین گفته است:
به گفته ی یکی از مورخان، به دلیل اینکه برخی جمشید را سلیمان می دانند شاید مادرش هم در آن جا دفن شده است، بنابراین با این اسم خوانده شده است. 
در یکی از تواریخ اروپا آمده است که سلیمان ابن جعفر برادر هارون الرشید شهر پاسارگادی را تحویل داشته و زمانی که از طرف خلیفه به آن جا رفته و مادرش که همراه او بود در آن سرزمین درگذشته و به خاک مدفون آمده و از آن موضوع به بعد معروف به قبر مادر سلیمان گردیده و در طول زمان گمان نموده اند سلیمان نبی است و مشهد ام البنی نیز گفته اند، این بلوک از شهرهای بزرگ ایران و اولین بنا است که نهاده شده است.آرامگاه کوروش واقع در محوطه ای می باشد که زمانی بوستان شاهی پاسارگاد بوده است و نمای آن از سنگ های آهکی سفیدی که به زردی متمایل است و احتمالا از معدن سیوند تامین شده است بنا گردیده.
ساختمان آرامگاه دو هزارو پانصد سال در برابر عوامل مخرب طبیعی و غیر طبیعی پایداری کرده است و هنوز هم جزو آثار هایی می باشد که سالم در دشت پاسارگاد پا بر جاست.قاعده زیر بنای اصلی بنا سکویی است سنگی که طراحی آن یک مربع مستطیل به طول حدود 35/13 متر و عرض 30/12 متر است. مقبره کوروش از دو قسمت کاملا متمایز تشکیل شده است یک سکوی سنگی شش پله ای و یک اتاق با سقف شیروانی بر فراز پله ششم. سکوی اول نیز که پله اول را تشکیل می دهد حدود 165 سانتی متر ارتفاع دارد اما حدود 60 سانتی متر آن در اصل نتراشیده و پنهان بوده است مانند پلکان دوم و سوم دقیقا 105 سانتی متر ارتفاع داشته است. پلکان چهارم، پنجم، ششم هر کدام 5/57 سانتی متر ارتفاع دارند. حدود نیم متر پهنای سکوها می باشد و سطح سکوی ششمین که قاعده اتاق آرامگاه را تشکیل می دهد حدود 40/6 متر در 35/5 متر است.

سقف آرامگاه از داخل صاف می باشد ولی از بیرون به شکل شیروانی شکل می باشد و شیب دو طرفه آن به شکل عدد 8 می باشد که از سنگ سنگین ساخته شده است و بر روی آن یک سنگ هرمی قرار دارد و این طور به نظر می رسد که سنت هخامنشیان طوری بوده است که که برای سبک شدن و جابه جایی بهتر سنگ های گران داخل سقف را گود کرده اند. به گفته ی فرصت الدوله شیرازی وجود فضای خالی میان سقف درون و سقف شیب بامی بیرون محلی است که مردگان را در آن دفن کرد اند.

