موزه عبرت

با مخوف‌ترین شکنجه‌گاه ایران آشنا شوید! موزه عبرت یا زندان عبرت، بخشی از تاریخ ایران در زمان رضا شاه پهلوی را به تصویر می‌کشد که شاید دیدن آن‌ها برای هر کسی قابل تحمل نباشد. در این موزه می‌توانید انواع مجسمه‌هایی که مربوط به شکنجه‌های ساواک بوده‌اند را مشاهده کنید. این موزه از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که هر قسمت آن، گوشه‌ای از شکنجه‌های ساواک را به نمایش می‌گذارد. اگر دوست دارید اطلاعاتی در خصوص این موزه کسب کنید، همراه ما باشید.

موزه عبرت کجاست؟ معرفی این موزه عجیب در تهران

یکی از جاهای دیدنی تهران، موزه عبرت یا موزه ساواک است که در نزدیکی میدان امام خمینی (ره) واقع شده است. این موزه اوضاع و احوال زندانیان سیاسی که در دوره پهلوی مورد شکنجه قرار گرفته‌اند را به تصویر می‌کشد. افرادی که به این موزه می‌روند گویی در زمان سفر می‌کنند و آنچه که به زندانیان گذشته است را از نزدیک می‌بینند. در این زندان مجسمه افراد معروف و سرشناسی که در آن سال‌ها بازداشت بودند با طراحی و ظرافت بسیاری ساخته‌ شده تا وضعیت بسیار وحشتناک آنان زیر شکنجه را به نمایش بگذارند.

چگونه به موزه عبرت برویم؟ مسیر دسترسی به این موزه

اگر می‌خواهید از موزه عبرت ایران در تهران دیدن نمایید، لازم است خود را به میدان امام خمینی برسانید. برای دسترسی به این میدان می‌توانید از خودروی شخصی یا مترو استفاده نمایید. با رسیدن به میدان امام خمینی، به ضلع شمالی میدان رفته و به‌سمت خیابان یارجانی حرکت کنید. موزه عبرت تهران در این خیابان واقع شده است.

• آدرس موزه عبرت: تهران، میدان امام خمینی (ره)، ابتدای خیابان فردوسی جنوبی، خیابان کوشک مصری، خیابان شهید یارجانی، پلاک ۱۱

ساعت کاری موزه عبرت؛ چه زمانی برای بازدید برویم؟

بازدید از موزه عبرت از شنبه تا جمعه امکان‌پذیر است. ساعت کاری موزه عبرت در 6 ماه اول ساعت 9 صبح تا 1 بعدازظهر و از ساعت 2 تا 5 عصر است؛ اما در 6 ماه دوم، این مجموعه از ساعت 9 صبح تا 12 ظهر و یک ظهر تا 4 عصر باز است.

پرطرفدارترین تورهای داخلی

تور کیشتور مشهدتور قشمتور چابهارتور شیراز

هزینه بلیط موزه عبرت؛ چگونه بلیط رزرو کنیم؟

قیمت بلیط موزه عبرت تهران 1403، مبلغ 3.000 تومان برای افراد مقیم و 15.000 تومان برای اتباع است. برای تهیه بلیط می‌توانید به صورت حضوری اقدام نمایید و یا از پیش از طریق سایت موزه عبرت به آدرس https://shop.ebratmuseum.ir/ نسبت به دریافت بلیط اینترنتی اقدام کنید.

بازدید از موزه عبرت برای افراد 15 سال به بالا امکان‌پذیر است

بازدید از این موزه، محدودیت سنی دارد؛ چرا که فضای موزه طوری است که برای کودکان و نوجوانان چندان مناسب نیست و صفحه‌های دلخراشی در آن دیده می‌شود. از این رو، فقط افراد 15 سال به بالا حق بازدید از این موزه را دارند.

تاریخچه موزه عبرت؛ از زندان تا موزه

ساخت موزه عبرت در سال ۱۳۱۱ آغاز شد و در ۱۳۱۶ به‌عنوان نخستین زندان مدرن ایران با نام توقیفگاه عدلیه شروع به فعالیت کرد. این مکان بعدها به زندان موقت شهربانی و سپس به اولین زندان اختصاصی زنان تبدیل شد. در دهه ۴۰ میلادی، با اوج‌گیری مبارزات مردمی علیه رژیم پهلوی، دستگاه‌های امنیتی مختلف از جمله ساواک، شهربانی، ضد اطلاعات ارتش (رکن دو) و ژاندارمری به‌منظور سرکوب و ترساندن مردم وارد عمل شدند.

