مشهد شهریست با جاذبه های گردشگری گوناگون که در قسمت شمال شرق کشور قرار گرفته است. شهر مشهد مرکز استان خراسان رضوی نیز می باشد. در این مقاله به معرفی کوتاهی در مورد موزه مردم شناسی مشهد می‌پردازیم. موزه مردم شناسی مشهد یا حمام قلی بیک یکی از جاذبه های دیدنی و گردشگری شهر مشهد است. موزه مردم شناسی مشهد یکی از جذاب ترین اماکن دیدنی و جاذبه‌های گردشگری این شهر به شمار می‌رود که کمتر شناخته شده است. این حمام یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین حمام‌های مشهد و ایران محسوب می‌شود که از تخریب نجات پیدا کرد. این حمام تاریخی زیبا که معماری خارق العاده آن حکایت از شکوه و عظمت معماری اصیل ایرانی دارد، متعلق به دوران صفویه است.
آشنایی با موزه مردم شناسی مشهد
حمام مهدی قلی بیک یکی از مهم ترین حمام های دوره صفوی بوده است. این حمام در ضلع غربی حرم مطهر امام هشتم و، در کنار مقبره غیاث الدین ملکشاه که قدمت آن به سال 1017 باز می‌گردد. هزینه این حمام توسط میر آخور باشی شاه عباس صفوی، مهدی قلی بیک به استان رضوی واگذار شده است. این حمام در ماه اردیبهشت سال 1356 به شماره 1374 به فهرست بناهای تاریخی افزوده شد. بازسازی این حمام در سال 1378 با دستور مقام منیع تولیت عظمای آستان قدس رضوی اعلام گردید. در سال 1385 هجری حمام قلی بیک به موزه مردم شناسی تغییر کرد. نقاشی های خاص و منحصر به فرد، این موزه را نسبت به موزه های دیگر خاص کرده است . حمام قلی بیک از بزرگترین حمام های ایران نیز به شمار می‌رود. در زمینه تاریخچه کوتاهی از حمام قلی بیک لازم به ذکر است که گفته شود. این بنای تاریخی مدتی بعد از ساخته شدن و بهره برداری آن به دستور قلی بیک وقت به مردم شد. بعد از وقف حمام بیشتر مردم شهر مشهد از این حمام با عنوان حمام شاه یاد می کردند چون که حمام در نزدیکی مسجدی که نام مسجد شاه داشت واقع شده است. البته بیان نام حمام شاه هم چندان دوامی نداشت، زیرا که پس از در صورت گرفتن انقلاب در ایران مردم شهر مشهد از حمام قلی بیک به عنوان حمام رضوی نام می برند.
آثار موجود، در موزه مردم شناسی مشهد
وسایل تاریخی و باز مانده از گذشته ها که در این موزه قرار دارند، شامل : گونه های مختلف سماورهای ذغالی، لوازم مورد استفاده در حمام های کهن، مشعل ها، ظروف مختلف، آبخوری ها و… می شود. سربینه یا همان رختکن تنها یکی از زیباترین بخش‌های این حمام است، که با کاشی کاری های رنگی و نقاشی زینت داده شده است. ۱۳ لایه نقاشی در این بنای تاریخی وجود دارد، که کهن ترین آن مربوط به دوره صفوی و جدیدترین آن مربوط به دوره قاجار است. گرمخانه که به شکل مربع به ساخت رسیده، دارای چهار ستون در وسط بوده که با پوششی گنبد مانند و سقف بر روی این ستون ها می باشد. از دیگر بخش‌های این بنای تاریخی میاندر هشتی است. که مرتبط کننده دو قسمت رختکن و گرمخانه بوده در آخر بخشی دیگر از این بنای تاریخی استخر آب است، که یک فضای باشکوه را به وجود آورده است.
قسمت های مختلف موزه مردم شناسی مشهد
هنگامی که از این بنای زیبا در مشهد مقدس دیدن کنید، متوجه قسمت های مختلفی می‌شوید که عبارت‌اند از:
چاله حوض: به طور کلی ساخت حمام های دوران صفوی کوچک بوده که تنها استفاده مردم از آنها استحمام بوده است. ولی حمام قلی بیک با داشتن قسمتی به نام چال حوض افزون بر امکان استحمام، جنبه تفریحی و سرگرمی نیز داشته اندازه آن هم از همان دوران بزرگتر است.
