سفر به شوشتر، سفر به تمدن کهن ایرانی با شاهکارهای فنی مهندسی باستانی جهان است. شوشتر با قدمتی بیش از چها هزار سال یکی از قدیمی ترین شهرهای ایران است و بعنوان پایتخت سازه‌های آبی جهان شهرت دارد. شهر شوشتر با آثار تاریخی و باستانی خارق العاده، هر ساله میزبان گردشگران داخلی و خارجی زیادی از سراسر جهان می باشد. برای بازدید از شهر شوشتر آشنایی با ویژگی ها و آثار تاریخی آن را پیشنهاد می کنیم. تا پایان این مقاله همراه ما باشید.
شوشتر کجاست؟
شوشتر ، شهر تاریخ و تمدن کهن، درشمال استان خوزستان در دامنه رشته کوههای زاگرس قراردارد.شوشتر 830 کیلومتر از تهران و 90 کیلومتر با اهواز فاصله دارد. علاوه بر اهواز با شهرهای دزفول، گتوند، هفت کل، مسجد سلیمان، شوش و باوی هم مرز می باشد. با عبور رودخانه های بزرگ کارون و دز از این شهر، علاوه بر رونق کشاورزی و دامداری ، شرایط ایجاد تاسیسات و سازه های ابی باستانی فراهم شده است و همین امر باعث شده است شوشتردر دنیا با عنوان پایتخت سازه های آبی جهان شهرت یابد.
مساحت و جمعیت شهرستان شوشتر
شوشتر با مساحت 2436 کیلومتر در شمال استان خوزستان می باشد. جمعیت آن طبق سرشماری سال 1395، 139هزار نفر می باشد که پس از شهرهای اهواز، دزفو و آبادان ، چهارمین شهر بزرگ استان خوزستان از لحاظ جمعیت می باشد.
زبان و مذهب مردم شوشتر
زبان مردم شوشتر فارسی و با گویش شوشتری می باشد. گذر تاریخ گویش های عربی و بختیاری را به گویش های مردم این شهر اضافه کرده است. گویش شوشتری بسیار نزدیک به گویش دزفولی می باشد. مردم شوشتر مسلمان بوده دارای مذهب شیعه می باشند.
فرهنگ و آداب و رسوم مردم شوشتر
شوشتریان مردمانی صلح طلب و متمدن هستند آنها از قدیمی ترین و اصیل ترین مردمان خوزستان هستند. سالیان طولانی، عرب‌ها و بختیاری‌ها نیز در کنار شوشتریان در شوشتر زندگی می کنند. زنان و مردان عرب شوشتر پوشش محلی دارند. مردان از دشداشه که لباسی بلند ، یکسره و تا مچ پا و به رنگ سفید می پوشند . زنان نیز از عبایه ، یا عبا که نوعی چادر مشکی می باشد استفاده می کنند.
شوشتر زادگاه شعرا، ادبا و نویسندگان بزرگی مانند تقی الدین محمد شوشتری (ادیب، مترج و شاعر ایرانی)، شباب شوشتری (شاعر)، ابوالعلاء شوشتری (شاعر)، سیدمحمدتقی آل سیدغفور (نماینده مجلس)، مرتضی محیط (نویسنده و پژوهشگر) و عبدالکریم بهنیا (نویسنده و پدر علم قنات ایران) برخی از مشاهیر این شهر تاریخی هستند.
موسیقی در شهر شوشتر قدمت تاریخی دارد. به طوریکی موسیقی مقامی شوشتری در فهرست میراث معنوی سازمان میراث فرهنگی ثبت شده‌است. تار، نی جفته، تنبک، دف، سرنای کوچک و دهل از مرسوم‌ترین سازهای مورد استفاده در موسیقی شوشتری هستند.
از خوانندگان و نوازندگان مشهور موسیقی مقامی شوشتری در ایران می توان محمدضا شجریان،حسین علیزاده،همایون شجریان و عبدالمحد برجسته نام برد. عالیم قاسیموف نیز از خوانندگان جمهوری آذربایجان آواز های شوشتری و یا نغمه های شوشتری را به زیبایی اجرا می کند.
