با نزدیک شدن به روزهای پایانی اسفند تمامی خانوارهای ایرانی در هر شهر و استانی در تلاش هستند تا با بهترین و درست‌ترین رسوم خود به استقبال روزهای زیبای بهاری و سال جدید بروند. یکی از جالب‌ترین و خوشمزه‌ترین رسوم عید نوروز در بین مردم ایران، تهیه غذاهای مخصوص در شب عید است. از آنجایی که ایران، دارای مردمانی با زبان، فرهنگ و آداب و رسوم مختلف بوده در نتیجه غذاهای مخصوص شب عید نوروز نیز در شهرهای مختلف ایران، با یکدیگر تفاوت بسیاری دارند. هر غذا طعم و مزه و ویژگی‌های خاص خود را دارا است.
غذای شب عید در مازندران
طبخ انواع غذاهای ترکیبی با مواد غذایی مخصوص، یکی از نشانه‌های ذهن خلاق در مردمان مازندران است. هر مسافری که به این استان زیبا سفر می‌کند انواع مرباها، نان و ترشیجات خوشمزه را به عنوان سوغات به شهر خود خواهد برد. غذاهای لذیذ و بسیار خوشمزه مازندران زبان‌زد تمام مردم ایران هستند.
در بین آداب و رسوم کهن مردم این دیار و غذاهای لذیذ آن، پخت آش خوشمزه‌ای با ترکیباتی بی‌نظیر همچون کدو، گزنه، تخم انار، سبزی‌های معطر شمالی و.. به چشم می‌خورد. این آش معمولاً در چهارشنبه آخر سال پخته می‌شود. طبق افسانه‌ها و داستان‌های قدیمی، خوردن این آش خوشمزه در چهارشنبه سوری تضمین‌کننده سلامتی و تندرستی افراد خواهد بود.
حلوا کنجد یا پشت زیک برای سفره هفت سین در بین مازنی‌ها بسیار مرسوم است. مردم مازندران برای سفره هفت سین خود از تخم مرغ محلی رنگ شده استفاده می‌کنند. از غذاهای مخصوص شب عید در خانه‌های مردم مازندارن می‌توان به سبزی پلو با ماهی اشاره کرد. سبزی پلو با ماهی در مازندران با دیگر نقاط ایران تفاوت بسیاری دارد. ماهی سفید صید شده از آب‌های دریای خزر در کنار بوی خوش برنج طارم ایرانی و سبزی‌ها معطر شمالی، ترکیب خوشمزه و جذابی را به‌وجود می‌آورند.
در کنار سبزی پلو، تهچین مخصوص مازنی نیز یکی دیگر از غذاهای بسیار لذیذ شب عید در مازندران است. ترکیبات بی‌نظیر برنج، گوشت (مرغ یا جوجه محلی) با زعفران و کشمش، یک غذای لذیذ و خوشمزه با طعمی فراموش‌نشدنی را به‌وجود خواهند آورد.
غذای شب عید در گیلان
اهالی گیلان برای شب عید غذاهای مختلف و متنوعی دارند. هر یک از این غذاها با طعم و عطر بی‌نظیر هوش از سر می‌برند. بهترین و محبوب‌ترین غذاهای شب عیدی در گیلان عبارتند از کوکو اشپل، ماهی سفید شکم‌پر و ترش تره که بسیار خوشمزه هستند. معروف‌ترین غذایی که در شب عید در خانه‌های گیلانی طبخ می‌شود؛ ماهی سفید شکم‌پر است.
سبزی پلو با ماهی نیز که جزء غذاهای اصلی در شب عید به‌حساب می‌آید. یکی از غذاهای مجلسی که شب عید در اکثر خانه‌های گیلانی یافت می‌شود، فسنجان نام دارد. گیلانی‌ها برخلاف همه مردم، فسنجان را ترش طبخ می‌کنند. یکی از غذاهای محبوب شب عید در گیلان، قیمه لاهیجان است که با تکه‌های گوشت چرخ شده طبخ می‌شود.
غذای اصلی و مهمی که باید در شب عید بر سر سفره خانواده‌های گیلانی باشد؛ کوکو اشپل نام دارد. پخت کوکو اشپل بسیار ساده و بدون دردسر است. خوردن کوکو اشپل اصل را در سفر به گیلان از دست ندهید. ترش تره نیز از غذاهای مخصوص شب چهارشنبه سوری به‌شمار می‌رود و در این شب مردم با خوردن این آش خوشمزه با آخرین چهارشنبه سال خداحافظی می‌کنند.