سربینه: سربینه یا رختکن در واقع اولین قسمتی از حمام مهدی قلی بیک است که گردشگران مشهد هنگام ورود به موزه با آن روبرو می شوند. رختکن یا همان سربینه قسمتی از حمام مهدی قلی بیک است که هنگام داخل شدن به موزه مردم شناسی مشهد با آن قسمت روبرو می شود لازم به ذکر است که سربینه یکی از قسمت های زیبای موزه مردم شناسی مشهد است، چون که دیوار هایی در این قسمت وجود دارد، که از فیروزه کاشی کاری شده است. در کنار کاشی کاری خاص این قسمت حمام، سقفی بسیار جالب و نقاشی شده نیز دارد. لازم به ذکر است که یکی از نقاشی های سقف با قدمتی 1300 ساله است.
خزینه: در قسمت غرب موزه مردم شناسی مشهد خزینه قرار دارد. در زمان گذشته افراد بعد از شستشو و استحمام در گرمخانه، برای دوش آب گرم به این قسمت می‌رفتند. لازم به ذکر است که، آبی که وارد این قسمت از حمام می‌شود، در واقع آبی است که از قسمت رختکن به واسطه لوله هایی از جنس سفال و حوضچه های گوناگون تصفیه و به خزینه منتقل می‌شود.
گرمخانه: در واقع قسمت اصلی حمام قلی بیک است. مردم در گرمخان استحمام می‌کردند لازم به ذکر است که خود گرمخانه نیز به سه قسمت اصلی تقسیم می‌شد، یکی ویژه استراحت، یکی برای استحمام افراد ناتوان، و دیگری برای استحمام مردم عام مورد استفاده قرار میگرفت اگر به سنگهای کف گرمخانه دقت کنید، متوجه ضخامت بودن آنها می شوید. هنگام ساخت این حمام سنگهای که گرم خانه را خاص از اطراف شهر مشهد جمع آوری کردند.
تون: تون مکانی که وظیفه تامین گرمای کل حمام راه به عهده دارد در واقع آتشخانه موزه مردم شناسی مشهد است. نام این مکان از نام کسی که در آن قسمت مشغول به کار بود گرفته شده است. آتشخانه، کوره ای است که مواد قابل اشتعال مانند هیزم و فضولات حیوانات در آن قرار میگرفت. با استفاده از امکاناتی که در آن دوره در دسترس شان بود دود به خارج از حمام هدایت می شد. و گرمای آتش با استفاده از کانال های مختلف کل حمام را گرم می‌کرد.
هشتی: میاندار یا هشتی مسیر مرتبط کننده دو قسمت سربینه یا رختکن و گرمخانه است. مانند استخر هایی که امروز مورد استفاده قرار می گیرد، که پس از آن وجود دارد که باید پا را آن قرار داد. در این حمام همچنین قسمتی با نام هشتی ساخته شده بود، مهمترین دلیل ساخت هشتی کاهش حرارت دمای بدن از طریق پا بوده است.
قلی بیک جزو لشکریان شاه عباس بوده است و همچنان یکی از سران سیاسی در دوران صفوی. قلی بیک شخصی خیر ومتمول بوده واز او وقف های بسیاری بر جای مانده،قلی بیک در شهر قزوین از دنیا رفت. اما جسدش را به مشهد منتقل کردند. و در حرم مطهر امام هشتم به خاک سپرده شد. قلی بیک در وقف نامه حمام بیان کرده است که با باقی مانده آب قنات حمام، صرف مسجد گوهرشاد شود، اگر باز هم آبی ماند برای آبیاری زمین های زراعتی که در اطراف شهر است مصرف شود و همچنان که به گفته قلی بیک تعدادی مغازه نیز در دورو اطراف این مکان تاریخی ساخته شده است، که درآمد حاصل از همه آن مغازه ها صرف امور حرم رضوی و امور خیریه می‌شود.
ساعت کار موزه مردم شناسی مشهد
ساعت بازدید از این موزه هر روز هفته از 8صبح تا 12:30 ظهر میباشد. باید در نظر بگیرید که موزه مردم شناسی مشهد در ایام تعطیل مانند:مناسبت های مذهبی یا که عمومی تعطیل میباشد.
هزینه بلیت ورودی موزه مردم شناسی مشهد
هزینه بلیط ورودی موزه مردم شناسی مشهد برای هر نفر مبلغ 500 تومان گردشگران داخلی و گردشگران خارجی 1000 تومان است که به عنوان مبلغ ورودی پرداخت می شود.
آدرس موزه مردم شناسی مشهد
انتهای بازار فرش فروش ها (بازار بزرگ)، اندرزگو 13، آخر خیابان خسروی نو (اندرزگو) یا خروجی ضلع غربی صحن جامع رضوی
شماره ارتباط و تماس برای راحتی شما توریستان عزیز: ۳۲۲۴۱۰۱۳-۰۵۱ داخلی 3277
