هگمتانه شهری تاریخی در مرکز شهر همدان با قدمتی بیش از ۳۰۰۰ سال است و از آثار گران بهای ایران باستان به حساب می آید. باستان شناسان توانسته اند در آن کاخ ها، عمارت ها و آثار تاریخی دیگری مربوط به دوران حکومت مادها و همچنین هخامنشیان را کشف کنند. این شهر تاریخی در لیست آثار ملی ایران قرار دارد و از آنجایی که بر روی تپه ای گسترده قرار گرفته، به تپه هگمتانه مشهور است. برای آشنایی بیشتر با این تپه در ادامه مطلب با ما همراه باشید.
تپه هگمتانه کجاست؟
این تپه در مرکز شهر تاریخی همدان و در خیابان اکباتان قرار دارد. تپه هگمتانه با مساحت ۳۰ هکتار یکی از بزرگ ترین تپه های باستانی ایران است و با احتساب زمین هایی که اکنون مسکونی شده اند، وسعتش به بیش از ۴۰ هکتار می رسد.
تپه هگمتانه مربوط به کدام دوران است؟
شهر هگمتانه را مادها در قرن ۱۷ قبل از میلاد به عنوان پایتخت اولین پادشاهان ایرانی ساخته اند. حدود ۱۰ هکتار از این شهر تاریخی جزء اموال شخصی مردم قرار داشت، که طی سال های ۱۳۴۷ و ۱۳۴۸ از آن ها خریداری و به هگمتانه بازگردانده شد. این شهر تاریخی از سال ۱۳۶۲ تا به امروز محل انجام تحقیقات فراوانی بوده است. نتایج تحقیقات ابتدایی باستان شناسان نشان دهنده، این بود، که اینجا مکانی باستانی شامل کاخ ها و عمارت ها و متعلق به حکومت مادها و هخامنشیان بوده است.
تاریخچه شهر هگمتانه
هگمتانه و همدان هر دو در لغت به یک معنا می باشند و معنی آنها گرد هم آمدن و تجمع می باشد. باستان شناسان معتقدند پس از شکل گیری دولت ماد، این مکان برای گردهمایی بوده است. این شهر پایتخت مادها و پس از آن، پایتخت تابستانی هخامنشیان بوده و دارای آثار به جا مانده از حکومت مادها، هخامنشیان و حکومت اشکانیان است. مادها قومی ساکن در مناطق شمال، مرکز و غرب ایران باستان بودند که به طور پیاپی درگیر جنگ با آشوری ها بودند و سرانجام توانست بر آن ها غلبه کنند. دیاکو نخستین پادشاه مادها، این شهر را پایتخت قرار داده و سپس ساخت دژی عظیم و مستحکم را شروع نمود. او هفت قلعه تو در تو را به شکلی بنا نهاد که قصر پادشاهی و خزانه داری در قلعه هفتم در هگمتانه قرار بگیرد. قساوت و ظلمهای فراوان آخرین پادشاه ماد، آستیاگ، منجر به سرنگونی حکومت او گشت و ۵۵۰ سال قبل از میلاد، کوروش بر آخرین پادشاه ماد پیروز شد. حکومت از مادها به پارس ها منتقل شد. مورخان معتقدند این مکان پایتخت تابستانی هخامنشیان و محل خزانه داری آن ها بوده است.
دیدنی های اطراف تپه هگمتانه
از نزدیک ترین جاذبه های اطراف تپه هگمتانه، می توان به این موارد اشاره کرد :
- گنبد علویان : 1.6 کیلومتر
- آرامگاه بو علی سینا : ۳ کیلومتر
- مجسمه شیر سنگی : ۴.۵ کیلومتر
- آرامگاه استرو مردخای : ۲ کیلومتر
- آرامگاه باباطاهر : 2 کیلومتر
- برج قربان : 3.6 کیلومتر
- موزه مردم شناسی حمام تاریخی قلعه : ۱.۸ کیلومتر
اشیای ارزشمند کشف شده از تپه هگمتانه
از اشیاء ارزشمند به جا مانده در تپه هگمتانه، می توان به موارد زیر اشاره کرد :
ریتون سر بز :
یک جام طلایی با کنده کاری نقش سر یک بز بر روی آن است که اکنون در موزه ملی ایران نگهداری می شود.
ریتون سر شیر :
این ریتون و کاسه سیمین خشایار شاه، به جا مانده از دوران پادشاهی هخامنشیان هستند. این ریتون نیز درموزه ملی ایران نگهداری می شود.
