همدان، پایتخت تمدن و تاریخ ایران که در غرب کشور واقع شده است، در زمان های قدیم، به عنوان اولین پایتخت کشور ایران با نام هگمتانه انتخاب شده بود. این استان با وجود جاذبه های مختلف گردشگری از قبیل جاذبه های تاریخی، مذهبی و طبیعی، مردمان مختلفی با ذائقه و سلیقه های متفاوت را سالانه به سمت خود جذب می کند. در این مقاله قصد داریم، شما را با این ستان بیشتر آشنا کنیم. با ما همراه باشید.
آشنایی با شهر همدان
استان همدان از سمت شرق با استان مرکزی، از سمت غرب با استان های کرمانشاه و کردستان، از جنوب با استان لرستان و همچنین از سمت شمال با استان های قزوین و زنجان همسایه می باشد. این استان زادگاه مشاهیر مختلف و بزرگی همچون باباطاهر، میرزاده عشقی، ابوالعلی حسن عطار و خواجه رشید الدین فضل الله است؛ همچنین در گذشته از جمله مراکز علم و دانش و ادب بوده که از شهر های دیگر افرادی برای یادگیری علومی که در این استان آموزش داده می شد به این شهر، سفر می کردند. همدان از آنجایی که شهر علم و ایمان بوده است به دارالمومنین نیز شهرت داشت. استان همدان دارای رودخانه و چشمه سار های بسیاری است و از مهم‌ترین آنها، می توان به رودخانه گاماسیاب اشاره کرد که از جمله طولانی ترین رودخانه های ایران به شمار می رود. در حال حاضر این استان به دلیل داشتن اماکن تاریخی و دیدنی بسیار زیادی که دارد، عنوان پنجمین شهر توریستی و فرهنگی کشور را به خود نسبت داده است. استان همدان از نظر دامپروری و همچنین محصولات کشاورزی مانند سیر، چغندر قند و سیب زمینی شهرت بسیاری دارد.
همدان در رابطه با صنایع دستی نیز شهرت فراوانی را کسب کرده، صنایعی از قبیل قالیبافی و گلیم بافی، صنایع چرم سازی و همینطور وجود شهر لالجین به عنوان قطب سرامیک و سفال سازی به این موضوع کمک شایانی کرده است. درباره حیات وحش این استان می توان اینگونه بیان کرد که استان همدان به دلیل کوهستانی بودن زیستگاه حیوانات مختلف و زیادی را تشکیل داده است؛ زیستگاه های حیواناتی مانند خرس قهوه ای، قوچ، میش، روباه، بز، کبک معمولی و انواع مختلف دیگری از پرندگان را در خود جای داده که این زیستگاه ها تماماً جزو مناطق حفاظت شده می باشند و شکار در آنها به طور کامل ممنوع است. در رابطه با معماری شهر همدان می توان گفت که این شهر با وجود آثار تاریخی و بافت سنتی و اسلامی، نشانه هایی از معماری مدرن را نیز در خود جای داده که این نکته نیز، دلیلی بر پربازدید بودن این شهر محسوب می شود.
شهر همدان در دامنه کدام کوه قرار دارد؟
استان همدان منطقه کوهستانی به شمار می رود و کوه الوند با 3574 متر ارتفاع در جنوب و غرب این استان قرار دارد. وجود دشت های وسیع در شمال و همچنین شمال شرقی این استان در مجاورت نواحی مرتفع و کوهستانی سبب وزش بادهای شدید در سطح همدان می شود که به همین علت استان همدان از مناطق بادخیز کشور بشمار می رود که اکثر شهر های آن در ارتفاعات قرار دارد.
