قم پایتخت مذهبی ایران

قم یکی از شهرهای بزرگ ایران است که در 140 کیلومتری شهر تهران قرار دارد. این شهر مرکز استان قم است و در کنار رودخانه قمرود و در دشت قم قرار دارد. از آن جایی که قم در گذشته در مسیر راه ابریشم قرار داشته از اهمیت ارتباطی بالایی برخوردار بوده است. از نظر دین و مذهب اغلب ساکنان قم، مسلمان و شیعه دوازده امامی هستند اما عده ای زرتشتی و مسیحی نیز در این شهر زندگی می کنند. زیارتگاه حضرت فاطمه معصومه دختر امام هفتم شیعیان، موسی بن جعفر در این شهر قرار دارد. علاوه بر مرقد حضرت معصومه تعدادی از مزارهای علویان و نوادگان امامان و همچنین مسجد جمکران در این شهر قرار دارد. از همین رو پس از مشهد شهر قم به عنوان دومین شهر زیارتی ایران شناخته می شود. برای آشنایی بیشتر با این شهر در ادامه به معرفی خصوصیات مختلف آن خواهیم پرداخت پس با ما همراه باشید.

معرفی شهر قدیم قم

قدمت شهر و استان قم به دوران باستان می رسد. اگر چه از زمان های بسیار دور اطلاعات کمی باقی مانده است اما کاوش هایی در تپه سیلک گویای مسکونی بودن این منطقه از زمان های بسیار قدیم بوده است. همچنین طبق بررسی های جدیدتر مکان هایی کشف شده است که مسکونی بودن جنوب قم را در هزاره های چهارم و یکم قبل از میلاد نشان می دهد. برطبق منابع، در زمان ایلامی ها، مادها و هخامنشیان آثاری از این منطقه وجود ندارد اما آثاری از دوران سلوکی و اشکانی در این منطقه دیده شده است. از مهمترین و معروفترین آثار دوران سلوکی و اشکانی در قم می توان به ویرانه های خره، 70 کیلومتری یا 43 مایل به جنوب غربی قم اشاره کرد. این ویرانه ها هدف بسیاری از بحث ها و تفسیرهای طولانی بوده است زیرا از آن ها به عنوان بقایای یک معبد ساسانی یا معبد سلوکی یا یک مجموعه اشکانی یاد شده است. در خصوص علت نامگذاری شهر قم به این نام، در کتاب "تاریخ قم" نوشته "حسن بن محمد بن حسن قمی" این چنین آمده است: "ریشه نام این شهر به «کومه» به معنای اتاقک ‌های کلبه ‌مانندی که چوپانان برای استراحت می‌ ساختند، باز می‌گردد. با الهام از واژه «کومه» این شهر به نام "کم (kom)" خوانده شد". در واقع کلمه "قُم" تلفظی از نام "کُم" ‌است که اعراب آن را به صورت امروزی درآوردند. از دیگر نام های این شهر می توان به کن، کُم، کوآما، هکاتوم پیل، آرتاریت، استانبر بوفارت، کواد، اشان ایرانوئارث کواد، ممجان و کمیدان اشاره کرد.

مساحت و جمعیت قم

بر طبق سرشماری سال 1395 جمعیت این شهر معادل ۲۸۳'۲۹۲'۱ نفر بوده است. بسیاری از افراد این جمعیت را مهاجرانی از استان های دیگر چون همدان، زنجان، اراک و تبریز تشکیل داده اند. حدود 99 و خورده ای درصد جمعیت این شهر، افراد مسلمان و شیعیان دوازده امامی هستند و تعداد باقی مانده به سایر ادیان الهی چون زرتشتی، مسیحی و مذهب سنی گرایش دارند. از نظر جمعیت شهر قم به عنوان هفتمین شهر پرجمعیت ایران شناخته می شود. این شهر از نظر تراکم جمعیت 7.257 نفر بر کیلومتر مربع است و مساحتی به طول 285 کیلومتر مربع دارد. بنابراین قم از نظر تراکم جمعیت در رتبه چهارم کشور یعنی پس از تهران، رشت و کرج قرار دارد. تراک بالای شهر قم به دلیل ویژگی مهاجر پذیری این شهر است.

آب و هوای قم

براساس طبقه بندی اقلیمی، آب و هوای قم یک آب و هوای نیمه بیابانی محسوب می شود. به عبارت دیگر شهر قم دارای آب و هوای گرم و نیمه خشک است. در این نوع آب و هوا، میانگین دمای سالانه حدود 18 تا 21 درجه سلسیوس است. قسمت جنوبی شهر قم از نظر میانگین دما 5 درجه سلسیوس از قسمت های شمالی خنک تر است. هوای شهر قم در فصل تابستان بسیار گرم و در فصل زمستان کم و بیش سرد و خشک است. در طول سال اختلاف دمای نسبتا زیادی وجود دارد و غالبا خشکی هوا در این شهر غلبه دارد. در این گونه آب و هوا میانگین بارش سالانه 125 تا 215 میلی متر است که در مورد شهر قم 150 میلی متر صدق می کند. در سال های گذشته شهر قم با خشکسالی های پیاپی مواجه بوده است. روزهای یخبندان سالانه را نیز می توان 43 روز برشمرد. در این شهر در ماه های فروردین، اردیبهشت، شهریور و مهر می توانید بهترین دمای هوا قم را شاهد باشید.

