فردوسی

هنگامی که نام شعر، فرهنگ و ادب اصیل پارسی به گوش می رسد، نام حکیم ابوالقاسم فردوسی هم در کنار دیگر نام های شعرا درخشیده می شود. ابوالقاسم فردوسی همانند بسیاری از شعرای بزرگ، آثار ارزشمندی را برجای گذاشته که سندی به عنوان افتخارات ایران شمرده می شود. فردوسی دهقان و دهقان‌زاده بود. زندگی او در دوران سامانیان شروع شد و هم‌زمان با جنبش استقلال‌خواهی و هویت‌طلبی در میان ایرانیان سپری کرد. در این مقاله از سایت لحظه آخر قصد داریم تا شما را با فردوسی بزرگ آشنا کنیم.

فردوسی کیست؟

ابوالقاسم حسن پور علی توسی ملقب به ابوالقاسم فردوسی از شعرایی است که بیشتر اشعار وی بر اساس حماسه و جنگ می باشد که بسیاری از اعتبار ایران زمین را تشکیل داده است. شاهانامه، یکی از آثار معروف و باارزش وی می باشد که از آموزه های دینی، اخلاقی و عشق به ایران الهام گرفته شده که همچنین از نظر بسیاری از استادید ادبیات به عنوان بزرگ ترین شاعر پارسی در جهان محسوب می شود. وی در زمان حیات اقدام به نوشتن و شرح دادن زندگینامه خود نکرد و هنگامی که ابوالقاسم فردوسی درگذشت، پس از شدن یک قرن حکیم نظامی گنجوی تصمیم به نوشتن زندگینامه این شاعر بزرگ ایرانی کرد؛ از این رو به محل زندگی، آرامگاه و شیوه زندگی وی کرد تا اطالاعاتی را بدست آورد.نظامی گنجوی برای سرودن و نوشتن آثار خود از شاهنامه فردوسی الهام گرفته است که از این رو برای شناخت بهتر درباره ابوالقاسم فردوسی می توانید آثار حکیم نظامی را مطالعه کنید تا درباره این شاعر بلند آوازه بیشتر بدانید. هرساله روز 25 اردیبهشت ماه جشنی برای این شاعر بزرگ سراسر ایران برپا می شود که هر شهری با فرهنگ اصیلی که دارد برگزار می کند.

سفر به مشهد مقدس یا پایتخت معنوی ایران

تور مشهدتور مشهد از اصفهانتور مشهد از تبریزتور مشهد با قطار

زندگینامه فردوسی

فردوسی در روستای باژ، مصادف با سال 319 هجری شمسی و 329 هجری قمری به دنیا آمد که این روستا در خراسان واقع شده است. وی در خانواده ای اصیل چشم گشود که از این رو از نجیب زادگان و دهقانان توس محسوب میشد، همچنین خانواده فردوسی در آن زمان به عنوان افرادی ثروتمند محسوب میشدند که زمین های زیادی داشتند. اموال خانواده او باعث شد تا ابوالقاسم فردوسی در تاریخ و ادبیات مطالعاتی داشته باشد و از این رو متوجه شد که به تاریخ ایران علاقه خاصی دارد و تصمیم نمود تا داستان هایی را در این باره نگارش کند. همچنین علاقه سامانیان به ادبیات ایران و همزمان بودن زمان حیات وی به این دوره توانست علاقه وی را دوچندان کند. اطلاعات دقیقی درباره زمان ازدواج فردوسی وجود ندارد، اما با توجه به اینکه پسر وی در سال 359 هجری قمری به دنیا آمده؛ پس می توان گفت که زمان ازدواج او پیش از 358 هجری قمری می باشد. زمان جمع آوری کتاب شاهانامه فردوسی حدود 30 سال به طول انجامید که عمر و ثروتش را صرف این آثار گرانبها کرده است.هنگامی که ثروت فردوسی به اتمام رسید، پادشاهان سامانی برای به اتمام رساندن کتابش کمک های شایانی کردند ولی هنگامی که حکومت غزنویان تاسیس شد، غزنویان از فردوسی و ادبیات پارسی حمایت نکردند و علت این موضوع هم اختلاف زبان و فرهنگشان بود، زیرا کتاب شاهنامه با زبان پارسی سروده شده و غزنویان ترک زبان بودند. با توجه به اسناد تاریخی، شاهنامه فردوسی بر گرفته از شاهنامه (خدای نامه) ابومنصوری می باشد که فردوسی در سال 400 هجری قمری یعنی سن 71 سالگی شاهنامه را تکمیل و گردآوری کرده است. ابوالقاسم فردوسی نزدیک به 80 سالگی در سال 411 هجری قمری درگذشت و در شهر توس به خاک سپرده شد.