جاهای دیدنی شوشتر
شوشتر از قدیمی ترین و باستانی ترین شهرهای ایران است که قدمت آثار تاریخی آن ده هزار سال برآورد شده است. از زمان ایلامیان و هخامنشینان شهر شوشتر یکی از مهمترین شهرهای ایران بوده و سازه های مهندسی و تاریخی مهمی در آن بنا و در طول تاریخ توسط حکمرانان مختلف بازسازی شده است. با بازدید از شهر باستانی شوشتر، غرق در تاریخ و تمدن این شهر خواهید شد. آشنایی و شناخت آثار تاریخی شوشتر در برنامه ریزی سفر و دیدن مهمترین آثار به شما کمک می نماید تا انتها با ماه همراه باشید تا با جاذبه های توریستی و گردشگری شهر شوشتر بیشتر آشنا شوید.
13 سازه آبی شوشتر
یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری شوشتر سازه های آبی تاریخی شوشتر می باشد. مجموعه ای از 13 اثر تاریخی شامل پل ها، بندها، آسیابها، آبشارها، کانال‌های دست کند و تونل‌های عظیم هدایت آب هستند که در ارتباط با یکدیگر کار می‌کنند. این سازه های آبی باستانی نمایانگر نبوغ و دانش فنی در زمینه مهندسی هیدرولیک در آن زمان بوده است. این سازه های بنوعی شاهکارهای مهندسی عصر خود بشمار می آیند. با بازدید از این سازه ها شکوه و عظمت آن ها را تحسین خواهید کرد. این 13 سازه ای آبی با عنوان های زیر بصورت یکجا، در آثار ملی ایران و در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره1315 ثبت شده اند.
| بند میزان | برج کلاه فرنگی |
| رودخانه دست کند گرگر | پل بند گرگر |
| مجموعه آبشارها و آسیابهای آبی | بند برج عیار و نیایشگاه صابئین |
| بند ماهی بازان شوشتر | قلعه سلاسل |
| نهر داریون | پل بند شادروان |
| بند خاک | پل بند لشکر و پل شاه علی |
| بند شرابدار | |
خانه مرعشی ها
خانه مرعشی ها، یکی از بناهای تاریخی به جا مانده از دوران قاجار با معماری اصیل شوشتری می باشد. این خانه ویلایی متعلق به محمدحسن مرعشی بعنوان ملک شخصی بوده و همراه با خانواده در آن زندگی می کردند. این خانه توسط معمار بنام دوره قاجار، حاج محمد تقی معماری طراحی و ساخته شده است. دارای بخش‌هایی به نام شوادان، شبستان، ساباط، خوون چینی (آجر کاری سنتی)، حیاط اندرونی و بیرونی و خواجه نشین مناسب برای فصول مختلف سال می باشد. خانه مرعشی ها در دوران پهلوی بازسایی و تعدادی اتاق و حیاط جنوبی به آن اضافه شد. در این بنا، سبک معماری قاجاری و پهلوی را مشاهده می کنید.
خانه مستوفی
خانه مستوفی متعلق به محمدعلی مستوفی از تجار شوشتر، یکی دیگر بناهای تاریخی شهر کهن شوشتر می باشد. این خانه متعلق به دوران قاجار و پادشاهی مظفرالدین شاه و دارای معماری قجری می باشد. این خانه جزء آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در بازدید از شهر شوشتر، در گذر از میدان باطنی می توانید از خانه مستوفی بازدید نمایید. این خانه با داشتن بادگیرهای منحصربفرد، گچبری های تزئینی ، پله های مسطیل شکل، دالان یا راهروهای باریک، ستون ها و طاق های آجری ، معماری و طراحی خاص خود را بنمایش می گذارد.
چشمه سوزنگر
چشمه‌ی سوزنگر یکی از زیباترین جاذبه های طبیعی شهرشوشتر و استان خوزستان می باشد. این چشمه در دره های کم عرض، در شمال غرب قدمگاه صاحب‌الزمان قرار دارد. چشمه از طريق پلكان سنگي ايجاد شده است. دارای حوض سنگی می باشد و در شمال آن نیز یک سد سنگی ساخته شده است. در زمان های قدیم از این چشمه بعنوان عبادگاه استفاده می شد. در حال حاضر، چشمه سوزنگر در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مسجد جامع شوشتر
مسجد جامع شوشتر یکی از مساجد تاریخی شوشتر می باشد که در سال ۲۵۴ هجری قمری در دوره سیزدهمین خلیفه عباسی، همزمان با امام حسن عسکری ساخته شده است. این مسجد قدمتی ۱۲۰۰ ساله دارد و پس از مسجد جامع یزد قدیمی‌ترین مسجد جامع ایران است.
