پاسارگاد

پاسارگاد، پایتخت امپراتوری هخامنشی در استان فارس قرار گرفته است، در این مجموعه می توان آثار به جا مانده از آن دوران را مشاهده کرد. به طور کلی این مجموعه دارای بخش های مختلفی مانند مسجد پاسارگاد، مقبره کوروش کبیر، کاخ اختصاصی، باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، ساختار دفاعی تل تخت، تنگه بلاغی، کاخ دروازه، کاروانسرای مظفری و محوطه مقدس می باشد، در این مقاله با ما همراه باشید تا به بررسی هریک از آثار موجود در این مجموعه تاریخی بپردازیم.

مجموعه پاسارگاد

پاسارگاد مرکز تشکیل حکومت هخامنشی و اولین پایتخت امپراتوری در ایران می باشد، سازه‌های موجود در این مجموعه داستان‌های بسیاری را از مردمان گذشته ایران زمین، شرح می دهند. مجموعه پر رمز و راز پاسارگاد در نزدیکی شهری به همین نام، در دشت مرغاب قرار دارد. بخش عظیمی از تاریخ پر‌افتخار ایران در این مجموعه نهفته است، آثار تاریخی و زیبای موجود در پاسارگاد چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. پاسارگاد یکی از مهم ترین آثار باستانی موجود در ایران بوده و بازدید از آن به علاقمندان به تاریخ و فرهنگ این کشور توصیه می‌شود.

پاسارگاد کجاست؟

مجموعه تاریخی پاسارگاد یکی از مجموعه‌های تاریخی در شهرستان پاسارگاد استان فارس است که از دوران هخامنشی به جا مانده است. این مجموعه عظیم شامل کاخ‌های سلطنتی، باغ شاهی، آبراهه و برج سنگی می‌باشد. مجموعه باستانی پاسارگاد اولین پایتخت هخامنشیان بود که محوطه اصلی آن 160 هکتار بود و دشت بزرگی آن را احاطه کرده بود. بی‌شک آرامگاه کوروش بنای مشهور این مجموعه است . در سال 1383 این بنا به عنوان پنجمین اثر ایرانی در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

علت نامگذاری پاسارگاد

بحث‌ها و اختلاف نظرهای زیادی در مورد نامگذاری پاسارگاد وجود دارد اما با وجود اینکه 200 سال از تغییر نام دشت مرغاب به پاسارگاد می‌گذرد هنوز علت تغییر مشخص نیست. هرودوت در کتابش نوشته که پاسارگادی نام مهمترین قوم و عشیره پارسیان بوده و هخامنشیان از همین طایفه برخواستند. بعد از آن کتزیاس، پزشک یونانی که در ایران زندگی کرده بود نام پایتخت کوروش را به کار برد. همچنین در میان نوشته‌های صلحب نظران میتوان به این نتیجه رسید نام اصلی پاسارگاد چیزی شبیه به "پسرکد" بوده که از اسم قبیله شاهی پارسیان اقتباس شده است.

آدرس مجموعه پاسارگاد: استان فارس، سعادت شهر، کیلومتر 20 جاده اصفهان، مجموعه پاساگاد

