منطقه آزاد ارس از دیرباز تا کنون توجه مسافران و بازرگانان آسیایی-اروپایی و جاده ابریشم را به عنوان یکی از مناطق آزاد ایران و خاورمیانه به خود جلب کرده است. اهمیت بالای منطقه ارس باعث شده تا در قرن اخیر کاروانسرا و مجموعه‌های توریستی-اقامتی زیادی در این مکان احداث شود. جالب است بدانید ارس در زمینه رشد صنعت پرورش کرم ابریشم در زمان صفویان نقش بسزایی داشته است.
تاریخچه منطقه آزاد ارس
مورخان پیشینه‌ی منطقه آزاد ارس را مربوبط به قرن 5 پیش از میلاد می‌دانند. در آن دوران از این منطقه با نام جولاء به معنای بافنده یاد می‌شد. بعد از سکونت ارامنه در این منقه نام آن به جوغا تغییر یافت؛ ولی بعد از به روی کار آمدن شاه عباس صفوی و کوچ ارمنی‌ها از این منطقه، نام آن به نام لاتین جلفا تغییر پیدا کرد. ارس از دوران پیش از میلاد حضرت مسیح نیز به علت موقعیت جغرافیایی خود اهمیت بالایی از نظر فرهنگی و اجتماعی داشت و همین امر موجب شده بود تا افراد زیادی به آن توجه کنند.
منطقه آزاد ارس کجاست؟
منطقه آزاد ارس در حاشیه رود ارس (شمال غرب ایران) و در منطقه صفر مرزی کشورهای آذربایجان، حمهوری خودمختار نخجوان و ارمنستان واقع شده است. درواقع ارس به عنوان بخشی از آذربایجان شرقی درنزدیکی شهرهایی مثل مرند و نوردوز قرار دارد. این منطقه آزاد به عنوان 5 پنج بخش منفصل در میان مرزهای پارس‌آباد، خمارلو، نوردوز و اصلاندوز تقسیم شده است.
فاصله تبریز تا منطقه آزاد ارس
فاصله تبریز تا منطقه آزاد ارس در حدود 137 کیلومتر است که، اگر با ماشین شخصی بخواهید از تبریز به این منطقه بروید در حدود یک ساعت و چهل و پنج دقیقه مسیر شما زمان می‌برد؛ البته که این مسیر انتخاب شده به عنوان کوتاه‌ترین مسیر ممکن، از شهرهای صوفیان و مرند می‌گذرد. مسیر توریستی‌تری نیز وجود دارد که طی کردن آن حدودا دو برابر طول می‌کشد، این مسیر از شهرهای کلیبر و جلفا گذشته و اغلب آن جنگلی و کوهستانی است. اگر قصد سفر با اتوبوس از تبریز به منطقه آزاد ارس جلفا را دارید باید سوار اتوبوس‌های هادیشهر شوید و بعد از آن با کمک تاکسی‌های بین راهی خود را به جلفا برسانید. ممکن است مقصد برخی از اتوبوس‌ها جلفا بوده و مسافران خود را تا این منطقه برسانند.
یکی دیگر از راه‌های رفتن به منطقه آزاد ارس سفر با قطار از مبدا تبریز می‌باشد. لازم به ذکر است که قطارهای تبریز در طول روز دو بار در ساعت‌های 8:15 و 8:45 به سمت جلفا حرکت می‌کنند و از مبدا جلفا نیز به سمت تبریز در ساعت‌های 19 و 19:45 قطار وجود دارد. از نیمه اسفندماه تا نیمه فروردین بلیط این قطارها رایگان است؛ طی کردن این مسیر با استفاده از قطار در حدود دو ساعت و چهل‌و‌پنج دقیقه زمان نیاز دارد. آسان‌ترین و سریع‌ترین راه برای رفتن از تبریز به منطقه آزاد ارس جلفا استفاده از هواپیما می‌باشد که در کمتر از یک ساعت به این منطه می‌سید.
در سفر به منطقه آزاد ارس جلفا کجاها را ببینیم؟
با توجه به موقعیت طبیعی و جغرافیایی منطقه آزاد ارس، سرسبزی و طراوت این مکان هر گردشگری را مجذوب خود می‌کند. جاذبه‌های گردشگری بکر و زیبای ارس، بسیار خیره کننده و دلربا هستند. علاوه‌براین با توجه به تجاری-بازرگانی بودن منطقه ارس جلفا، گشت و گذار در بازارهای ارس، یکی از لذت بخش‌ترین قسمت‌های سفر به این منطقه است. با توجه به حضور اقلیت‌های مذهبی از جمله ارامنه در این منطقه، منطقه ارس جلفا دارای بافت‌های فرهنگی خاص و جالبی می‌باشد که نشان‌دهنده دین و فرهنگ‌های مختلف ایرانی است.
