حمام سلطان امیر احمد مربوط به زمان قاجار است و در کاشان قرار دارد، کاشان شهری است که شگفت انگیز ترین نمونه های معماری ایران را در بر دارد، از این رو یکی از فوق العاده ترین جاذبه ی توریستی این شهر حمام امیر احمد در آن قرار دارد. حمام تاریخی سلطان امیر احمد که نامش را از امامزاده مجاور خود نوه امام جواد گرفته است. این حمام زیبا نموه ای منحصر به فرد از حمام های ایران به شمارمی آید که معماری و تزئینات بی نظیری دارد. بنای این حمام 1102 متر مربع می باشد که در 11 اسفند سال 1355 با شماره 1351 در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد. حمام امیر احمد که یکی از حمام های شهر کاشان می باشد و نیز افتخاری برای این شهر می باشد.
تاریخچه حمام سلطان امیر احمد
حمام امیر احمد یک حمام عمومی در قرن شانزدهم است که در دوران حکومت صفویه بر ایران، بخشی از ترکیه و گرجستان در قرن 18 و 16 ساخته شده است.
در زمان قدیم 5 ماده اصلی که شامل مسجد، بازار، خانه، حمام و آب انبار بود و بر این اساس می توان حمام امیر احمد را یکی از عناصر مهم شهر شمرد. در دوران مختلف تاریخ و در همه دوره های اسلامی حمام های عمومی وجود داشت، طوری که از میزان تعداد و اهمیت با مساجد قابل مقایسه بودند.
با توجه به شواهد به دست آمده از این حمام گذشته آن را به دوران سلجوقیان نسبت می دهند، اما سربینه حمام از دوران قاجار به جا مانده است. پس از زلزله در سال 1150 خورشیدی آثار به جا مانده این حمام را به دوران سلجوقیان نسبت می دهند اما در حالی که بنای سر بینه چیز دیگری را نشان می دهد. به گفته ی برخی حمام امیر احمد در زمان قاجاریه و در سال 1292 هجری قمری بر روی خرابه های حمام قدیمی ساخت که حمام کوچکی به مجموعه آن اضافه شده است.
حمام های تاریخی کاشان در دوران صفویه جزو آثاری بودند که مورد تعریف و تمجید جهانگردان داخلی و خارجی قرار گرفتند. به گفته ی شاردن (جهانگرد معروف فرانسوی) گرمابه های کاشان فوق العاده عالی خوب و تمیز هستند.
مرمت و بازسازی حمام سلطان امیر احمد
به همت هیات امنای مرمت و باز سازی بنا های تاریخی کاشان در سال 1375 این بنا توسط شهرداری خریداری شد. پروژه ای تحت عنوان بازسازی ومرمت حمام تاریخی سلطان امیر احمد صورت گرفت تا حمام از تخریب حفظ شود. گفتنی است که این حمام طی مدتی به عنوان قهوه خانه و سفره خانه سنتی تغییر کاربردی داد، اما امروزه به عنوان موزه تحت پوشش سازمان رفاهی و تفریحی شهرداری کاشان قرار دارد.
معماری حمام امیر احمد
یکی از پیچیده ترین بناها ساخت حمام است به دلیل اصولی که باید در ساخت آن رعایت شود. این فضا را برای حفظ گرمای درونی آن پایین تر از سطح زمین و درون خاک می ساختند تا در مصرف انرژی نیز صرفه جویی کنند، تزئینات و معماری این حمام نظر همه را به خود جلب می کند. آهک بری، هنر حکاکی و نقش های بر جسته بر سطحی از آهک است که یکی از تزیینات زیبای بناهای ایرانی به حساب می آید. شناسایی 17 لایه مرمتی در این بنا نشانگر قدمت دیرینه آن است.
در این حمام برای تامین آب از دو حلقه چاه و برای انتقال آب بین بخش های مختلف حمام از لوله های سفالین استفاده شده است.
کاشی هایی با رنگ آبی فیروزه ای و طلایی، گچبری های 7 لایه ای و معماری خاص باعث شده تا از این حمام به عنوان یکی از برجسته ترین حمام های ایران یاد کنند. سقف حمام از چندین گنبد ساخته شده است که روی آن ها شیشه های محدبی برای فراهم کردن نور حمام در زمان بسته بودن درهای آن قرار دارد.
پدیده ساخت حمام های های عمومی قبل از ورود اسلام به ایران وجود داشته است و قبل از اینکه بیشتر جمعیت ایران به دین اسلام روی آورند غسل کردن یکی از ملزومات مذهبی بود به همین دلیل حمام ها به بخشی جدا ناپذیر از زندگی تبدیل شدند.