عدم هماهنگی بین این نهادها باعث شد تا رژیم پهلوی از شیوه‌های اطلاعاتی انگلیس در مقابله با ارتش آزادی‌بخش ایرلند استفاده کرده و کمیته مشترک ضدخرابکاری را در سال ۱۳۵۰ تأسیس کند. این کمیته محل اصلی فعالیت خود را در همان ساختمان فعلی موزه عبرت قرار داد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این زندان به بازداشتگاه توحید تغییر نام داد.

امروزه این مکان به‌عنوان موزه عبرت شناخته می‌شود و به نمایش تاریخ جنایات رژیم پهلوی و مقاومت مردم در برابر آن پرداخته می‌شود. اسناد و مدارک تاریخی در کنار مجسمه‌های هنری مختلفی که به‌دست هنرمندان مجرب ساخته شده، فضایی واقعی از آن دوران را بازسازی کرده‌اند. این موزه در ۸ بهمن ۱۳۸۲ افتتاح شد.

معماری موزه عبرت؛ هیچ راه فراری وجود نداشت!

زندان موزه عبرت توسط معماران آلمانی طراحی شد و معماری پیچیده آن شامل چندین لایه حفاظتی بود که هیچ فرصتی برای فرار از زندان باقی نمی‌گذاشت. کسانی که قصد فرار داشتند، در یکی از راهروها گرفتار می‌شدند و نمی‌توانستند مسیر ورود و خروج را پیدا کنند. جالب است که این ساختمان به‌گونه‌ای طراحی شده بود که هیچ صدایی به بیرون راه نمی‌یافت. به‌همین دلیل، برای مدت‌ها هیچ‌کس از وجود این زندان مخوف در قلب شهر آگاه نبود.

با اینکه صدای زندانیان به بیرون نمی‌رسید، پژواک فریادهای آن‌ها به‌خوبی در داخل زندان شنیده می‌شد، که به‌نوعی عامل شکنجه‌گاه روانی و تضعیف روحیه زندانیان بود. یکی دیگر از ویژگی‌های جالب زندان، سیستم تهویه پیچیده آن بود که در زمستان هوا را بسیار سرد و در تابستان آن را به‌شدت گرم می‌کرد.

موزه عبرت؛ به‌رخ کشیدن شکنجه‌های ساواک در زمان پهلوی

در این موزه به‌‍ بهترین حالت ممکن می‌توانید شکنجه‌های ساواک در آن زمان را مشاهده کنید. اتاق شکنجه این زندان در طبقه دوم قرار داشت و انواع شکنجه‌ها را به بدترین شکل ممکن روی زندانی‌ها انجام می‌دادند. در ادامه، انواع شکنجه‌های ساواک که در این موزه خودنمایی می‌کند را توضیح می‌دهیم.

شلاق زدن

یکی از انواع شکنجه‌ها، شلاق زدن به کف پای زندانیان بود که بعد از آن، زندانی‌ها را مجبور می‌کردند روی یخ یا برف راه بروند. روش دیگر شلاق زدن، استفاده از تخت شلاق بود؛ به این صورت که دست و پای فرد را به تخت می‌بستند. معمولا کار شکنجه را دو نفر به عهده می‌گرفتند تا به زندانی مهلت نفس کشیدن ندهند. آن‌ها شلاق زدن را از کف پای زندانی آغاز می‌کردند و و در همان حال اجاقی را روشن می‌کردند و زیر تخت فلزی قرار می‌دادند و پشت زندانی را می‌سوزاندند. حالت فنری تخت سبب می‌شد تا زندانی پس از مدتی حس کند که مهره‌های کمرش از هم باز شده‌اند.