لوح زرین آرشام :
بر روی این لوح نوشته ای به خط میخی وجود دارد و قدمت آن به دوران هخامنشیان باز می گردد. این لوح زرین اکنون در خارج از کشور و در یک مجموعه خصوصی نگهداری می شود.
لوح زرین داریوش دوم :
یکی دیگر از اکتشافات باستان شناسان در این منطقه، لوح زرین داریوش دوم می باشد، که بر روی آن با ابعاد حدود ۱۳ در ۱۶، نوشته هایی به خط میخی وجود دارد. محل نگهداری این لوح زرین، موزه ایران باستان است.
از یافته های دیگر باستان شناسان در نزدیک هگمتانه و گنج نامه همدان، می توان به این موارد اشاره کرد :
- دو کتیبه بزرگ ( مربوط به دوران حکومت اردشیر دوم ) بر روی یک تخته سنگ ک حاوی نوشته هایی که خط میخی هستند.
- یک بشقاب نقره از دوران حکومت هخامنشیان
- یک جام نقره مربوط به زمان اردشیر اول
راه های دسترسی به تپه هگمتانه
تپه هگمتانه همدان در مرکز شهر تاریخی همدان و در خیابان اکباتان قرار دارد و فاصله اش با میدان اصلی شهر یعنی میدان امام خمینی چندان زیاد نیست. بازدیدکنندگان محترم از طریق تاکسی های خطی و یا ماشین شخصی قادرند خود را به خیابان هگمتانه رسانده و از این بنای ارزشمند بازدید کنند.
اطلاعات بازدید از تپه هگمتانه
تپه هگمتانه، جاذبه ای با تنوع و جذابیت بی پایان است که می تواند بازدیدکننده را ساعت ها سرگرم خود کند. برآورد کلی از زمان مورد نیاز برای بازدید، 3 الی 4 ساعت است؛ اما دور از ذهن نیست، که زمان بیشتری را در این مکان سپری کنید.
ساعات بازدید از تپه هگمتانه
این تپه در نیمه اول سال از ساعت 9:00 صبح تا ساعت 19:00 و در نیمه دوم سال از ساعت 9:00 صبح تا 17:30 پذیرای علاقه مندان و بازدیدکنندگان است.
هزینه بازدید از تپه هگمتانه
جالب است، بدانید بازدید از این جاذبه تاریخی، با هزینه کمی امکان پذیر می باشد.
معماری شهر هگمتانه
تپه تاریخی هگمتانه، بقایای بنای تاریخی پادشاهان ماد و پارس را با سبک خاص آن دوره ها در دل خود جای داده است. معماران مربوط به آن دورن، قلعه های تو درتو و بناهای عظیم را با مصالح مختلف (عمدتا خشت و گل و سنگ) ساخته بوده اند. تعدادی خانه مسکونی نیز در اطراف این قلعه ها برای مردم طراحی و ساخته شدند. مورخان، علت ساخت و احداث خانه های مردم در کنار قلعه ی هفتم را، درخواست دیاکو مبنی بر نقل مکان قوم ماد از محل سکونت خود به مجاورت کاخ شاهی بیان می کنند. کاوش ها و حفاری های صورت گرفته در این مجموعه شبکه آب رسانی کاملا پیشرفته و منظمی را نشان می دهد. طراحان آن را به گونه ای ساخته اند، که در فاصله ی بین کانال های آب ، راه های عبوری با عرضی بیش از 3 متر و نیم ایجاد نموده اند. همچنین کف این راه های عبور از آجرهای مربعی شکل و کاملا یکسان ساخته شده است. طبق گزارشات کارشناسان معماری و باستان شناسان، به نظر می رسد، واحدهای ساختمانی متشکل از حیاط مرکزی، اتاق ها و انبارها به صورت قرینه در اطراف احداث شده اند؛ که در فاصله ی 35 متری بین معابر قرار دارند. نقشه ی این واحدهای مسکونی به گونه ای است، که از فضای تقریبی 5.17 * 5.17 متر برای ساخت آن ها استفاده شده است. معماران برای ساختن کاخ پادشاهان در شهر باستانی هگمتانه، طلا، نقره، کاشی کاری و مواد تزیینی را نیز مورد استفاده قرار داده اند.
تصاویری از تپه هگمتانه
در ادامه تصاویری از تپه هگمتانه آماده شده که میتوانید آنها را مشاهده کنید.