این حمام به شکل یک تالار هشت ضلعی که یک استخر هشت ضلعی در مرکز آن قرار دارد و دارای هشت ستون می باشد که آن را از محوطه نشستن جدا می سازد در این قسمت از حمام افراد دور هم جمع می شدند و بحث ها و کارهای اجتماعی می پرداختند.
در گذشته حمام ها عمومی از نقش مهمی در زنگی مردم ایفا می کردند چراکه حمام های عمومی تنها به مقصد مکانی برای شستشو ساخته نمی شدند، بلکه مکانی برای گردهمایی، ملاقات، شایعات و حتی عبادت بوده اند.
بخش های مختلف حمام سلطان امیر احمد
حمام سلطان امیر احمد کاشان دارای دو قسمت به نام های حمام بزرگ و حمام کوچک است.
این دو حمام شامل قسمت هایی همچون جلوخان، سر در ورودی، هشتی، راهروهای ارتباطی، سربینه، میان در، گرم خانه، خزینه، صفه شاه نشین، اتاق نظافت، تون، دستک و برف انداز جام خانه و چاه خانه می باشند، به طور کلی از بین تمام قسمت های ذکر شده مهم ترین و اصلی ترین قسمت هر حمام شامل سر بینه و گرم خانه است که بیشترین تزئینات در این بخش ها انجام می شود.
فضای اول حمام
فضای اول حمام بینه یا سر بینه است که محل رختکن و و آماده شدن برای حمام و یا خروج از حمام است که اکثرا مهم ترین و جذاب ترین فضای حمام است که بیشترین تزئینات و ذوق هنری مربوط به این قسمت می شود.. کف و غرفه ها اطراف آن معمولا از جنس سنگی هستند که در اطراف یک حوض میانی قرار دارند. برای ساخت سقف حمام همیشه از طرح گنبد استفاده می شود و در سکوهای اطراف آن امکانات استراحت و نشستن نیز فراهم است. هوای حمام همیشه گرم بوده است تا در هنگام ورود و خروج سلامتی مردم به خطر نیافتد.
فضای دوم حمام
فضای دوم حمام سلطان امیراحمد گرم خانه است که مکانی است برای شستشو بدن و فضای آن ساده تر می باشد، همچنین گوشه هایی برای نشستن و شست و شو تعبیه شده است.
یکی دیگر از جذابیت های این حمام پشت بام زیبای آن است که بام آن یکی از زیباترین بام های گنبدی شکل ایران می باشد، روی هر گنبد شیشه های عدسی محدب قرار دارد تا تامین نور کافی برای قسمت های مختلف حمام مانع دید به داخل شود.
تون یا گلخن
از دیگر فضا های حمام که نقش پشتیبانی را دارند می توان به فضاهایی برای تامین آب و حرارت مثل تون و انبارهیزم اشاره کرد. مجموعه راهرو، اتاقک و ظرفی مسی در کف و زیر خزینه قرار دارد که به آن تون، گلخن، تیون یا پاتیون می گویند. در کف و مرکز حمام ظرفی مسی به شکل گودالی کوچک کار می گذاشتند که در زیر ظرف اتاقکی وجود دارد که به واسطه راهرویی به بیرون از حمام راه پیدا می کند. فردی به نام تون تاب در فواصل زمانی منظم هیزم و سایر مواد سوختنی را در تون روشن می کرد تا آب داخل خزینه گرم بماند. دود تون مستقیم به دودکش نمی رفت بلکه ابتدا از سوراخ های هواکش زیر کف گرم خانه می گذشت. این هواکش ها نقش رادیاتور را در فضای حمام داشتند و عبور دادن دود تون از آنها موجب گرم شدن کف حمام می شد.
گردشگران تور کاشان میتوانند بازدید از حمام سلطان امیر احمد را در برنامه گردشی خود قرار دهند و از این آثار به جا مانده لذت ببرند، همچنین از مکان های دیگری در این شهر مانند مسجد جامع کاشان ،حمام فین ، آتشکده نیاسر و غیره نیز دیدن کنند.
راه دسترسی و اطلاعات بازدید :
آدرس: استان اصفهان، شهر کاشان، خیابان علوی، کوچه سلطان امیر احمد
زمان بازدید: همه روزه به غیر از ایام سوگواری
ساعت بازدید: شش ماه اول سال 20:30 تا 8
شش ماه دوم سال 18:30 تا 8:30
هزینه بازدید: 3500 تومان برای اتباع ایرانی و 20000 تومان اتباع خارجی می باشد.
