خیابان سی تیر یکی از قدیمی ترین خیابان های تهران به شمار می رود که در طول عمر خود صحنه ها و خاطرات زیادی را به تصویر کشیده است. نام خیابان سی تیر پیش از انقلاب سال 1357 در بزرگداشت احمد قوام به خیابان قوام السلطنه نامگذاری شده بود. موقعیت مکانی این محله، از جنوب خیابان امام خمینی شروع شده و در شمال و تقاطع خیابان جمهوری و خیابان میرزا کوچک خان به پایان می رسد. نام کنونی این خیابان به دلیل قیام سی تیر سال 1331 انتخاب شد. این خیابان دارای سنگفرش های زیبا و بافتی قدیمی می باشد، که می تواند هر بیننده ای را به سفری کوتاه در تهران قدیم ببرد.
در خیابان سی تیر می توانید آثار و بناهای تاریخی فراوانی را مشاهده کنید، که قدمت چند صد ساله دارند. این محله به دلیل قدمت بالا و اصالت، بسیاری از عبادتگاه های ادیان مختلف الهی را در خود جای داده است. از جمله این عبادتگاه ها می توان به آتشکده زرتشتی آدریان، کنیسه حییم (عبادتگاه یهودیان)، کلیسای انجیلی پطرس مقدس و... اشاره کرد که با وجود این بناها آن را به خیابان ادیان نیز می نامند. آثار تاریخی دیگری نیز در این محدوده مانند بنای موزه آبگینه، موزه ایران باستان، موزه دوران اسلامی و... واقع شده که نشان دهنده اصالت و قدمت خیابان سی تیر می باشد.
از دیگر جاذبه های خیابان سی تیر می توانیم به غرفه های فروش انواع غذاهای خوشمزه و متنوع اشاره کرد. افرادی که برای بازدید از آثار تاریخی و بناهای موجود در این خیابان به آن سر می زنند، می توانند پس از گذراندن یک روز جذاب و هیجان انگیز در دیدار با مکان های مختلف موجود در این خیابان، خود را با خوشمزه های این محله مشغول کنند. بازدید کنندگان می توانند به صرف نهار و یا شام از رستوران ها، ماشین ها و چرخ دستی هایی که مشغول تهیه غذاهای خوشمزه برای مشتریان می باشند، یکی را انتخاب کرده و سفارش خود را تحویل دهند. به غیر از غذا می توانید در غرفه های دیگر نوشیدنی های گرم و سرد و یا انواع بستنی ها را تهیه کنید.با توجه به اینکه به بناهای موجود در خیابان سی تیر اشاره کردیم، در ادامه این مطلب قصد داریم اطلاعات کلی در مورد آن ها را در اختیار بازدید کنندگان از این خیابان زیبا قرار دهیم. در ادامه با ما همراه باشید.
موزه آبگینه
موزه آبگینه یکی از بناهای به جا مانده از سال 1300 می باشد که تا سال 1330 محل کار احمد قوام (قوام السلطنه) بوده است. پس از آن در دوره ای هفت ساله این عمارت به سفارت خانه مصر تبدیل شده و پس از آن محل استقرار سفارت افغانستان و بانک بازرگانی بوده است. این بنا زمانی به موزه آبگینه تبدیل می شود، که دفتر فرح پهلوی در سال 1355 این عمارت قاجاری را برای راه اندازی موزه خریداری می کند.
طراحی این موزه اروپایی - ایرانی می باشد و کار معماری آن را به مهندسان ایرانی سپردند. طراحی ویترین ها و همچنین کار بازسازی فضای داخلی عمارت را نیز به مهندسی اتریشی به نام هانس هولاین سپرده شده بود. هانس هولاین در بازسازی این بنا از آثار برجسته موجود در معماری ایرانی از جمله سر ستون های تخت جمشید، کاخ تچر، قوس های صفوی و کعبه زرتشت در نقش رستم الهام گرفته است.
از جمله تزییناتی که در این بنا به کار برده شده است، می توان به گچبری های سقف، منبت کاری درها و راه پله و ستون های آینه کاری اشاره کرد.