تاریخچه پاسارگاد

در ابتدا لازم است به بررسی دلایل انتخاب این منطقه به عنوان پایتخت امپراتوری هخامنشی بپردازیم، در آن دوران به دلیل عبور رود پلوار از این منطقه، پاسارگاد بسیار سرسبز و خوش آب و هوا بوده است، همین امر سبب شده است که تاریخچه حیات در این منطقه به سال‌ها پیش از حکومت هخامنشی باز‌گردد، باستان‌شناسان تاریخچه حضور انسان‌ها در منطقه پاسارگاد را به دوران میانه سنگی نسبت داده‌اند. تاریخچه آشنایی هخامنشیان با این منطقه به زمان حمله‌ای آن‌ها به ایران و شکست ماد‌ها باز می‌گردد، در آن دوران کوروش کبیر آخرین پادشاه ماد‌ها را در نزدیکی منطقه پاسارگاد شکست دارد و حکومت خود را آغاز نمود. لازم به ذکر است کوروش در ابتدای تشکیل حکومت هخامنشی در مناطقی مختلفی مانند بابل، انشان و هگمتانه اقامت داشت و مشغول و فتح مناطق اطراف سرزمین فارس بود. سال ها بعد کوروش کبیر تصمیم به ساخت پایتخت امپراتوری هخامنشیان گرفت، سرانجام پس از فتح کشور لیدیه، مهندسان و معماران این کشور را با خود به منطقه پاسارگاد آورد و شهر تاریخی پاسارگاد را بنا نهاد. کوروش کبیر در کشور لیدیه بنا ها بسیار پیشرفته‌ای را دیده بود، به همین دلیل برای ساخت پایتخت امپراتوری خود از معماران این کشور کمک گرفت، امروزه آثار بجا مانده از معماران و مهندسان این کشور نیز در مجموعه پاسارگاد قابل مشاهده است. طبق نظر استرابون (تاریخ نگار یونانی) پاسارگاد بدلیل آن که منطقه آخرین جنگ کوروش با ماد‌ها بوده و به سبب پیروزی در این جنگ، امپراتوری آسیا در دستان او قرار گرفت. اهمیت بسیاری برای کوروش‌کبیر داشته است، همین امر سبب شده است که کوروش برای جاودانه شدن این امپراتوری، پاسارگاد را به عنوان پایتخت امپراتوری خود برگزیند.

اکثر بنا‌های موجود در مجموعه پاسارگاد در زمان پادشاهی کوروش کبیر ساخته شده‌اند، لازم به ذکر است که تکمیل برخی از کاخ‌های موجود در این مجموعه تا زمان پادشاهی داریوش اول به طول انجامید. همانطور که در ادامه متن به آن اشاره خواهیم کرد برخی بخش‌های موجود در این مجموعه پس از دوران حکومت هخامنشی در این منطقه ساخته شده اند. اسکندر پس از فتح ایران به دلیل آن که خود را ادامه دهنده راه کوروش کبیر می دانست، دستور داد چندین سرباز به صورت 24 ساعته از مقبره کوروش محافظت کنند.

مقبره کوروش سال‌ها بعد در دوران حکومت اتابکان بر این سرزمین و ورود اسلام به ایران، به عنوان مشهد سلیمان و ملک سلیمان شناخته می‌شد، در آن زمان مسجدی در کنار مقبره کوروش ساخته شد که در بخش‌های بعدی مقاله به بررسی آن خواهیم پرداخت. بقایای امروزی پاسارگاد طی چندین کاوش و حفاری در سال های 1928، 1949 و 1961 میلادی کشف شده است، باستان شناسان در طول این حفاری‌ها اطلاعات بسیاری مفیدی در رابطه با تاریخچه امپراتوری هخامنشی کسب کرده‌اند. تاریخچه شگفت انگیز امپراتوری هخامنشیان سبب شده است که افراد بسیاری از کشور‌های خارجی برای بازدید از این مجموعه به کشور ایران سفر کنند.

بخش های مختلف و جاذبه های دیدنی مجموعه تاریخی پاسارگاد

همانطور که در ابتدای متن به بخش‌های مختلف این مجموعه اشاره شد، در این بخش به بررسی دقیق تر سازه های موجود در پاسارگاد می‌پردازیم.

آرامگاه کوروش کبیر

محبوب‌ترین اثر به جا مانده از دوران هخامنشی را می توان آرامگاه کوروش دانست، سالانه گردشگران بسیاری برای بازدید از مقبره کوروش به مجموعه پاسارگاد مراجعه می‌کنند. آرامگاه کوروش که در بخش جنوبی پاسارگاد قرار گرفته است، قدمتی بیش از 25 قرن دارد. جالب است بدانید که این مقبره در زمان حیات کوروش و دستور وی ساخته شده است. آرامگاه کوروش با مساحتی در حدود 156 متر مربع و 11 متر ارتفاع، ظاهری ساده و معمولی دارد. معماری این مقبره شباهت بسیاری به نیایشگاه های باستانی ایرانی دارد، این آرامگاه از دو بخش پلکان و اتاقک آرامگاه تشکیل شده است، سادگی طراحی آرامگاه نشان دهنده تواضع کوروش کبیر می‌باشد.