آبشار آسیاب خرابه
یکی از زیباترین جاهای دیدنی آذربایجان شرقی و منطقه آزاد ارس، آبشار آسیاب خرابه می‌باشد. در زمان گذشته این منطقه چندیدین آسیاب داشته که با نیروی همین آبشار فعالیت می‌کردند که در زبان محلی به آن «خاربا دییرمان» یا همان آبشار آسیاب خرابه می‌گویند. سرچشمه آبشار آسیاب خرابه، چشمه‌ای از میان کوه کیامکی است و ارتفاع این ابشار به 15 متر می‌رسد. اگر قصد بازدید از این آبشار را دارید به هنگام گشت‌و‌گذار در این منطقه مواظب ریزش کوه باشید؛ زیرا که در سال 1392 به علت یخ زدگی و سنگینی یخ‌ها بخش‌هایی از آبشاز آسیاب خرابه دچار ریزش شد.
آبشار آسیاب خرابه منطقه آزاد ارس جلفا در 27 کیلومتری هادیشهر و 30 کیلومتری شهر جلفا واقع شده است. برای رفتن به این آبشار باید ماشین خود را در پارکینگ پارک کرده و قسمتی از مسیر را تا رسیدن به محل آبشار پیاده روی کنید.
کلیسای خرابه یا کلیسای سنت استپانوس
کلیسای سنت استپانوس در محلی با نام «قزل وانگ» به معنای صومعه قرمز، در 26 کیلومتری منطقه آزاد ارس و در بخش پلدشت شهرستان ماکو قرار دارد. کلیسای سنت استپانوس درون دژی استوار واقع شده است. به مجوعه تمامی بناهای موجود در این دژ استوار «وان ماقارات» یا وانگ استپانوس گفته می‌شود. وانگ محل اجتماع دانشمندان، روحانیون، مورخین، خوشنویسان و خطاطان ارمنی بود. کلیسای سنت استپانوس از اهمیت بسیار زیادی نزد ارمنی‌ها برخوردار است؛ زیرا که از نظر معماری به عنوان یکی از مشهورترین مراکز دیدنی ارمنیان شناخته شده و از نظر فرهنگی نیز بسیاری از خطاطان و خوشنویسان ارامنه در این کلیسا کاتبی می‌کردند. همین موضوع موجب شده تا کلیسای سنت استپانوس منطقه آزاد ارس، به عنوان یکی از مراکز خوش‌نویسی ارمنی شهرتی جهانی پیدا کند.
مورخین بر این اعتقاد هستند که، کلیسای سنت استپانوس به عنوان یکی از زیباترین و مهمترین کلیساهای ایران، در بین قرن‌های 7 تا 9 میلادی بنا شده؛ همچنین لازم به‌ذکر است که این کلیسا در فهرست میراث جهانی یونیسکو به ثبت رسیده است. برای بازدید از این کلیسا میتوانید همه روزه از ساعت 9 الی 19 به این مکان دیدنی منطقه آزاد ارس جلفا مراجعه کنید. البته در فصل زمستان این ساعت بازدید به 9 الی 17 تغییر می‌کند.
سد ارس و رود ارس
رود ارس از کوه هزاربرکه «بینگول داغ» حوالی آرارات ترکیه سرچشمه می‌گیرد و بعد از سرازیر شدن به سمت شرق در انتهای مسیر خود به بزرگترین دریاچه جهان یعنی دریای خزر می‌ریزد. رود ارس به عنوان مهمترین و پرآب‌ترین رودخانه آذربایجان شرقی و شمالی ایران شناخته می‌شود.
رود ارس در منطقه آزاد ارس، از شهرستان‌های مرند، گرمی، ماکو و اهر در استان‌های اردبیل، آذربایجان شرقی و غربی عبور می‌کند؛ به همین دلیل به این رود مهمترین رود شمالی ایران گفته می‌شود؛ زیراکه رودخانه‌ای دائمی و مرزی بین جمهوری آذربایجان، ایران و ارمنستان می‌باشد.