مساحت این عمارت 7000 متر مربع بوده و ساختمان موزه به صورت هشت ضلعی بنا شده است. در موزه آبگینه شاهد دو طبقه از آثار دسته بندی شده دوره های مختلف تاریخی از جمله دوران پیش از اسلام و دوران اسلامی هستیم. این موزه دارای پنج تالار صدف، تالار زرین فام، تالار لاجورد، تالار مینا و تالار بلور است، که آثار فاخری در آن ها در معرض دید تماشاچیان قرار گرفته است. در این موزه فروشگاهی برای بازدید کنندگان در نظر گرفته شده تا بتوانند کالاهای خاص و مرتبط با موزه از جمله کتاب، کارت پستال و.. را تهیه کنند.
ساعات بازدید از موزه آبگینه در روزهای تابستان همه روزه از ساعت 9 الی 19 و در روزهای زمستان همه روزه بین ساعات 8 الی 17 می باشد. لازم به ذکر است که این مجموعه در روزهای سوگواری تعطیل می باشد. هزینه بازدید از موزه آبگینه 2500 تومان و برای افراد خارجی 15 هزار تومان می باشد.
موزه ایران باستان
موزه ایران باستان دارای عمارتی الهام گرفته از ایوان کسری مربوط به دوره ساسانی در ساخت آن می باشید، که هر بیننده ای را شگفت زده می کند. به همین دلیل آجرهای بیرونی این عمارت به رنگ سرخ تیره انتخاب شده است. در ورودی ساختمان نظر شما را فرورفتگی به شکل طاق کسری جلب خواهد کرد، تا ماهیت و کاربری این ساختمان را یادآور شود. ساختمان موزه ایران باستان در سال 1313 به دستور رضا شاه و توسط معماری فرانسوی به نام آندره گدار آغاز به ساخت شد. این بنا در زمینی به مساحت 5500 متر مربع ساخته شده و زیر بنایی بالغ بر 2744 متر مربع دارد. موزه ایران باستان از سه بخش ورودی، فضای نمایش اشیاء و فضای اداری تشکیل شده است. در سال های ابتدایی تاسیس موزه ایران باستان طبقه اول مختص به آثار تاریخی پیش از اسلام و طبقه دوم آن به آثار تاریخی پس از اسلام اختصاص پیدا کرده بود. با پیشرفت علم و اکتشافات بیشتر و پیدا کردن آثار تاریخی فراوان، برای جانمایی آن ها در موزه ایران باستان، بخش های دیگری به آن اضافه شد. در سال 1357 تمامی آثار تاریخی موزه اسلامی به طور کامل از این بخش خارج شد و به ساختمانی در مجاورت آن که در سال 1337 ساخته شده بود، انتقال پیدا کرد. در همین سال نیز مجموعه موزه های ایران باستان و موزه دوران اسلامی، با عنوان موزه ملی ایران به رسمیت شناخته شد.
در این موزه می توانید شاهد آثاری از دوره های پارینه سنگی، پارینه سنگی میانی، پارینه سنگی جدید، فراپارینه سنگی، دوره نوسنگی، عصر مفرغ و آغاز عصر آهن، تمدن ایلام، ایلام میانه و دوره مادها باشید. همچنین این موزه از 13 بخش تشکیل شده که شامل آثار پیش از تاریخ، تاریخ اسلامی، مهر و سکه، مرمت، بخش کتیبه ها، کتابخانه و مرکز اسناد پژوهشی، تاریخ هنر ایران، پژوهشی، تاریخ تمدن ملل، عکاسی، روابط عمومی و روابط بین المللی می باشد. برای دسترسی به موزه ایران باستان می توانید به میدان امام خمینی، ابتدای خیابان سی تیر، خیابان پروفسور رولن، شماره یک مراجعه کنید. برای اطلاع دقیق از قیمت بلیط ها و تهیه بلیط به صورت آنلاین نیز می توانید به سایت http://irannationalmuseum.ir مراجعه کنید. ساعات بازدید از موزه ایران باستان در شش ماه اول سال از ساعت 9 الی 19 و در شش ماه دوم سال از ساعت 8 الی 17 می باشد. مراجعه کنندگان ایرانی باید مبلغ 5 هزار تومان و بازدید کنندگان خارجی مبلغ 30 هزار تومان برای بازدید از موزه ایران باستان بپردازند.