پل پاسارگاد

در سال 1342 یکی‌دیگر از آثار به جا مانده از پاسارگاد شیراز کشف شد. در 150 متری غرب کاخ دروازه دو دیوار از سنگ آهک که دارای پنج ردیف سه ستونی قرار دارد که شبیه به بقایای یک پل است. اطلاعات زیادی از این پل در دسترس نیست اما در مورد زمان ساخت آن هم قطعیتی وجود ندارد.

کاروانسرای مظفری

این بنا با مساحتی در حدود 208 متر مربع در نزدیکی مقبره کوروش قرار گرفته است، کاروانسرای مظفری را با استفاده از سنگ هایی که از کاخ های کوروش دزدیده شده بود، ساخته اند، در میان این سنگ ها چنیدن کتیبه نیز وجود داشت، امروزه این کتیبه ها به موزه ای در شهر شیراز به نام موزه هفت تنان منتقل شده است. طراحی این بنا به دلیل استفاده از سنگ های غیر هم شکل، نامنظم بوده، این کاروانسرا دارای ایوانی به عرض 30 متر می‌باشد. در نزدیکی کاروانسرای مظفری، قبرستانی وجود دارد، لازم است بدانید که سنگ قبر های موجود در این قبرستان نیز همان سنگ های دزدیه شده از کاخ ها است.

کاخ اختصاصی

یکی از معروف‌ترین کاخ‌های موجود در مجموعه تاریخی پاسارگاد، کاخ اختصاصی می‌باشد، مساحت این بنا 3192 متر مربع است. در ساخت این کاخ از سنگ آهک سیاه، سنگ ماسه و سنگ سفید استفاده کرده اند، رنگ سفید و سیاه موجود در نمای این کاخ زیبایی آن را دوچندان کرده است، همچنین تزئینات بسیار زیبای موجود بر روی ستون های این کاخ نظر هر بیننده ای را به خود جذب می‌کند. طراحی این کاخ نشان دهنده معماری دوران هخامنشی می‌باشد. معماری و اشیاء کشف شده در کاخ اختصاصی سبب شده است که باستان شناسان این کاخ را محل اقامت کوروش بزرگ بدانند. کاخ اختصاصی در مجموع دارای یک تالار اصلی و دو ایوان در شرق و غرب کاخ می‌باشد، همچنین در گذشته دو اتاق در یکی از ایوان های کاخ وجود داشت که امروزه تخریب گشته، تصویر شاه هخامنشی با لباس پادشاهی بر روی درب های این کاخ نقش بسته است. در بخش جنوبی کاخ کتیبه ای در بالای جرز سنگی مشاهده می‌شود که در آن کوروش کبیر خود را معروفی نموده است. در بخش شرقی کاخ، سکویی بر روی ایوان مشاهده می‌شود، لازم است بدانید که طبق شواهد موجود کوروش کبیر از روی این سکو، باغ های اطراف کاخ را مشاهده می‌کرده است.