آپولو

این سبک شکنجه را از آپولوی فضانوردان الهام گرفته‌اند. آپولو وحشتناک‌ترین سبک شکنجه در زندان بود. کلاهی آهنی بر سر زندانی می‌گذاشتند و او را به دستگاهی می‌بستند. زمانی که به کف پای زندانی شلاق می‌زدند و فرد فریاد می‌زند صدایش در این کلاه آهنی میپیچید و سختی شکنجه را چندین برابر می‌کرد. کف پا رابطه مستقیمی با مغز انسان دارد. زمانی که به کف پای فرد شلاق می‌زنند، بعد از مدتی متوجه برخورد کابل با کف پایش نمی‌شود و حس می‌کند که شلاق را به فرق سرش می‌زنند. بعد از آن برای جلوگیری از عفونت به کف پای فرد پودر پنی‌سیلین می‌زنند که متاسفانه سوزش غیرقابل تحملی برای فرد به وجود می‌آورد.

کشیدن ناخن

کشیدن ناخن از جمله شکنجه‌های مرسوم آن زمان بود که برای شکنجه زندانیان مورد استفاده قرار می‌گرفت. برای کشیدن ناخن زندانی از انبردست یا گازانبر استفاده می‌کردند. گاهی بر اثر درد زیاد این شکنجه فرد بیهوش شده و زخم وی عفونت می‌کرد.

شکنجه روحی

یکی از شایع‌ترین شکنجه‌ها، شکنجه‌های روحی و روانی بود. ماموران با پخش نوارهای موسیقی، آژیر، تیراندازی، ناله و… آرامش زندانیان را برهم می‌زندند. اغلب شکنجه‌های روحی از ساعت هفت شب آغاز می‌شد و تا ساعت پنج بامداد این صداهای بلند و ناهنجار ادامه داشت.

آویزان کردن از سقف

آویزان کردن از سقف نیز یکی از شکنجه‌های دردناک زندان بود. فرد زندانی را از مچ پا و یا دست به سقف اتاق بازجویی آویزان می‌کردند و سپس بر بدن برهنه وی با کابل شلاق می‌زدند.

 اتاق تمشیت

اتاق تمشیت یا زیر هشت، یکی از بدترین اتاق‌های شکنجه بود. در این اتاق یک شوک برقی وجود داشت که آن را به نقاط حساس بدن مانند سینه، لب، زبان، تمامی اندام‌های تحتانی و شقیقه وصل می‌کردند. قسمت بد ماجرا زمانی بود که سوند الکتریکی را به مجرای ادراری فرد وصل می‌کردند و عذاب وحشتناک و غیر قابل تصوری را به فرد وارد می‌کردند.

شکنجه در حوض زندان

اگر به این موزه بروید دقیقا در وسط حیاط دایره‌ای شکل زندان حوضی آبی را خواهید دید. از این حوض برای شکنجه زندانیان استفاده می‌کردند. شکنجه‌گرها در سرمای زمستان زندانیان را با بدن زخمی و خون‌آلود به داخل حوض آب سرد می‌انداختند و بعد از خیس شدن بدنشان مجدد آن‌ها را شلاق می‌زدند یا اینکه سرد فرد تا داخل آب می‌کردند و تا مرز خفگی نگه‌ می‌داشتند.

قفس داغ

این قفس که از لوله‌های فلزی با ارتفاع 80 سانت و عرض و ارتفاع نیم متر ساخته شده وسیله برای شکنجه و تحقیر اساتید، روحانیون، دانش‌آموزان و دانشجویان و… استفاده می‌کردند. زندانی را ابتدا از ورودی کوچک آن وارد قفس می‌کردند و سپس بخاری برقی را زیر پای زندانی روشن می‌کردند. بعد از مدتی این قفس آهنی داغ می‌شد و بدن زندانی شروع به سوختن می‌کرد.

قفس آهنی آنقدر کوچک بود که زندانی با بدن برهنه جای تکان خوردن نداشت و برای اینکه در حد چند ثانیه بتواند از سطح بسیار داغ قفس فاصله بگیرد، سعی می‌کرد از میله‌ها بگیرد و خودش را بالا بکشد که در همین حین شکنجه‌گر با زدن شلاق به دست‌های او و یا زدن سیگار روشن به پشت دستش، کاری می‌کردند که فرد میله را رها کند.

 گاهی نیز با زدن وسیله‌ای به سقف میله و ایجاد صداهای ناهنجار با اعصاب روان زندانی بازی می‌کردند. صندلی داغ نیز یکی دیگر از آلات شکنجه بود تا بدن زندانی را بسوزانند. در این روش، زندانی را بر روی صندلی می‌نشاندند و بعد زیر آن را اجاق برقی روشن می‌کردند.