غذاهای شب عید در تبریز
یکی از غذاهای پرطرفدار و خوشمزه در تبریز که برای شب عید سال نو طبخ می‌شود، دلمه برگ مو است. این غذا در تبریز با استفاده از برگ تازه درختانی مانند انگور یا مو تهیه خواهد شد. دلمه برگ مو با ترکیب گوشت چرخ کرده، برنج و سبزیجات معطر و کشکمش طبخ می‌گردد. اعتقاد مردمان دیار ترک‌نشین ایران در گذشته بر این بوده که اگر در شب سال نو دلمه میل نمایند، در سال آینده به آرزوهای خود دست خواهند یافت. با گذشت سالیان متمادی هنوز هم خوردن دلمه در تبریز و مناطق آذربایجان با حس و حال بسیار خوبی انجام می‌گیرد.
یکی دیگر از غذاهای لذیذ و معروف برای شب عید در تبریز، کوفته نام دارد. کوفته تبریزی محبوب‌ترین کوفته دنیا است. ترکیبات خوشمزه این کوفته که در دل آن قرار دارند (پیاز داغ، آلو، زرشک و گردو) باعث به‌وجود آمدن طعم بی‌نظیر آن خواهند شد. ارومیه خورشت، آش دوغ، خورشت کنگر، کوفته مرغ و دلمه کلم تبریزی در کنار سبزی پلو با ماهی از دیگر غذاهای معروف برای شب عید در این شهر هستند.
غذای شب عید در خراسان
در خراسان غذاهای خوشمزه و متنوعی برای شب عید طبخ می‌شوند. یکی از غذاهای خوشمزه‌ای که شب عید در خراسان طبخ می‌گردد؛ کباب شیشلیک است. این غذا از غذاهای لاکچری و گران قیمت خراسان به‌شمار می‌رود. یکی دیگر از غذاهای شب عید در خراسان، یتیمچه بوده که با طبخ سریع و آسان در دسته غذاهای محبوب قرار دارد. رشته پلو، سبزی پلو با ماهی و کوکو سبزی نیز از دیگر غذاهای مهم و خوشمزه در شب عید خراسانی‌ها هستند.
غذای شب عید در زنجان
زنجان جزء مناطق سردسیر در ایران است. از این رو غذاهای بسیار خوشمزه‌ای در این شهر طبخ می‌شوند. زنجانی‌ها در شب عید غذاهای مختلف و خوشمزه‌ای را خواهند پخت. جغور بغور یکی از غذاهایی بوده که پخت آن بسیار آسان است. البته جغور بغور تنها در زنجان طبخ نمی‌شود و در گیلان و شیراز نیز این غذا طبخ می‌گردد. نکته جالب این است که در اسکاتلند این غذا یکی از غذاهای ملی این کشور به‌شمار می‌رود. غذای اصلی و اصیل زنجان خورشت آلوچه با مرغ نام داشته که در شب عید بسیار طرفدار دارد. آلوبرغان علت اصلی خوشمزگی این غذا است. از دیگر غذاهایی که در شب عید مردم زنجان آن‌ها را بر سر سفره قرار می‌دهند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- شش انداز
- کله جوش
- کشک بادمجان زنجانی
- پیازو از غذاهای کهن زنجان
- علم سلات
غذای شب عید در کرمانشاه
غذاهای عید در کرمانشاه کاملاً سنتی و بسیار لذیذ هستند. دنده کباب کرمانشاه و خورشت خلال از معروف‌ترین غذاهای این شهر به‌شمار می‌روند. رشته پلو یک غذای سنتی کرمانشاهی است که در شب سال تحویل مردم آن را طبخ می‌کنند و معتقدند که خوردن رشته پلو در شب عید باعث مدیریت درست و بهتر زندگی می‌شود. همچنین برخی دیگر نیز بر این باورند که خوردن رشته پلو در شب عید باعث طولانی شدن عمر خواهد شد.
غذای دیگری که مختص مردمان کرمانشاه است خورشت خلال نام دارد. خورشت خلال با گوشت تکه، خلال بادام و به همراه زرشک و گلاب طعمی فوق‌العاده دارد. از گذشته تا به امروز خورشت خلال کرمانشاهی یک غذای مجلسی برای پذیرایی از مهمانان بوده است. مردم کرمانشاه در شب عید و حتی ایام تعطیلات نوروز با این خورشت خوشمزه سفره خود را پر می‌کنند.