در رابطه با سبک معماری بنای مقبره کوروش نظرات متفاوتی مطرح شده است که اختلاف این نظرات گوناگون است و شامل منشاء یونانی آسیای صغیر، میانرودی، مصری و ایرانی اصیل می باشد. شخصی به نام بهرام فره وشی در مورد سطح روی آرامگاه کوروش نوشته است که گورهای آریائیانی که برای اولین بار به سیلک آمده اند نیز به همین ترتیب پوشانده شده است و به این منظور است که هنوز نخستین پادشاهان هخانشی آرامگاه های خود را بنا به رسم قدیم طوری که در نواحی باران خیز شمال معمول بوده می ساختند.مقبره کوروش سالم ترین بنای پاسارگاد است، این سازه زیبا و با شکوه طرحی بسیار باوقار، گیرا، متوازن و متناسب را عرضه می دارد بر خلاف عقیده ی برخی از محققان طرح این گونه آرامگاه در ایران ناشناخته نبوده است.
هرتسفلد برای نخستین مرتبه متوجه می شود که اتاق مقبره کوروش دارای دو در بوده است و سوراخ های پاشنه درها مشخص است. احتمالا دو در سنگی بزرگ که بر روی همدیگر قرار می گرفته اند بسته می شده است. این درها که به سختی باز و بسته می شوند، معمولا مناسب بناهایی به کار می رفته است که قرار نبوده تردد زیادی به درون آن انجام بپذیرد. این درها نزدیک به 130 سانتی متر بلندی داشته و ورود به اتاق با خم شدن امکان پذیر می شده است.در اطراف و داخل مقبره کوروش هیچ گونه تزیین و نگاره ای وجود ندارد و تنها در نمای سر در سه گوش زیر شیروانی و بالای در ورودی نقش و نگار بسیار کم رنگی از نقش یک گل دوازده گلبرگی متداول هخامنشیان نگاشته شده است. همچنین کتیبه و نوشته ای نیز در مقبره کوروش وجود ندارد.مورخ یونانی گفته است که در مقبره کوروش کتیبه ای به خط ایرانی این گونه نوشته شده است: ای مرد، من کوروش هستم، پسر کمبوجیه، من شاهنشاهی پارسیان را بنیاد گذاشتم. من بر آسیا فرمان راندم، اینک بر من رشک مبر.
به گفته ی دیگر مورخان یونانی اوضاع داخل مقبره کوروش، در اتاق مقبره یک تخت زرین با تابوتی زرین و میز و ساغرهایی وجود داشته است.
در پاسارگاد امروزی تنها یک کتیبه کامل که در چندین نقطه کاخ نوشته شده است، این کتیبه ها در دو سطر به زبان و خط فارسی باستان، یک سطر ترجمه عیلامی و یک سطر ترجمه اکدی نگاشته شده اند.

بازسازی مقبره کوروش

این آرامگاه دو بار بازسازی شد اولین بازسازی آن در سال 1350 خورشیدی رخ داد و بار دوم بین سال های 1380 تا 1387 خورشیدی مرمت و باز سازی شده است. بازسازی اول به سرپرستی علی سامی که رئیس موقت موسسه باستان شناسی تخت جمشید بود انجام شد و از ملات و سیمان نیز جهت بازسازی بام آرامگاه استفاده شده بود. بازسازیی که در سال 1350 انجام شد بیشتر به دلیل برگزاری جشن های 2500 ساله شاهنشاهی ایران نیز بود.
قبل از ساختن آرامگاه کوروش بنایی شیبه آن وجود نداشته است اما بعدها بنایی شبیه به آن ساخته شده است. در بخش مرکزی استان بوشهر گور دختر جزء یکی از آثار تاریخی دوره هخامنشیان است که شبیه به آرامگاه کوروش بزرگ است که هر دو در یک دوره ساخته شده اند. آرامگاه فردوسی در توس یکی از معروف ترین بناهای مدرنی است که بسیار شبیه به آرامگاه کوروش بزرگ است و الگوی آن آرامگاه کوروش است.
از بارز ترین و جذاب ترین ویژگی های پاسارگاد که به ثبت یونسکو رسیده است وجود باغی است که دستور ساخت آن زیر نظر کوروش صورت گرفته و در واقع مادر باغ های ایرانی نامیده می شود. یکی از ویژگی های منحصر به فرد مجموعه پاسارگاد وجود باغ شاهی و کاخ های آن است. در پاسارگاد باغ ایرانی با تمام ویژگی و عناصر اصلی معماری اش ساخته می شود.
این باغ ها که از قدیمی ترین باغ های ایرانی بوده است و امروزه تنها بخشی از زهکشی و آبنماهای آن به جا مانده است که توسط باستان شناسان به اثبات رسیده است. لازم به ذکر است باغ ها و بناهای پاسارگاد تا چندین نسل پس از کوروش کاملا محفوظ ماندند و این امر این امکان را به وجود آورده که طرح ابداعی کوروش نه تنها در فارس بلکه در نقاط دیگری از قلمرو هخامنشی نیز در خاطره ها باقی بماند. گردشگران تور شیراز در زمان بازدید از مقبره کوروش می توانند از مکان های دیگری در این شهر زیبا و تاریخی مانند: آرامگاه سعدی، قصرالدشت شیراز دروازه قرآن نیز بازدید کنند.

ساعت بازدید آرامگاه کوروش

فصل بهار و تابستان 19 تا 8  وفصل پاییز و زمستان 17 تا 8 

قیمت ورودی آرامگاه کوروش

گردشگران ایرانی  5000 تومان و گردشگران خارجی 50000 تومان می باشد.