آتشکده زرتشتی آدریان
یکی از عبادتگاه های دین زرتشت در خیابان سی تیر با نام آتشکده زرتشتی آدریان واقع شده، که تنها آتشکده موجود در تهران است که آتشین می باشد. ساختمان آتشکده در سال 1293 و با حضور ارباب کیخسرو شاه، رئیس انجمن زرتشتیان و با حمایت های مالی پارسیان هندوستان (بهرام جی بیکاجی) و زرتشتیان ایرانی و هندی در آن زمان تاسیس شد. آتش این آتشکده پس از 25 روز از یزد به تهران آورده شد. مساحت کلی آتشکده آدریان 1300 متر مربع بوده و دارای بنایی چهارگوش با ابعاد 206 در مرکز آن می باشد. در ساخت بنای مرکزی از سنگ مرمر استفاده شده است. همچنین دارای ستون هایی با سرستون های طرح گاو می باشد، که انگار به چهار طرف می نگرند و بنا بر روی دوش آن ها قرار دارد. جالب است بدانید که گاو در فرهنگ زرتشتیان به نماد آفرینش بوده که به چهار طرف جهان نظر دارد. در میان شاخ های گاو انگور و برگ مشاهده می شود که در دین زرتشت نشان شادی است.
در بنای مرکزی مراسم های مختلف مربوط به آیین زرتشت برگزار می شود، و از بخش های مختلف تشکیل شده که شامل نمازگاه یا تالار نیایش، محل نگهداری آتش در نیایشگاه و اتاق یشت می شود. ساختمان های دیگری نیز در محوطه آتشکده وجود دارد که از آن ها برای برگزاری مراسم سوگواری و یا عروسی استفاده می شود. برای مراجعه به آتشکده زرتشتی آدریان می توانید به خیابان جمهوری، خیابان میرزا کوچک خان، پلاک 4 مراجعه کنید. ساعات بازدید از این مجموعه روزهای شنبه تا چهارشنبه 8:30 الی 13 و در روزهای پنجشنبه از ساعت 8:30 الی 12 می باشد .
کلیسای انجیلی پطرس مقدس
کلیسای انجیلی پطرس مقدس نیز از دیگر عبادتگاه های موجود در خیابان سی تیر می باشد، که قدمت 143 ساله دارد. سال ساخت و تاسیس این بنا مربوط به 1876 می باشد و در معماری آن تلفیقی از معماری اروپایی و ایرانی مشاهده می شود. این بنا توسط میسیونر های پروتستان که در ایران حضور داشتند، ساخته شد. این بنا دارای پلان بازیلیک مستطیلی با ابعاد 25 در 5 متر مربع می باشد، که در جهت شمال به جنوب بنا شده و محراب آن دارای پلان ذوزنقه ای شکل در سمت جنوبی ساختمان می باشد. مصالح به کار برده شده در ساخت این کلیسا خشت و آجر بوده و دیوارهای آن 11 متر ارتفاع دارد. تمامی دیواره ها به غیر از دیوار شمالی دارای نورگیر می باشد. برای پوشش و تزیینات داخلی کلیسا نیز از گچ استفاده شده است. در قسمت غربی، دو ورودی و در قسمت شرقی شاهد یک ورودی می باشیم. برج ناقوس این کلیسا نیز در قسمت غربی ساختمان واقع شده است. برای تامین آب کلیسا نیز برای اولین بار در ایران چاه آرتزین حفر شد.