کاخ بارعام

مکان پذیرایی از مهمانان مهم و مقامات کشور های زیر سلطه حکومت هخامنشی، کاخ بارعام بوده است. در این کاخ کوروش از مهمانان خود پذیرایی می‌کرد و با آن ها در مورد مسائل مختلف حکومتی به گفت و گو می‌پرداخت. کاخ بارعام مکانی مانند سازمان ملل امروزی بوده است که در حدود 25 قرن پیش مورد استفاده قرار می‌گرفت، همین امر سبب شده است که اندیشمندان، افکار کوروش کبیر را ارزشمند بدانند و از او به عنوان اولین مدافع حقوق بشر یاد کنند. طراحی این کاخ بسیار زیبا بوده و مساحتی در حدود 2472 متر مربع دارد، مساحت تالار اصلی این کاخ 405 متر مربع بوده و دارای 8 ستون می‌باشد، کاخ بارعام دارای 4 ایوان است. از 8 ستون موجود در تالار اصلی تنها یک ستون با ارتفاعی در حدود 10 متر باقی مانده، رنگ ستون های این کاخ سفید بوده و بالا و پایین آن ها سیاه می‌باشد. لازم به ذکر است که سایر ستون های موجود در تالار اصلی در دوران اتابکان جهت ساخت مسجدی در کنار مقبره کوروش، به نزدیکی مقبره انتقال یافت، اما امروزه ستون ها را به جای اصلی  خود باز گردانده اند. تالار اصلی ارتفاعی بیشتر از ایوان ها داشت، افراد با استفاده از 4 درب موجود در این تالار به 4 ایوان کاخ بارعام دسترسی داشته اند. بزرگ ترین ایوان کاخ دارای 48 ستون و کوچک ترین ایوان آن دارای 16 ستون بوده است. در این کاخ کتیبه ای وجود دارد که بر روی آن با خط میخی، نوشته ای به معنای "من کوروش شاه، از خاندان هخامنشی" وجود دارد.

باغ شاهی

مجموعه باغ ایرانی پاسارگاد به نام های پردیس کوروش، پردیس پاسارگاد و باغ شاهی نیز شناخته می‌شود، این باغ در کنار چندین باغ ایرانی دیگر در سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. لازم به ذکر است که باغ شاهی یکی از محبوب ترین قسمت های مجموعه پاسارگاد بوده و به عنوان مادر باغ های ایرانی، از آن یاد می‌شود. امروزه بخش عظیمی از این مجموعه از بین رفته است و تنها بخش های کوچکی از آن قابل مشاهده می‌باشد. باغ شاهی الگوی اصلی سایر باغ های ایرانی ساخته شده تا به امروز می‌باشد، همچنین در ساخت برخی از باغ های کشور هند نیز از باغ شاهی الگو برداری شده است. لازم به ذکر است که شکل کلی باغ را نیز طبق ایده و نظر کوروش بزرگ ساخته اند، باستان شناسان معتقد اند که جای درختان را نیز خود شخص کوروش کبیر تعیین کرده است، سایر بخش های باغ نیز زیر نظر وی ساخته شده است. طبق شواهد موجود درون این باغ چنیدن باغ کوچک و دو ساختمان وجود داشته است، به همین دلیل طراحی کلی این مجموعه را "باغ در باغ" نامیده اند، دو ساختمان موجود در این باغ محل استراحت افراد بوده است. در تفسیر های موجود از پردیس پاسارگاد، این باغ را به بهشتی بر روی زمین تشبیه کرده اند. از سایر بخش های موجود در این باغ می‌توان به دو کوشک، سیستم آب رسانی به گیاهان و پل باغ اشاره کرد.

• کوشک های باغ محل استراحت و تماشای باغ شاهی بوده اند، طراحی این بنا  ها ساده بوده و در ساخت آن ها از معماری سایر کاخ های مجموعه پاسارگاد الهام گرفته شده است. امروزه این دو کوشک از بین رفته اند و تنها بخش ها کوچکی از آن ها در قسمت جنوبی و شرقی باغ قابل مشاهده می‌باشد.

• سیستم آبیاری این باغ بسیار جالب بوده و از یک آب راهه به طول 1100 متر و چندین آب نما تشکیل شده است، آب این باغ از رودخانه ای به نام پلوار تامین می‌گشت. لازم به ذکر است که طول آب راهه باغ شاهی از شواهد کشف شده در زیر خاک تخمین زده شده و ممکن است طول اصلی آن بیش از 1100 متر باشد. آب نما های باغ شاهی در کنار آب یاری گیاهان، زیبایی باغ را دو چندان کرده بوده اند.