غذاهای محلی قم

آداب و رسوم و شرایط اقلیمی هر استان از عوامل بسیار تاثیرگذار در پیدایش غذاهای محلی هر استان است. شهر قم نیز به عنوان یک شهر کویری غذاهای سنتی زیادی دارد. برخی از این غذاها از زمان های گذشته تاکنون پخت می شوند و برخی دیگر با گذشت زمان به فراموشی سپرده شده اند. از معروفترین غذاهای محلی قم می توان به آبگوشت قنبید، آبگوشت هویج برگه، آش قونبید(آش قونبیه)، آش پتله(آش جو)، ماش ماشک، ماشاب، دمپختک قمی، مغزابه، پتله پلو، اشکنه سیب زمینی، قاقاناج، آبگوشت یخنی بادمجان و کوفته قمی اشاره کرد.

سوغات قم

شهر قم دارای سوغاتی های متنوعی است که هم شامل خوراکی های محلی این شهر و هم صنایع دستی آن می شود. از مهمترین سوغات های خوراکی این شهر می توان به سوهان، حلوای سنتی قم، نان کسمه و نان شیرین قم اشاره کرد. همچنین از صنایع دستی این شهر که به عنوان سوغات مورد استفاده قرار می گیرد می توان به قالی دست بافت، خرمهره، معرق کاری، مروار بافی و برخی صنایع دیگر اشاره کرد.

• سوهان : حدود یک سده پیش نوعی شیرینی یا حلوا در قم پخت می شد که به "حلوای قمی" معروف بود. بر طبق برخی از منابع در یکی از روزهایی که مظفرالدین شاه و همراهان او به قم دعوت شده بودند با حلوای قمی از آن ها پذیرایی شد. مظفرالدین شاه یا رئیس ایل قاجار، یکی از این دو پس صرف حلوا گفت: "این حلوا مثل سوهان، غذای مرا بریده و هضم کرده است". از همان زمان حلوای قمی "سوهان" نامیده شد. اکنون سوهان که قدمت آن به زمان قاجار می رسد از مشهورترین و محبوب ترین سوغاتی های شهر قم محسوب می شود. امروزه اگر به قم سفر کنید می توانید شاهد 2000 تا 2500 مکان سوهان پزی و سوهان فروشی باشید. در این مکان ها سوهان هایی با شکل های متنوع و طعم های مختلف تهیه می شود و به فروش می رسد. از جمله این سوهان ها می توان به سوهان عسلی، سوهان کنجدی، سوهان لقمه ای، سوهان بادامی، سوهان تخته ای، سوهان آجیلی، سوهان گزی، سوهان کره ای و ... اشاره کرد. این محصول با طعم لذیذی که دارد به کشورهای اروپایی و آسیای مرکزی صادر می شود.
• حلوای سنتی قم : از دیگر سوغات های شهر قم می توان به حلوای سنتی قم اشاره کرد. از جمله حلواهای مخصوص و سنتی قم حلوای کنجدی، شاه دانه و ارده هستند.
• نان کسمه : از شیرینی های معروف قم که به عنوان سوغات می توان آن را به حساب آورد "نان کسمه" است. برخی از شیرینی پزهای استان، با استفاده از تنور کسمه را پخت می کنند. برای تهیه این نوع شیرینی، از آرد، شیره یا شکر، زعفران، تخم مرغ و زردچوبه استفاده می کنند.

• خرمهره : خرمهره از معروفترین صنایع دستی قم است که به عنوان سوغات این شهر از آن استفاده می شود. خرمهره دارای سنگ های آبی یا فیروزه ای رنگ است که به منظور دفع چشم زخم از آن استفاده می شود. ریشه ساخت این صنایع دستی به حدود 5000 سال قبل می رسد و توسط هخامنشیان و اشکانیان مورد استفاده قرار می گرفت. خرمهره نه تنها در ایران بلکه در کشورهای خارجی چون آلمان مورد توجه قرار دارد. از این هنر در موزه نیویورک به عنوانQom technique  یاد شده است.
• قالی دست بافت : از دیگر صنایع دستی مشهور قم، قالی های دست بافت آن است که ترکیبی از تمامی سبک های قالی ایران است. جنس قالی های قم از ابریشم، پشم و کرک است و طرح های آن بته ای، شکارگاه، جوشقانی، لچک ترنج، محرمان، شاه عباسی، بندی خشتی و ... است.

از دیگر صنایع دستی قم معرق کاری ها، مروار بافی و نقاشی سنتی است. در معرق کاری با استفاده از چکش، قلم و وسایل نجاری روی چوب طرح ایجاد می کنند. مروار بافی نیز نوعی بافت حصیر است و یک صنایع دستی نوپا است. نقاشی های سنتی قم نیز روی چوب، شیشه، سفال، چرم و چینی انجام می شود و از معروفترین طرح های آن ها می توان به طرح اسلیمی، منظره، نقوش ختایی، شکارگاه، گل و جانوران مختلف اشاره کرد.

نقشه شهر قم

شهر قم مرکز استان قم در مرکز ایران  قرار دارد. شهر قم از سمت شمال با تهران، کرج و فرودگاه بین المللی امام خمینی و از سمت جنوب با اصفهان و شیراز هم مرز است. تفرش، فراهان و همدان در شرق این استان و قنوات و دریاچه نمک در غرب آن قرار دارند. علاوه بر این ها، شهر قم از سمت شمال شرقی با ساوه و قزوین، از سمت شمال غربی با گرمسار، سمنان و مشهد، از سمت جنوب شرقی با اراک و سلفچگان و از سمت جنوب غربی با آران و بیدگل، کاشان و یزد همسایه است.