کوفته کرمانشاهی نیز از دیگر غذاهای سنتی کرمانشاه بوده که در شب عید طبخ می‌شود. گردو و برگ زردآلو به همراه سبزیجات معطر در میان این کوفته طعم بی‌نظیر دارند. کوفته کرمانشاهی با کوفته تبریزی تفاوت چندانی نداشته و تنها تفاوت آن‌ها در مواد میانی است. از دیگر غذاهای مخصوص شب عید در کرمانشاه می‌توان به آش سورانه، خورشت کنگر کرمانشاهی، سیب پلو و چلو گوشت مخصوص کرمانشاه اشاره کرد.
غذای شب عید در اردبیل
غذاهای شب عیدی در اردبیل تنوع بالایی دارند. از آشهای مختلف گرفته تا کباب و پلو و خورشت‌ها لذیذ، همگی در شب عید بر سر سفره‌های مردم اردبیل یافت می‌شوند.
آشهای محلی اردبیل:
- آش میوه اردبیلی
- آش دوغ محلی اردبیل
- آش بلغور
- آش اوماج
- آش گیلدیک، جزء آشهای خاص اردبیلی
- اریشته آشی
- آش شیر اردبیلی
پلوهای شب عیدی در اردبیل:
- شیر پلو اردبیلی
- رشته پلو قیسی
- کشمش پلوی کاملاً متفاوت اردبیلی
- باسترما پلو
- دمی یارما
- قیسی پلو اردبیلی
خورشت‌های معروف و خوشمزه برای شب سال تحویل در اردبیل:
- خورشت ترشی قورمه
- خورشت کنگر اردبیلی
- یرکوکی خورشی (نوعی خورشت هویجی)
- پیچاق قیمه
- قیمه خشکه اردبیل
کباب‌های لذیذ شب عیدی در اردبیل:
- ساج کباب اردبیلی
- کاب کاسهای
- تاس کباب، غذای سنتی اردبیل
به غیر از این موارد در شب عید در سفره مردم اردبیل می‌توان غذاهایی مانند چیغیرتما، آبگوشت بزباش، لونگی اردک، تره اسفناج، خشیل، یومورتا کوفته سی، خینگل، مرجی شوربا سی، کوکوی اردبیلی، قیساوای و سوغان سو را نیز نشاهده کرد.
غذای شب عید در همدان
غذاهای محلی و مخصوص شب عیدی در همدان کم نیستند. آبگوشت لیمو عمانی از غذاهای سنتی و مخصوص شب عید در همدان به‌شمار می‌رود. این غذا بسیار لذیذ و خوشمزه است. در پخت آبگوشت لیمو عمانی از حبوبات جوانه زده شده استفاده می‌کنند. کوفته همدانی نیز از غذاهایی بوده که در شب عید و سیزده بدر، طبخ می‌گردد. مردم محلی همدان به آن کوفته سیزده نیز می‌گویند. آبگوشت کلم از دیگر غذاهای کهن و سنتی همدان است که در شب عید پخته می‌شود. این آبگوشت یکی از غذاهای مقوی همدان است. از دیگر غذاهای شب عیدی در همدان می‌توان به مواردی مانند کباب سرداشی، رشته پلو همدانی و آش خشکبار اشاره کرد.
غذای شب عید در قزوین
مردم در قزوین نیز مانند دیگر شهرهای ایران در شب عید غذاهای سنتی و مخصوص به خود را طبخ می‌کنند. یکی از معروف‌ترین غذاهای شب عید در قزوین، قیمه نثار نام دارد. قیمه نثار یک پلوی بسیار خوشمزه بوده که با ترکیب ادویه‌های مخصوص و گوشت با برنج طعم فوق‌العاده‌ای خواهد داشت. دیماج نیز از دیگر غذاهای سنتی در قزوین است. قیمه آبدار نیز از دیگر غذاهای شب عیدی قزوینی به‌حساب می‌آید که شب عید در خانه‌های مردم قزوین پخته می‌شود. از دیگر غذاهایی که در شب سال تحویل بر سر سفره مردم قزوین قرار خواهد گرفت، می‌توان به کوکو شیرین، شیرین پلو مخصوص قزوین، آش ماش و آش ماش پیازو اشاره کرد.