• پل باغ بر روی رودخانه پلوار قرار گرفته است، طبق نظر باستان شناسان تاریخچه ساخت این پل به اواخر حکومت هخامنشی باز می‌گردد، همچنین عده ای معتقد اند که پل باغ را پس از دوران هخامنشی ساخته اند. طراحی پل مربعی شکل بوده و ارتفاع آن از سطح زمین طبق شواهد موجود در حدود 2 متر می‌باشد، لازم به ذکر است که امروزه پل باغ تخریب گشته است.

کاخ دروازه

در مجموعه تاریخی پاسارگاد 3 کاخ کشف شده است که از میان آن ها، کاخ دروازه، به عنوان ورودی اصلی به این مجموعه شناخته می‌شود. مساحت این کاخ که در بخش شرقی پاسارگاد قرار گرفته، در حدود 726 متر مربع می‌باشد، کاخ دروازه ظاهری بسیار شبیه به کاخ دروازه ملل، واقع در تخت جمشید دارد. کاخ دروازه امروزه از بین رفته و تنها بقایای اندکی از آن باقی مانده است. طبق نظر باستان شناسان تالار اصلی این کاخ دارای 8 ستون از جنس سنگ بوده است، ارتفاع ستون ها 16 متر تخمین زده می‌شود، همچنین مساحت این تالار 686 متر مربع بوده است. لازم به ذکر است که زیر ستون های سیاه رنگ ستون های تالار کاخ دروازه در زیر خاک کشف شده اند و در این مجموعه نگهداری می‌شوند. تالار اصلی این کاخ دارای دو درب اصلی و دو درب فرعی بوده است، همچنین لازم است بدانید که باستان شناسان موفق به کشف دو اتاق نگهبانی کاخ دروازه شده اند.

برج سنگی

یکی از بنا های زیبا و تاریخی موجود در مجموعه پاسارگاد برج سنگی می‌باشد، قدمت این بنا از سایر سازه های موجود در پاسارگاد بیشتر بوده و تاریخچه آن به اولین سال های تشکیل حکومت هخامنشی باز می‌گردد. باستان شناسان تا به امروز بر سر استفاده اصلی این برج به توافق نرسیده اند، برخی از آن ها معتقد اند که برج سنگی آرامگاه کمبوجیه است، برخی دیگر بر این باورند که این برج آتشکده هخامنشیان می‌باشد، همچنین عده ای از باستان شناسان گفته اند که برج سنگی محل نگهداری اسناد دولتی در آن زمان بوده است.

شکل کلی این برج مستطیل شکل بوده اما امروزه تنها یک دیوار آن سالم باقی مانده و سه طرف دیگر تخریب شده اند. گردشگران تور شیراز برای بازدید از این بنا لازم است از 29 پله موجود در بخش شمال غربی مجموعه پاسارگاد بالا رفته تا به برج سنگی برسند. طراحی این بنا بسیار جالب بوده و بلوک ها سنگی به شکلی در کنار یکدیگر قرار گرفته اند که تشخیص آن ها از یکدیگر بسیار دشوار است، همین امر سبب شده است که برج سنگی را به عنوان شاهکار هنری دوران هخامنشی بشناسند. لازم به ذکر است که بنایی شبیه به برج سنگی در نقش رستم به نام کعبه زرتشت وجود دارد، طبق شواهد موجود در ساخت کعبه زرتشت از معماری برج سنگی الهام گرفته شده است.

تل تخت

تل دخت در واقع همان تختگاه سلطنتی بوده که به دستور کوروش کبیر، توسط بهترین معماران آن زمان ساخته شده است، جالب است بدانید که قبل از پایان ساخت این تختگاه، در سال 530 پیش از میلاد کوروش هخامنشی از دنیا رفت و سال ها بعد داریوش هخامنشی با چندین تغییر در معماری این بنا، آن را تکمیل کرد. در پی این تغییرات، پله های تل تخت به دژ تبدیل گشت، امروزه نقش های جالبی بر روی دیواره ای این بنا قابل مشاهده است که توسط سنگ تراشان آن زمان بر روی سنگ ها تراشیده شده اند. لازم به ذکر است که این بنا سال ها پس از حکومت هخامنشی، توسط یونانی ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. آثار ارزشمند موجود در تل تخت در زمان حمله اسکندر مقدونی به پاسارگاد غارت شده است.