همدان قدیم
بنای همدان به دیآکو پادشاه مادها که چیزی در حدود 700 سال پیش از تولد مسیح زندگی می کرد، نسبت داده می شود. این شهر اسامی مختلفی را دارا می باشد؛ هردوت در کتابی نقل کرده که پادشاه ماد این مکان را که هگمتانه و اکباتان نامیده می شد، به پایتختی انتخاب کرد. کلمه هگمتانه کلمه ای ایرانی به معنی محل اجتماع و کلمه ایلامی آن (هل مته نه) به معنی سرزمین مادها می باشد. اما در کتیبه های پادشاهان آشوری که مربوط به یازده قرن پیش از تولد مسیح است، این شهر با نام آنادانا یا همدانا شناخته می شد. این شهر که در زمان فرمانروایی بخت النصر ویران شده بود، با گذر زمان به دستور داریوش بزرگ بازسازی و مرمت گردید. در زمان پادشاهی اشکانیان هنگامی که تیسفون پایتخت ایران بود، شهر همدان اقامتگاه پادشاهان اشکانی در فصل تابستان به شمار می رفت. همچنین بعد از دوره اشکانیان، در دوره ساسانیان نیز، پادشاهان آن زمان قصر های تابستانی خود را در این مکان ساختند. مجسمه شیر سنگی و خرابه های باروی قلعه اشکانی از آثار تاریخی این دوره زمانی بودند. در قرن ششم هجری این شهر به مدت پنجاه سال پایتخت سلجوقیان بود که در همین زمان با حمله وحشیانه مغولان، این شهر به خرابه و شهر مردگان تبدیل شد. پس از تاج گذاری خان مغول، این شهر دوباره بازسازی شد؛ ولیکن باز هم مورد تجاوز و هجوم اُمَرا و تاخت و تاز سلاطین بود و در این دوران نوبت به سلسله تیموریان رسید، تا شهر را به ویرانه مبدل کنند. در نهایت، در دوران صفویه این شهر آباد شد و پس از انقراض این سلسله نیز به تصرف شاه عثمانی، احمد شاه در آمد که بعد از شش سال نادرشاه افشار آن را بازپس گرفت. لازم به ذکر است، بعد از نادر شاه نیز این شهر بسیار مورد تاخت و تاز قرار گرفت؛ تا زمانی که در سال 1145 هجری قمری به صورت کامل به ایران الحاق گردید. همچنین این شهر در مسیر جاده ابریشم بود.
مساحت و جمعیت همدان
این استان از نظر مساحت، بیست و سومین و از نظر جمعیت چهاردهمین شهر کشور با مساحتی بالغ بر 20,173 کیلومتر مربع و جمعیتی حدود 1,758,000 نفر به شمار می رود.
زبان و مذهب مردم همدان
در این استان اقوام مختلفی زندگی می کنند که گویش آنها باهم متفاوت است. اکثرا ساکنان مرکز استان به زبان فارسی صحبت می کنند، در شمال و شمال غرب این استان اغلب افراد با گویش ترکی تکلم می کنند، ساکنان نهاوند، ملایر و سامن نیز با گویش های لری و لک، با هم ارتباط دارند. به علاوه، ساکنان غرب و شمال غربی استان همدان در مجاورت استان های باختران و کردستان به زبان کردی صحبت می کنند. اغلب افرادی که در این استان سکونت دارند را مسلمانان و پیروان مذهب اثنی عشری شیعه پر کرده است. ولیکن در بین عشایر همدان سنی و فرقه اهل حق نیز وجود دارند. همچنین اقلیتی در این استان مسیحی زرتشتی و یهودی هستند.
فرهنگ و آداب و رسوم مردم همدان
همانطور که گفتیم، اقوام مختلفی در این استان ساکن هستند و به همین علت با فرهنگ ها و آداب و رسوم متفاوت و بسیاری روبرو هستیم. هر کدام از این اقوام افزون بر اشتراکات ملی و فرهنگی دارای رسومات و آیین های مخصوص به خود هستند. مراسمات سوگواری و عروسی این چهار قوم مختلف همچون دیگر هم فرهنگان آن ها صورت می گیرد. حضور اقوام مختلف در این استان، رقص و موسیقی های متفاوتی را، براساس هر قومیت و فرهنگ سبب شده است. آذری زبانان موسیقی عاشیقی و اقوام کرد و لر هم موسیقی خاص خود را در این منطقه رواج داده‌اند. لباس‌های محلی همدان نیز داستانی چون موسیقی دارد.