غذای شب عید در شیراز
مردم در شب عید در شیراز اکثرا غذاهای قدیمی و سنتی را طبخ می‌کنند. برنج جزء یکی از اصلی‌ترین گزینه‌های غذاهای روی سفره در شب عید شیرازی‌ها به‌حساب می‌آید. در گذشته به علت توان مالی بالاتر مردم، انواع پلو در سفره‌ها قرار داشت. کلم پلو شیرازی از پلوهای معروف شیراز است که در شب عید و شب یلدا مهمان سفره‌های مردم شیراز خواهد بود. مخلوط سبزیجات و برنج در کنار گوشت (گوشت چرخ شده مرغ یا گوشت قرمز)، بسیار خوش‌طعم خواهد شد.
کوفته اصیل شیرازی که به علت تشابه به هلو، کوفته هلو نام دارد از غذاهای مهم در سفره شب عید است. غذاهایی مانند به قورمه، شوید لوبیا با گوشت قیمه و خورشت سبزی شیرازی نیز در شب سال تحویل مهمان خانه‌های شیرازی هستند.
غذای شب عید در شهرکرد
یکی از غذاهای مهم و محلی در شهرکرد کوفته ریزه نام دارد. این غذا مانند ماهی دودی و قیمه تنها مختص به شب عید است. کوفته ریزه با کوفته تبریزی تفاوت‌های بسیاری داشته و با استفاده از گوشت قرمز، ماهی یا مرغ بریان شده در کنار سبزی‌های خوش‌عطر محلی طبخ خواهد شد. این غذا یک نوع غذای ترش و شور، مختص شب عید خواهد بود.
غذای شب عید در جنوب ایران
شب‌های عید در جنوب کشور، منحصربه‌فرد بوده‌اند و غذاهای خوشمزه و بی‌نظیر شب عید، در جنوب ایران بسیار متنوع هستند. در شب سال تحویل سر سفره‌های مردمان جنوب انواع ماهی‌های خوشمزه صید شده از خلیج فارس سرو می‌شوند. ماهی مرکب یکی از این ماهی‌های خوش‌طعم است. ماهی صبور با کباب شدن روی آتش به همراه رب، تمبر هندی، رب و دیگر ادویه‌ها بسیار خوشمزه شده و مهمان سفره‌های مردمان خونگرم جنوب خواهد بود.
هواری نیز از دیگر غذاهای محبوب در شب عید به‌شمار می رود. هواری غذای معروف و محبوب مردم هرمزگان بوده که با ماهی معطر طبخ خواهد شد. دوپیازه میگو، اوپیوزی و آش آبادانی نیز از دیگر غذاهای شب عیدی جنوب ایران هستند.
غذای شب عید در بوشهر
معمولاً غذاهای بوشهری بیشتر دریایی هستند. شب سال تحویل بیشتر غذاهایی مانند قلیه ماهی، لخ لخ ماهی، قلیه میگو، قیمه بوشهری، یتیمک بوشهری (غذایی کاملاً محلی)، ته انداز ماهی، ماهی شکم‌پر بوشهری، میگو سوخاری و میگو پلو، مجبوس (غذایی عربی در بوشهر) و مُی شور در سفره‌های مردمان بوشهر سرو می‌شوند. همه این غذاها از خوشمزه‌ترین‌های بوشهر به‌شمار می‌روند.
غذای شب عید در دزفول
شب عید در شهر دزفول غذاهای محلی متنوعی طبخ می‌گردند. یتیمچه دزفولی جزء غذاهای گیاهی شهر دزفول بوده و در شب سال تحویل مهمان خانه‌های دزفولی است. پَرپَراق یا همان دلمه برگ که با برگ درخت انگور پخته می‌شود یکی دیگر از غذاهای شب عیدی در دزفول است. حمیس بازنجون دزفول، صندلی سلطون یا برونی، حمیس توله، ماسووا، حشوی دزفولی، قلیه ماهی دزفول، امگشت و کبه دزفولی جزء غذاهای شب عیدی در دزفول به‌حساب می‌آیند.
سخن پایانی
با نزدیک شدن به سال نو و شب عید، خانم‌های خانه به فکر پخت غذاهای خوشمزه‌ای برای شب عید می‌افتند. طبق باورهای نیاکان، شب عید باید اجاق خانه‌ها روشن باشد تا در طول سال سفره و زندگی برکت داشته باشد. هر شهر ایران غذایی مختص به خود را دارد. در بین همه شهرها دو غذای، رشته پلو و سبزی پلو با ماهی ثابت هستند. البته این دو غذا در هر منطقه با یک روش خاص طبخ می‌شوند. شب سال تحویل، شبی مهم برای تمامی مردم ایران محسوب می‌شود و همه در تلاش بوده‌اند تا بهترین سفره را در این شب با توجه به باورها و رسوم خود بچینند.