محوطه مقدس

محوطه مقدس از دو سکوی 2 متری و یک مصطبه تشکیل شده است، مصطبه فاصله ای 120 متری از سکو های محوطه مقدس دارد، در مصر به آرامگاه هایی با سقف صاف و دیوار های زاویه دار، مصطبه می‌گویند. کاربرد دو سکوی موجود در محوطه مقدس به طور دقیق مشخص نبوده، طبق نظر برخی باستان شناسان این دو سکو مذبح اهورامزدا و آناهیتا می‌باشند، عده ای دیگر بر این باورند که افراد از این دو سکو برای اهدای هدایا به آناهیتا و میترا استفاده می‌کرده اند. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد کوروش کبیر از این سکو ها به عنوان نیایشگاه استفاده می‌کرده است.

سنگ نگاره

در این مجموعه سنگ نگاره های بسیاری وجود دارد اما در میان آن ها، سنگ نگاره انسان بالدار از محبوبیت بیشتری در بین گردشگران برخوردار است، همچنین لازم است بدانید که نقش موجود بر روی این سنگ نسبت به سایر سنگ نگاره ها سالم تر باقی مانده و جزئیات بیشتری دارد. سنگ نگاره انسان بالدار، نشانده دهنده تصویر مردی با تاج و ریش است که چهار بال در اطرافش دارد، ارتفاع نقش انسان بالدار با احتساب تاج 290 سانتی متر می‌باشد. در این سنگ نگاره تصویر نیم رخ مردی قابل مشاهده بوده که به مرکز تالار کاخ نگاه می کند، باستان شناسان بر این باورند که حجار این سنگ نگاره قصد داشته ورود این مرد به تالار را به تصویر کشد. حالت دستان این مرد به نوعی ادای احترام تعبیر شده است، زیرا دست چپ او پنهان شده و دست راستش بر روی سینه اش قرار دارد. بر تن این مرد لباسی بلند و بدون استین با تزئیناتی شبیه به گل، پوشانده شده است. در این نقش 4 بال اطراف مرد مشاهده شده که دو بال به سمت بالا و دو بال به سمت پایین می‌باشد، بال های این مرد با حجاری های زیبایی شبیه به پولک تزئین شده است. مهم ترین و جالب ترین بخش مشاهده شده در این سنگ نگاره تاجی است که بر روی سر این مرد قرار دارد، این تاج به صورت کامل از پیشانی تا پشت سر مرد را پوشانده است، برجستگی های موجود در تاج نشان دهنده جنس فلزی تاج بوده و طبق نظر باستان شناسان جنس آن از طلا می‌باشد. بر روی این تاج دو شاخ قوچ مشاهده می‌شود، بر روی شاخ ها 3 دایره شبیه به خورشید قرار گرفته است و بر روی هر یک از دایره ها جسمی شبیه به کوزه وجود دارد، در دو طرف این کوزه ها چندین برگ وجود داشته و در کناره های تاج 2 مار کبری قابل مشاهد است. همین امر سبب شده است که این تاج بسیار عجیب و شگفت انگیز به نظر رسد. در ساخت سنگ نگاره انسان بالدار از فرهنگ مناطق مختلفی الهام گرفته شده است، به عنوان مثال تاج عجیب موجود در آن مربوط به فرهنگ مصر باستان بوده و بال های مرد موجود در سنگ نگاره را از آثار هنری آشوری ها الهام گرفته اند، همچنین برای لباس مرد از لباس ها سنتی ایلامی استفاده شده است.