در محوطه کلیسا دو بنای دیگر نیز به چشم می خورد که آن ها نیز مربوط به دوره قاجار می باشند و به بازسازی آن ها اهمیتی داده نشده است. متاسفانه این ساختمان ها با توجه به قدمتی که دارند در حال تخریب می باشند. ارامنه و آشوریان از گذشته در جلسات تشکیل شده در کلیسای انجیلی پطرس مقدس حضور داشتند. همچنین به دلیل استقبال و حضور کره ای ها در این کلیسا از آن با عنوان کلیسای پرسبتری نیز یاد شده است. کره ای ها برای برگزاری مراسم خود هر جمعه در این کلیسا حضور دارند.در مجاورت بنای این کلیسا مدرسه ای توسط ساموئل جردن و به دستور پهلوی اول ساخته شد، که فرزندان اقلیت های مذهبی در آن تحصیل می کردند. با گذشت زمان بین کلیسا و مدرسه دیواری کشیده شد و مدرسه به نام مهر جردن تغییر نام داد. پس از مدتی با مصادره زمین آن این مدرسه را مرصاد نامیدند، که افراد عادی نیز می توانستند در آن تحصیل کنند. برای دسترسی به کلیسای انجیلی پطرس مقدس می توانید به آدرس خیابان جمهوری، خیابان سی تیر، پلاک 1.7 مراجعه کنید.
کنیسه حییم
از دیگر عبادتگاه های موجود در خیابان سی تیر می توان به کنیسه حییم که عبادتگاه یهودیان به شمار می رود، اشاره کرد. این کنیسه در سال 1292 در تهران ساخته شد. این بنا اولین کنیسه ای است که خارج از محله عودلاجان که حضور یهودیان در آن بسیار پر رنگ بوده، ساخته شده است. بنای کنیسه حییم توسط استاد عزیز بنایان ملقب به استاد عزیز معمار به مساحت 1000 متر مربع ساخته شد. کنیسه حییم مربوط به دوران قبل از جنگ جهانی اول بود، که پس از آغاز جنگ لهستانی هایی که وارد ایران شده بودند، در اطراف این مکان سکنی گزیدند و در کنار آن کنیسه دیگری ساختند، که آن هم در اختیار یهودیان می باشد.
هنگام ورود به کنیسه حییم با درب بزرگ آبی رنگی روبرو می شوید، که نام کنیسه حییم به پارسی و عبری بر روی آن نوشته شد است. پس از ورود از درب این مجموعه با حیاطی قدیمی همراه با درختان سر به فلک کشیده روبرو می شوید که یک حوض کوچک نیز در برابر ساختمان اصلی قرار گرفته است. ساختمان اصلی کنیسه حییم حدودا یک متر از سطح زمین فاصه دارد. در بخش زیرین این بنا فضای بسیار بزرگی واقع شده که زمانی، بخشی از آن آب انبار بوده است. در بخش های دیگر آن نیز می توانید چندین انباری و سرداب را مشاهده کنید که در 50 سال پیش محلی برای سکونت مهاجرین جنگ زده بوده است. سقف این بنا از معماری دوران قاجار استفاده کرده و به صورت طاقی هشت ضلعی (زنبوری مقرنس) ساخته شده است. در ورودی بنای اصلی نیز شاهد کتیبه ای می باشید که بر روی آن نوشته شده است: این دروازه خداوند است، عادلان به آن داخل خواهند شد.
ارتفاع دیوارهای سالن کنیسه حییم 12 متر می باشد که در دو طبقه (یک طبقه همکف و یک نیم طبقه کوچک) ساخته شده است. پس از وارد شدن به فضای اصلی شاهد صندلی های فراوانی رو به مرکز می باشیم. در قسمت غربی ساختمان محراب تورا واقع شده و در مرکز نیز سازه ای چوبی گذاشته شده تا مکانی برای قرائت متون مذهبی باشد. در ساخت محراب از تزییناتی چون گچبری و آیینه کاری استفاده شده که شکوه خاصی به آن بخشیده است. کنیسه حییم در سال 1350 تعدادی از رانده شدگان یهودی در عراق را تا روشن شدن تکلیفشان در خود جای داده است. کنیسه حییم تا به امروز دو بار بازسازی شده که اولین بار در سال 1335 بوده و برای دومین بار نیز در سال 1360 این اتفاق افتاده است. ساختمان این بنا در سال 1383 به تلاش کلیمیان و حمایت های میراث فرهنگی و گردشگری در آثار ملی ایران ثبت شده است. برای دسترسی به کنیسه حییم می توانید به آدرس خیابان سی تیر، کوی سیمی، پلاک 12 مراجعه کنید.