مهم ترین شهرهای استان همدان
استان زیبا و تاریخی همدان با هشت شهرستان، دارای ۲۱ شهر، ۲۰ بخش، ۷۱ دهستان و۱۱۲۰ روستا می باشد. آثار تاریخی و گردشگری این استان به صورت پراکنده در تمامی شهرستان های آن قرار گرفته است؛ اما به ترتیب مهم‌ترین شهرهای این استان عبارتند از :
- همدان
- ملایر
- اسدآباد
- تویسرکان
- کبودر آهنگ
- مریانج
اب هوای همدان
آب و هوای استان همدان با توجه به وجود کوه های مرتفع، رودخانه ها و پستی بلندی های دیگر، بسیار متغیر است. به طور کلی این استان دارای تابستان های معتدل و زمستان‌های بسیار سرد می باشد. از آبان تا خرداد، شاهد بارندگی در این استان هستیم، در حالی که در ماه‌های سرد سال (آذرماه تا اسفند)، احتمال بارش برف بسیار بالا است. به علاوه، توده های جنوبی در ماه های گرم سال (اواخر خرداد تا اوایل مهرماه)، سبب افزایش دما و کاهش میزان بارندگی در استان همدان می شوند.
مكان هاي ديدني همدان
به علت وجود مراکز تاریخی دیدنی بسیار زیاد در استان همدان، از آن به عنوان پنجمین شهر فرهنگی توریستی کشور یاد می‌شود. همچنین این استان از نظر علمی نیز شناخته شده است و دلیل آن وجود دانشگاه های زیر می باشد که سبب شده به عنوان یکی از قطب‌های دانشگاهی کشور از آن یاد شود.
- دانشگاه بوعلی سینا
- دانشگاه پیام نور
- دانشگاه آزاد اسلامی
- دانشگاه پزشکی
- و...
همچنین این شهر که به دارالمومنین شهرت دارد، مرکز علم و ایمان بوده و علمای بزرگی در آن پرورش یافته اند که آرامگاه بسیاری از آنان، امروزه در همین شهر می باشد و از جمله اماکن تاریخی مهم شهر همدان به شمار می رود. به طور کلی اماکن تاریخی و دیدنی شهر همدان بیش از ۱۷۵۲ عدد است که ۱۰۰۴ تا از آنها به عنوان میراث ملی به ثبت رسیده‌اند. تعدادی از این آثار به شرح زیر می باشند :
- مجسمه شیر سنگی
- گنبد علویان
- کتیبه های گنجنامه
- تپه‌های تاریخی هگمتانه
- آرامگاه استرومردخای
- برج قربان
- آرامگاه بوعلی سینا
- آرامگاه باباطاهر
- حمام امیر افخم
- قبر اسکندر
- خانه شهبازیان
- آب انبار شاه عباس
- پل جهان آباد
- تالاب پیرسلیمان
- امامزاده یحیی
- عین القضات
- میدان امام
- کلیسای پروتستان
- تپه حاج عنایت
- سرای قلمدانی
- کاروانسرای گلشن
- و...
به علاوه از مناظر طبیعی بکر و بدیع این شهرستان می توان به مناطق و دیدنی های زیر اشاره نمود :
- غار علیصدر
- دره مرادبیگ
- سد اکباتان
- آبشار گنجنامه
- رودخانه قره چای
- غار قلعه جوق
- غار هیزج
- غار آق قایا
- و...
سوغات شهر همدان
سوغاتی های خوشمزه و رنگارنگی که استان همدان دارد، خاطره سفر به این استان را برای شما تا مدت‌ها زنده نگه می دارد. صنایع دستی بی نظیر این استان که آثاری از هنرهای سفالگری، طلاکوبی، نقره کوبی، مسگری و… است نیز، بسیار زیبا و پرطرفدار می باشد که در ادامه به تعدادی از این آثار و سوغات اشاره کرده ایم.
- صنایع چوبی از جمله معرق کاری، منبت کاری و خراطی
- چرم و آثار چرمی
- سفال و آبگینه
- گلیم و قالی
- آثار قلمزنی شده
خوراکی های همچون :
- باسلوق
- حلوای لوزی
- شیره انگور
- آبنبات قیچی
- برساق
- نان چای
- حلوا زرده