به طور کلی میتوان مرد موجود در این سنگ نگاره را نگهبان مجموعه کاخ های موجود در پاسارگاد دانست، استفاده 4 بال در این تندیس نشان دهنده تسلط کوروش کبیر بر چهار گوشه دنیا بوده و وجود شاخ قوچ در تاج مرد اشاره به اهمیت این حیوان در دوران باستان دارد. در بالای سنگ نگاره انسان بالدار، کتیبه ای با خط میخی به زبان های فارسی باستان، بابلی و عیلامی وجود داشت که در سال 1245 از بین رفت. با بررسی نقاشی ها موجود از این کتیبه، متن زیر بدست آمده است:

1. سطر اول : اَدَم کوروش خشایَثیِ

2. سطر دوم : یَه هخامنشی

ترجمه : من کوروش ام، شاه هخامنشی

طبق نظر باستان شناسان دلیل اصلی وجود این کتیبه در پاسارگاد، معرفی کوروش بوده و ارتباطی با سنگ نگاره ندارد.

بخش های غیر قابل دسترسی در پاسارگاد

امروزه برخی از آثار موجود در پاسارگاد به طور کامل از بین رفته اند و اثری از آن ها باقی نماده است، همچنین بازدید از برخی بخش های این مجموعه بنا به دلایلی ممنوع می‌باشد.

موزه پاسارگاد

وزارت فرهنگ و هنر در سال 1349 ساخت موزه ای را در کنار مجموعه پاسارگاد آغاز نمود اما پس از گذشت چندین سال پروژه ساخت موزه نیمه کاره رها شد و تا سال 1384 متروکه باقی ماند، در سال 1384 اداره میراث فرهنگی اقدام به تکمیل این موزه کرد، لازم به ذکر است که ساخت این موزه تا به امروز پایان نیافته است. همین امر سبب شده است که این موزه به یکی از بخش های غیر قابل دسترس پاسارگاد تبدیل گردد.

مسجد پاسارگاد 

در قرن هفتم و در دوران پادشاهی اتابکان فارس، یکی از حاکمان فارس به نام اتابک زنگی، مسجدی در نزدیکی آرامگاه کوروش ساخت. بقایای این مسجد یکی از قدیمی ترین مساجد ایران بود، تا قبل از جشن های 2500 ساله شاهنشاهی پابرجا بود اما در سال 1350 و به بهانه مرمت آثار باستانی، دروازه و کتیبه های قرآنی آن به تایید اداره باستان شناسی به مکانی دیگر منتقل شد. علی سامی که مسئول بازسازی مزار کوروش، در توجیه این اقدام اعلام کرد که بنای این مسجد از  نظر معماری اهمیتی نداشته بود.

مسجد اتابکی

در دوران حکومت اتابکان بر این منطقه، در سال 620 به دستور شخصی به نام سعد بن زنگی، ستون های کاخ پاسارگار را به نزدیکی مقبره کوروش کبیر انتقال داده اند و با استفاده از آن ها مسجد اتابکی را بنا نهادند. هدف از ساخت این مسجد، محافظت از مقبره کوروش بیان شده است. لازم به ذکر است که برای ساخت چندین بخش دیگر از مسجد اتابکی از سنگ و ستون های کاخ اختصاصی استفاده شده است.

ویژگی های معماری پاسارگاد

معماری پاسارگاد و مجموعه باستانی آن تلفیقی از معماری ایران، یونان، بین النهرین و مصر بوده است. بناهایی که در ابتدای دوره هخامنشی ساخنته شده اند. روی درگاه 3 کاخ وجود دارد که شامل سه کتیبه به زبان های پارسی، ایلامی،اکدی است و نشانه ارتباط با گکوروش بزرگ میباشد. برای ساخت برخی قسمت های این بنا از چوب های سدر و سرو استفاده شده که بعد از سالیان دراز دیگر اثری از ان باقی نمانده است. جهت پر کردن دیوار نیز از خشت خام استفاده شده است و ملات مورد نیاز آنها از قیر طبیعی بوده تا از نفوذ آب جلوگیری شود.