بخش‌های مختلف موزه عبرت؛ از ورودی تا اتاق اسلحه

با ورود به موزه ی عبرت، می‌توانید بخش‌های مختلف این زندان را تماشا کنید. تمامی بخش‌های زندان ساواک در این موزه به نمایش گذاشته شده است.

ورودی موزه عبرت

ابتدا که وارد موزه می‌شوید دو ماشین قدیمی متعلق به ماموران ساواک به چشم می‌خورد که برای دستگیری و تعقیب و گریز متهمان مورد استفاده قرار می‌گرفت. برای دستگیری افراد عادی از خودرو پژو و از بنزهای ضدگلوله استفاده می‌کردند. لیموزین‌های رئیس دفتر ویژه اطلاعات (ارتشبد حسین فردوست) و تیمسار نعمت الله نصیری، سومین رئیس ساواک در موزه نگهداری می‌شود.

در راهروی ورودی زندان نیز پلاک‌هایی نصب شده که نام و تاریخ دستگیری زندانیان به همراه شغل آنان از ابتدای تشکیل شکنجه‌گاه کمیته مشترک ضدخرابکاری ساواک و شهربانی به چشم می‌خورد. شمار افراد دستگیر شده 4004 نفر است که اتهام آنان خیانت به شاه بوده که توسط ساواک شناسایی و مورد شکنجه قرار گرفتند.

اتاق افسر نگهبان

بعد از بازداشت زندانیان آنان را با چشم و دستانی بسته به اتاق افسر نگهبان می‌بردند تا اسم و مشخصات فرد را ثبت کنند. سپس بعد از اتمام بازرسی بدنی، وسایلشان را گرفته و لباس زندان به زندانی می‌دادند.

محل نگهداری لباس زندانی

برای نگهداری لباس زندانیان کمدهایی فلزی وجود داشت که کلیه البسه و وسایل آنان را در کیسه‌ای ریخته و طبق شماره‌ هر زندانی در کمدی با همان شماره قرار می‌دادند.

عکاس خانه

در بخش عکاس‌خانه همانطور ک از نامش پیداست، از زندانی عکس می‌گرفتند تا در پرونده‌اش قرار دهند. اول مشخصاتی از زندانی را روی بدنش قرار می‌دادند و سپس عکاس از او عکس می‌گرفت.

سلول عمومی و انفرادی

در موزه عبرت چهار بند انفرادی وجود داشت که شامل 86 سلول بود و دو بند عمومی که روی هم رفته 18 سلول 30 متری داشت و 250 زندانی را در خود جای داده بود. در سال 1357 که تعداد مبارزین بیشتر شده بود، تعداد زندانیان بسیار بیشتر از ظرفیت زندان بود؛ به طوری که در سلول‌های انفرادی، تعداد زندانیان به 5 نفر نیز می‌رسید. این ساختمان را به صورت مدور طراحی کرده بودند و بندهای عمومی و انفرادی از طریق یک سری هشتی به هم متصل بودند.

برای استراحت نیز، زندانیان باید به صورت نوبتی و به شکل کتابی استراحت می‌کردند و در هر چهار ساعت می‌توانستند به دستشویی بروند. همچنین نوبت حمام نیز هر دو هفته بود. برای رفتن به حمام در طول مسیر چشم زندانیان را می‌بستند و آن‌ها باید دستشان را روی شانه طرف جلویی می‌گذاشتند. در هر حمام چهار تا پنج زندانی وجود داشت و به هر کدام نهایت 5 دقیقه زمان می‌دادند تا استحمام کنند.

اتاق‌های شکنجه

بعد از گذشتن از این مسیر، به اتاق‌های شکنجه می‌رسید که با وجود پیکرهای نمادین سعی کرده‌اند این واقعیت تلخ را قابل لمس‌تر نشان بدهند. وقتی به این بخش از موزه بروید زندانیان را با دست و پای بسته را می‌بینید که در حال شلاق خوردن هستند و یا از سقف آویزان شده‌اند. در این اتاق‎‌ها انواع وسایل شکنجه وجود دارد و تعداد آن‌ها بالغ بر 79 مورد است. یکی از شکنجه‌گرهای حرفه‌ای در ساواک، فردی به نام محمدعلی شعبانی بود که او را با نام دکتر حسینی می‌شناختند. او بی‌سواد بود ولی در زمینه شکنجه بسیار تبحر داشت.