رود ارس در عریض‌ترین قسمت خود دارای بیش از 200 متر عرض و 4 متر طول است، که به علت سرعت زیاد آب و شیب‌دار بودن بستر رودخانه، استفاده از قایق موتوری در آن مقدور نیست. لازم به‌ذکر است که به دلیل محافظت از محیط زیست، مجوز ماهیگیری در رود ارس تنها در ایام خاصی از سال صادر می‌شود. در میان شهرهای جلفا در منطقه آزاد ارس سیه‌رود و پلدشت بهترین سواحل ماهیگیری در حاشیه رود ارس را دارند.
دریاچه سد ارس که بر روی رود ارس ساخته احداث شده، در زمان اتحاد جماهیر شوروی با بهره‌برداری مشترک ایران و جمهوری آذربایجان در مرز میان این دو کشور ساخته شده است. سد ارس امروزه بزرگترین دریاچه پشت سد ایران می‌باشد که منظره‌ای بسیار دیدنی در منطقه آزاد ارس جلفا ساخته است. دریاچه ارس در جهان به عنوان یکی از مهمترین زیستگاه‌های غاز پیشانی سفید شناخته می‌شود.
کاروناسرای خواجه نظر
کاروانسرای خواجه نظر عباسی به عنوان یکی از 999 کاروانسرای ساخته شده در زمان عباسی در منطقه آزاد ارس شناخته می‌شود. این کاروانسرا در کنار پل ضیاءالملک و چشم‌انداز رود ارس بنا شده که امروزه به عنوان یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری جلفا شناخته می‌شود. کاروانسرای خواجه نظر دارای سه ایوان که در سه طرف یک حیاط بزرگ قرار گرفته‌اند می‌باشد. به دلیل ارزش تاریخی و معماری این بنا به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. امروزه این کاروانسرا به موزه زنده سفال و سرامیک ارس برای نمایش و عرضه سفال و سرامیک هنرمندان ارس تغییر کاربری یافته است.
آتشفشان کیامکی
یکی از جاهای دیدنی منطقه آزاد ارس، کوهستان کیامکی، به زبان ترکی «کیمچی داغ» به معنای دماوند کوچک می‌باشد؛ که این جاذبه در 10 کیلومتری جنوب شهر جلفا با ارتفاع 3348 متر واقع شده است. این کوهستان یکی از آتشفشان‌های خاموش ایران نیز می‌باشد که به عنوان پناهگاهی برای حیوانات وحشی نظیر یوزپلنگ، بز وحشی و گوزن شناخته می‌شود. گردشگران و کوهنوردان زیادی هرساله برای دیدن این منطقه بکر به جلفا می‌آیند؛ البته لازم به ذکر است که، مسیر صعود کوه کیامکی یکی از صعب‌العبورترین کوه‌های آذربایجان شرقی بوده که شیب بسیار تندی دارد. بهترین زمان سفر به کوهستان کیامکی منطقه آزاد ارس اردیبهشت و خردادماه است؛ زیرا که مسیر صعود به قله سرسبز و پوشیده از گیاه می‌باشد.
خرید در منطقه آزاد ارس
پس از ویرانی‌های به بار آمده از جنگ جهانی دوم، و در پی رکودهای اقتصادی، برخی از مناطق مرزی و عموما ساحلی برای توسعه و رشد بازرگانی در نظر گرفته شدند. این مناطق دارای قوانین خاص خود می‌باشند؛ تا بتوانند بازرگانان و تجار را به سوی خود جذب کنند. از جمله امتیازات مثبت این مناطق می‌توان به عدم پرداخت عوارض و گمرک اشاره کرد. منطقه آزاد ارس جلفا بعد از کیش به عنوان دومین منطقه آزاد مهم ایران شناخته می‌شود که مراکز تجاری ارازن و گران بسیاری را در خود جای داده است.
بازارچه مرزی روس‌ها
یکی از مقرون به صرفه و قدیمی‌ترین بازارهای منطقه آزاد ارس، بازارچه مرزی روس‌ها می‌باشد که این بازار در خط مرزی ایران و نخجوان قرار دارد. لازم به‌ذکر است که اولین بار مغازه‌هایی که شبیه به غرفه و دکه‌های امروزی بودند برای اولین بار در جلفا در بازارچه روس‌ها افتتاح شدند. به دلیل داشتن فضای باز و همچنین سرپوشیده این بازار شلوغ‌ترین بازار جلفا شده است. در این بازار میتوانید کالاهای زیر را مشاهده کنید:
انواع اکسسوری خانه، مواد‌غذایی و آرایشی و بهداشتی، انواع ابزارها، کیف و کفش، پوشاک و لباس، مواد‌غذایی، آرایشی و بهداشتی، اسباب‌بازی‌ها و ...