این مسجد در دوران صفویه بازسازی شده است. بنای فعلی مسجد نمایانگر معماری اسلامی دوره صفوی و پس از آن است . از بنای اولیه چیزی جز نقشه ساختمانی، بقایای کتیبه قسمتی از دیوار جانبی قبله و دیوار شرقی بین گلدسته و منار و خود منار که در قرن هشتم هجری به بنای اولیه اضافه شده، بر جای نمانده است. یکی از منبرهای این مسجد با نام منبر قدیم دارای قدمت ۷۰۰ سال می باشد و قدیمی‌ترین منبر ایران است. از گذشته‌ای دور مردم به این منبر اعتقاد داشته و نذر و دخیل های فراوانی به این منبر می بستند. همچنین کتیبه های بسیاری در این مسجد وجود داشته که سوخته و یا از بین رفته اند .قدیمی‌ترین کتیبه موجود مسجد جامع شوشتر مربوط به قرن چهارم هجری قمری است. در مفاد این کتیبه آمده است مردم شوشتر از پرداخت مالیات گاو و گوسفند معاف شده‌اند. مقبره مؤلف تذکره شوشتر، سیدعبدالله جزایری و پدرش سیدنورالدین - به ترتیب، متوفی ۱۱۷۳ و ۱۱۵۸ ه.ق در ضلع شرقی صحن مسجد قرار دارد. مسجد جامع شوشتر نیز در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
دخمه‌های زرتشتی
دخمه های زرتشتی با نام‌های خرف‌خانه‌های شوشتر و استودان‌های شوشتر یکی از جاهای دیدنی شوشتر متعلق به دوران پیش از اسلام می باشد که از آنها برای دفن اموات استفاده می شد. این دخمه های در خارج از شهر و در دامنه های کم ارتفاع قرار دارند.
بازار سنتی شوشتر
یکی از پرطرفدارترین مقصدهای گردشگری در شهر شوشتر بازار سنتی آن می باشد. متعلق به دوران قاجار می باشد. قسمتی از این بازار سرپوشیده و صلیبی شکل است. سوغات شوشتر، کلوچه و نان های محلی، لباس‌های محلی را در کنار خوراکی ها، ترشیجات و قره قروت می توانید بیابید. در فصل بهار نیز میوه های مخصوص شوشتر نیز به این بازار اضافه می شود. با قدم زدن در این بازار علاوه بر تاریخ شوشتر، مردم و فروشنده های خونگرم و مهربان شوشتری با لباسها و لحجه محلی را خواهید دید.
توعاشقون
توعاشقون از جاذبه های توریستی شوشتر است . مکانی مقدس در دل یک تپه ای صخره ای ،در کنار بقعه امام زاده عبدالله در زیر آبشاری مصنوعی متعلق به پارک امام زاده عبدالله است. تو به معنی اتاق است و منظور اتاق عشاق است. ورودی این اتاق هلالی سنگی است و یک طاقچه سنگی نیز درون اتاق وجود دارد. از این اتاق بعنوان عبادتگاه و جای راز و نیاز عاشقان نیز استفاده شده است. در دوران سلجوقیان احتمالاً محل اعتکاف و گوشه نشینی عابدان و زاهدان بوده است. توعاشقون قدیمی ترین سازه صخره ای شهر شوشتر بشمار می آید . در حال حاضر این اتاق سنگی به وسیله یک درب آهنی ًمسدود شده و کلید آن در اختیار کارکنان شهرداری است.