اتاق پانسمان

اتاقی به نام اتاق پانسمان در طبقه همکف وجود دارد که بیشتر شبیه به اتاق شکنجه بود. این اتاق در واقع در ادامه شکنجه زندانیان بود. آن‌ها بدون استفاده از داروی بیهوشی و با بی‌رحمی تمام به تعویض پانسمان زندانیان می‌پرداختند و این درد غیرقابل تحملی برای زندانیان داشت. آن‌ها باندهای خشک شده روی زخم را به عمد از روی پوست می‌کندند تا درد دو چندانی برای زندانی داشته باشد.

مکان ملاقات زندانیان

اکثر زندانیانی که به این مکان می‌رفتند ملاقات ممنوع بودند و کسی از حال و روز آن‌ها خبر نداشت، اما با این حال مکانی را که دارای تورهای فلزی از هر دو طرف بود و زندانیان با حضور نگهبانان می‌توانستند با خانواده خود ملاقات کنند.

اتاق رئیس کمیته

اتاق رئیس کمیته مشترک ضدخرابکاری ساواک را سعی کرده‌اند به همان شکل بازسازی کنند و آن را به وسایل تخصصی و ارتباطی مجهز کرده‌اند. در این محل علاوه بر اعضای کمیته، بررسی نقشه‌های عملیاتی نیز انجام می‌شد.

بند مشاهیر

یکی از بخش‌های زندان که به شکل جالبی طراحی شده، بند مشاهیر است. در این بخش به معرفی چهره‌های معروف زندانی در آن دوران، پرداختند. از جمله زندانیان که مجسمه آن‌ها وجود دارد می‌توان به آیت الله طالقانی، شهید رجایی، شهید قدوسی، شهید بهشتی و … اشاره کرد.

یادبودهای زندانیان

در این قسمت یادگاری‌های مختلفی از آن دوران سیاه و وحشتناک وجود دارد. به عنوان مثال خانم طاهره سجادی گلدانی کوچک با خمیر نان درست کرده بود که در این بخش وجود دارد. گل‌های رزی که روی گلدان وجود دارد با قرص‌های آسپرین و با دوده بخاری نفتی روی دیوار سلول بخش‌های سیاه آن را رنگ‎‌آمیزی کرده ‌بود. اسامی زندانیان و تصاویر آن‌ها در بند سه موزه به عنوان چهره ماندگار به نمایش گذاشته‌اند.

اتاق معرفی خاندان پهلوی

در بخشی از موزه عبرت تصاویری از خاندان پهلوی به چشم می‌خورد که امکان آشنایی بیشتر با این خاندان برای بازدیدکنندگان وجود دارد.

اتاق اسلحه

یکی از قسمت‌های این موزه را برای به نمایش گذاشتن وسایل نظامی، جاسوسی و اسلحه‌ها اختصاص داده‌اند تا بازدیدکنندگان بیشتر با ابزار و حال و هوای آن دوران آشنا شوند.

تصاویر موزه عبرت؛ آشنایی بیشتر با این موزه

در ادامه، عکس موزه عبرت در بخش‌های مختلف را به شما نمایش داده‌ایم تا با بخش‌های مختلف موزه آشنا شوید.

موزه عبرت ایران؛ سفری به تاریخ مقاومت و ایستادگی

موزه عبرت ایران، مکانی با شکوه و تأثیرگذار است که شما را به دل تاریخ پرفراز و نشیب ایران می‌برد. این موزه که در محل زندان مخوف کمیته مشترک ضدخرابکاری دوران پهلوی ساخته شده، نمادی از مقاومت مردم ایران در برابر ظلم و استبداد است. فضای موزه، سلول‌های زندانیان و ابزارهای بازجویی، همه به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بازدیدکنندگان را با عمق رنج‌ها و شجاعت‌های مبارزان آزادی آشنا کنند. موزه عبرت نه‌تنها محلی برای یادآوری گذشته، بلکه مکانی برای تأمل در ارزش‌های انسانی و اهمیت ایستادگی در برابر بی‌عدالتی است.