هنوز هم کالاهای روسی در این بازار مشاهده می‌شود اما تنوع کالاهای ترک و چینی در این بازار بیشتر است. دسترسی بازارچه روس‌های جلفا به رستوران‌های این منطقه بسیار مناسب بوده و همچنین از دو درب ورودی این بازارچه میتوانید به میدان عاشورا، و میدان گمرک برسید.
مجتمع تجاری مشاهیر آذربایجان
در کنار کارخانه آمیکو (5کیلومتری جاده جلفا-مرند) یکی از مدرن‌ترین مجتمع‌های منطقه آزاد ارس به نام مجتمع تجاری مشاهر آذربایجان قرار داد. فودکورت مشاهیر آذربایجان در حیاط میان طبقه‌ای این مجموعه واقع شده است. انواع برندهای معتبر را میتوانید در این مجتمع ببنید و از جمله جذابیت‌های این مجمتع تجاری می‌توان به کتابخانه مشاهیر آذربایجان، نصب 200 تابلوی تاریخی و 500 مجسمه از مشاهیر آذربایجان اشاره کرد.
مجتمع تجاری ستارخان منطقه آزاد ارس
مجتمع تجاری ستارخان در مسیر کلیسای سنت استپانوس قرار دارد. یکی از بهترین پاتوق‌های خرید و شلوغ‌ترین بازارهای جلفا مجتمع تجاری ستارخان ارس می‌باشد. تنها ایرادی که می‌توان از این مجتمع گرفت نداشتن پارکینگ اختصاصی می‌باشد.
مرکز خرید سهند ارس
یکی دیگر از بهترین مراکز خرید منطقه آزاد ارس جلفا، مرکز خرید سهند می‌باشد که در این مکان میتوانید انواع کالاهای خوراکی، لوازم منزل، کفش و پوشاک و غیره را تهیه کنید. از جمله امکانات این مرکز خرید می‌توان به: پارکینگ اختصاصی، رستوران، فودکورت و پارک بازی کودکان اشاره کرد.
منطقه آزاد ارس خودرو
یکی دیگر از مزیت‌های مناطق آزاد وارد کردن خودرو خارجی بدون نیاز به پرداخت گمرگ و خرید خودرو با قیمت مناسب است؛ البته لازم به ذکر است که شخص حقیقی برای وارد کردن خودرو باید حداقل 3 سال سابقه اقامت در آن منطقه آزاد را داشته باشد. اگر شخص حقوقی درخواست ورود خودرو دارد باید سابقه‌ی یکسال بیزینس یا کسب‌وکار را در منطقه آزاد ارس داشته باشد. لازم به ذکر است که اگر فردی به مدت حداقل 2 سال در سازمان منطقه آزاد ارس کار کرده باشد می‌تواند اقدام به خرید خودرو در این منطقه آزاد به همراه پلاک ارس کند.
اگر برای استفاده شصی قصد خرید خودرو در منطقه آزاد ارس جلفا را دارید، بهتر است این موضوع را بدانید که برای درخواست دوباره خرید خود رو باید حداقل 5 سال از درخواست قبلی شما گذشته باشد. در صورت سرمایه‌گزاری این موضوع را فراموش نکنید که، هرگز نمی‌توانید خودرو تصادفی، کارکرده و تولید غیرهمان سال را وارد کنید؛ مگر اینکه خودرو صفر، کار نکرده و برای دو سال قبل باشد.
سایت منطقه آزاد ارس
اگر قصد سرمایه‌گزاری یا سفر به منطقه ازاد ارس را دارید، میتوانید با مراجعه به سایت رسمی منطقه آزاد ارس (www.arasfz.ir) جلفا اطلاعات لازم را بدست آورید. در این سایت به امکانات منطقه آزاد ارس نیز اشاره شده است. همچین می‌تواید برای کسب اطلاعات لازم با شماره تلفن سازمان رسمی منطقه آزاد ارس نیز تماس بگیرید.
آدرس سایت اداری منطقه آزاد ارس
آذربایجان شرقی، جلفا، سایت اداری منطقه آزاد ارس
تلفن سایت اداری منطقه آزاد ارس: 0413135