چهارطاقی
چهار طاقی ها یکی از جاذبه های گردشگری شوشتر است که از آن در اعصار مختلف استفاده های مختلفی شده است. چهار طاقی با سقف گنبدی است که گنبد آن روی چهار پایه بنا شده و چهار طرف آن دارای درگاههای قوسی شکل است. چهار طاقی در مجموعه آسیابها و آبشارها، به عنوان نمازخانه و استراحتگاه آسیابانها قرار دارد. در دین زرتشت چهارطاقی مکانی برای حفظ و روشن نگهداشتن آتش است. در حاشیه رود گرگر ، چهارطاقی هایی وجود دارد که همگی بر روی سکویی واقع شده و دسترسی به آنها از طریق پلکان میسر است.اما در مجموعه آسیابها و آبشارها یک چهارطاقی تحت عنوان نمازخانه یا مسجد واقع شده که پیشینه ساخت آن به دوران قاجاریه می رسد. این چهارطاقی محلی برای عبادت و نماز و استراحت آسیابانان بوده است.
امامزاده عبدالله
در نزدیکی شوشتر و در جنوب این شهرستان، روی تپه ای با چشم اندازی بسیار زیبا، آرامگاه «امامزاده عبدالله» از فرزندان امام زین العابدین (ع) قرار دارد . بنای اولیه در دوران عباسیان و بنای اصلی و تکمیلی در دوران حکومت سلجوقیان در اوایل قرن هفتم هجری ساخته شده است. ضریح این بارگاه متعلق به دوران قاجار است که با الگو برداری از معماری دوران سلطنت صفوی احداث شده است. این بقعه، سالانه میزبان جمع زیادی از دینداران و گردشگران از سراسر ایران و جهان می باشد.
آب و هوای شوشتر
شوشتر دارای پاییز و زمستان معتدل و دلپذیری می باشد البته در تعطیلات نوروز و تا آواخر فروردین می توان از این آب و هوا لذت برد.گردشگران زیادی در این ایام به این شهر زیبا سفر می کنند. گرم‌ترین و سردترین ماه‌های سال این شهر به ترتیب تیر و دی می‌باشند. میانگین دمای سالیانه ۲۷٫۲ درجه سانتیگراد است. متوسط بارندگی سالیانه در شوشتر ۳۲۲ میلی‌متر اعلام شده‌است.
از چه مسیری به شوشتر برویم؟
مسیر سفر با ماشین از تهران به شوشتر از مسیر قم، اراک، بروجرد، خرم‌آباد و اندیمشک می‌گذرد. سپس از بزرگ‌راه اندیمشک - دزفول به شوشتر می‌رسید. فاصله از تهران ۷۳۵ کیلومتر و حدود 8.5 ساعت طول می کشد اتوبوس‌های تهران به شوشتر از ترمینال جنوب حرکت می‌کنند.
یکی از گزینه های سفر به شوشتر از تهران، سفر با قطار است که برای سفر های خانوادگی و گروهی گزینه مناسبی است و 16 ساعت طول می کشد تا به شهر شوشتر برسید.
اگر می خواهید با هواپیما به شوشتر سفر کنید، از آنجایی که شوشتر فرودگاه ندارد، دو گزینه پیش روی شما است. فرودگاه اهواز یا فرودگاه دزفول. پس از پیاده شدن از هواپیما، با تاکسی‌های فرودگاه می‌توانید به محل تاکسی‌های خطی شوشتر یا ترمینال اتوبوس‌رانی به مقصد شوشتر بروید .مدت سفر هوایی تهران به اهواز یک ساعت و ۱۱ دقیقه می باشد و فاصله فرودگاه اهواز تا شوشتر نیز ۹۰ کیلومتر است. مدت سفر هوایی تهران به دزفول نیز ۱ ساعت و ۴ دقیقه و فاصله فرودگاه دزفول تا شوشتر ۶۰ کیلومتر می باشد.
سخن آخر
سفر به شوشتر، سفر به شهر سازه های تاریخی آبی ، خانه های باستانی، مساجد و... و گشت و گذار در تاریخ و تمدین کهن ایرانی می باشد. شهری با معماری اصیل که گویای فرهنگ، تمدن و دانش پیشرفته در دوره های مختلف تاریخی بوده است. دارای مردمانی خونگرم و سرزنده، با گویش محلی شوشتری، غذاهای محلی و خوشمزه که با نغمه های موسیقی شوشتری به استقبال هر میهمان و گردشگری می روند. به شوشتر سفر کنید و از تمدن باستانی و اصیل ایرانی لذت ببرید.