سازندگان پاسارگاد

طبق نظرات و شواهد موجود، سازنده بیشتر بنا های موجود در این مجموعه یک نفر بوده است، اصلی ترین دلیل بیان این موضوع را می‌توان معماری منسجم کاخ ها و بنا های موجود در پاسارگاد و نماد های بکار رفته در آن ها اشاره کرد، همچنین کتیبه معرفی کوروش کبیر که پیش تر به آن اشاره شد بر روی سایر بنا های پاسارگاد قابل مشاهده می‌باشد.

مصالح بنای پاسارگاد

برای ساخت مجموعه تاریخی پاسارگاد از مصالح مختلفی مانند چوب، آجر، سنگ و خشت خام استفاده شده است. کاربرد هریک از مصالح متفاوت بوده، به عنوان مثال از چوب برای پوشاندن سقف و ساخت ستون استفاده می‌کرده اند، آجر های قرمز رنگ نیز برای ساخت دیوار ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. برای ساخت اکثر بنا های پاسارگاد از سنگ استفاده شده است، همچنین از سنگ های تزئینی مانند سنگ سیاه مرمرین برای نمای بیرونی و تزئینات کاخ ها استفاده می‌شد، در نهایت خشت خام برای پر کردن دیوار ها مورد استفاده قرار می‌گرفت.

جاذبه های گردشگری نزدیک به پاسارگاد

در فاصله چند ده کیلومتری از مجموعه شگفت انگیز پاسارگاد 3 جاذبه  گردشگری دیگر نیز وجود دارد که نام و فاصله آن ها تا این منطقه به شرح زیر است:

• نقش رستم : 73 کیلومتر

• تخت جمشید : 78 کیلومتر

• نقش رجب : 71 کیلومتر

دسترسی به مجموعه پاسارگاد

مجموعه تاریخی پاسارگاد در مسیر جاده شیراز - اصفهان در فاصله تقریبی 120 کیلومتری از شهر شیراز واقع شده است و یکی از مهمترین جاهای دیدنی این مروشدت محسوب می‌شود. بعد ار عبور از سعادت شهر، در فاصله تقریبی 20 کیلومتری دوبرگردانی وجود دارد که پس از دور زدن از اولین خروجی به طرف شهر پاسارگاد رفته و وارد روستای مادر شوید. مجموعه پاسارگاد در انتهای این روستا قرار دارد و در مسیر تابلوهای متعددی وجود دراد فاصله از ابتدای جاده فرعی تا ورودی پاسارگاد چهار کیلومتر است و طبیعت زیبایی دارد.

مسیر دسترسی به پاسارگاد با وسایل نقلیه مختلف به شرح زیر است:

• وسایل حمل و نقل عمومی : گردشگران می‌توانند به وسیله تاکسی ها و اتوبوس های موجود در شهر شیراز به بازدید از این مجموعه بروند.

• قطار : افراد با استفاده از قطار اصفهان به سمت شیراز می‌توانند در ایستگاه سعادت شهر از قطار پیاده شوند و با استفاده از تاکسی های این ایستگاه خود را به پاسارگاد برسانند.

• خودرو شخصی : برای رسیدن به پاسارگاد با خودرو شخصی باید از شهر شیراز به سمت مرو دشت حرکت کنید و پس از عبور از این شهر با استفاده بزرگراه سعادت شهر به سمت پاسارگاد، میسرتان را ادامه دهید.

زمان بازدید از پاسارگاد

افراد می‌توانند از ساعت 8 صبح تا ساعت 19 و 30 دقیقه از این مجموعه بازدید کنند، لازم به ذکر است که زمان بازدید از پاسارگاد در 6 ماه دوم سال کمی تغییر کرده و از ساعت 8 صبح تا ساعت 17 و 30 دقیقه بعد از ظهر می‌باشد.

قیمت بلیط بازدید از مجموعه پاسارگاد

هزینه بازدید از این مجموعه برای ایرانی ها 3 هزار تومان و برای گردشگران خارجی 20 هزار تومان است.