آرامگاه فردوسی

برای بازدید از آرامگاه فردوسی باید به بقعه تاریخی هارونیه سر بزنید که 20 کیلومتر با شهر مقدس مشهد فاصله دارد. زادگاه فردوسی یعنی روستای پاژ امروزه نام فاز شناخته می شود که از آرامگاه 28 کیلومتر فاصله دارد. هنگامی که ابوالقاسم فردوسی فوت نمود، بسیاری از افراد برای دفن وی ممانعت کردند و علت این موضوع هم دین و مذهب شیعه بود. از این رو باقی افراد تصمیم نمودند تا این شاعر بزرگ را در حیاط خانه خود دفن کنند که سرانجام یکی از حاکمان غزنوی مقبره ای را بنا نمود. در طول تاریخ این مقبره با ویرانی هایی روبرو شد و زمانی که پهلویان به قدرت رسیدند، به دستور رضا شاه پهلوی این مقبره بازسازی و کامل شد. سال 1313 از این بنای بازسازی شده، رونمایی شد که این تاریخ با آیین هزاره فردوسی در یک زمان بود. هوشنگ سیحون در سال 1348 شکل و شمایل امروزی را به این آرامگاه بزرگ داد که از معماران برجسته ایرانی محسوب میشد. سنگی که برای قبر این شاعر استفاده شده از جنس مرمر می باشد که یک متر در یک و نیم طول و عرض 50 سانتی متری دارد. در اطراف تالاری که قبر فردوسی قرار دارد می توانید اشعاری از این شاعر را مشاهده کنید؛ همچنین معماری های اصیلی از هخامنشیان ایرانی هم وجود دارد. نمای بیرونی آرامگاه این شاعر شباهت زیادی به آرامگاه کوروش کبیر دارد. در سال 1399 دو تن از هنرمندانمان کشورمان یعنی خسرو آواز ایران و محمدرضا شجریان را در محوطه ای از آرامگاه فردوسی به خاک سپردند.

آدرس آرامگاه فردوسی

" استان خراسان رضوی، ۲۰ کیلومتری شمال غربی مشهد، شهر توس، انتهای بلوار شاهنامه، جنب بلوار بهارستان"

شاهنامه فردوسی

ابوالقاسم فردوسی در طول حیاتش، آثاری بیادماندنی و تاثیرگذاری را خلق کرد که توانست تحول بزرگی در فرهنگ و تاریخ ادبیات ایران باشد. شاهنامه تنها اثر فردوسی می باشد که 60 هزار بیت را در خود جای داده، همچنین شعرهایی که وی به کار برده به سه دوره تاریخی، پهلوانی و اساطیری خلاصه می شود که همواره درباره خیر و شر اشاره دارد. امروزه شاهنامه بخشی از فرهنگ و هویت ایرانیان محسوب می شود که قهرمانان سعی دارند با بدی ها و پلشتی ها را پاک کند. در مراسم اختتامیه شاهنامه، ابوالقاسم فردوسی گفته ای را بیان نمود: "شاهنامه اثری استوار از فرهنگ پارسی است که هم‌چون کاخی عظیم، پیکر فرهنگ پارسی را تناور نگه خواهد داشت."

• بسی رنج بردم در این سال سی                  عجم زنده کردم بدین پارسی
• پی افکندم از نظم کاخی بلند                     که از باد و باران نیابد گزند

این کتاب در دوران حیات فردوسی نام و شهرتی نداشت، هنگامی که وی را در بستر خاک قرار دادند، پادشاهان آن دوره نام شاهنامه را بر روی این کتاب اصیل پارسی گذاشتند. هنگامی که این کتاب را مطالعه کنید متوجه می شوید که هیچگاه قهرمانان و افراد اصیل پارسی در برابر ظلم و ستم سر خم نکردند و مرگ را به زندگی ذلت بار ترجیح دادند. از دیگر ویژگی هایی که می توان در شاهنامه نام برد، لحن حماسی و بیان دقیق از محیط اطراف می باشد که خواننده در حین خواندن گاهی احساس می کند در فضای شاهنامه به سر می برد.

قهرمانان شاهنامه

همانطور که اشاره داشتیم در این کتاب قهرمانان بسیاری وجود دارد که نام این قهرمانان عبارت اند از:

• کاوه آهنگر
• سیاوش
• رستم
• سهراب
• اسفندیار
• کیکاووس
• گرشاسب
• رودابه
• تهمینه
• افراسیاب
• فریدون
• لهراسب

ابومنصوری و فردوسی

بسیاری از تاریخدانان و تاریخ نویسان بر این باورند که فردوسی در حین نگارش شاهنامه بخش عمده ای از اطالاعات و سروده خود را از شاهنامه ابومنصوری گرفته است. همچنین در 15 صفحه مقدمه اول می توانید نام ابومنصوری را مشاهده کنید که این امر فقط در نسخه های خطی باقی مانده وجود دارد. اسنادی وجود دارد که نشان می دهد ابومنصوری فقط هزاربیت از شاهنامه ابومنصوری را سروده و سپس در سن جوانی به قتل رسید. به همین دلیل میتوان گفت شاهانامه ابومنصوری که با نام خدای نامه هم شناخته می شود مهمترین منبع فردوسی برای نگارش کتاب خود می باشد.

آثار فردوسی

ابوالقاسم فردوسی آثار زیادی را در طول دوران زندگی‌اش سروده است. اما بهترین و مشهورترین آن کتاب شاهنامه هست و مابقی اشعارش بی‌پایه هستند که مثنوی زلیخا و یوسف معروفترین آن‌ها است. کتاب شاهنامه از 60 هزار بیت در سه دوره اساطیری، پهلوانی و تاریخی تشکیل شده است. هنگامی که این کتاب مشهور و جذاب را مطالعه می‌کنید متوجه می‌شوید که تماما به تضاد میان ادمیان (نیک – بد، خیر – شر، حق – باطل) اشاره دارد؛ همچنین فردوسی در این کتاب سعی کرده تا بتواند فرهنگ ایرانیان را در قالب شعر بیان کند.

دین و مذهب فردوسی

ابوالقاسم فردوسی پیرو دین و مذهب اسلام بود که در برخی از اشعارش می‌توانید ستایش کردن پیغمبران و امامان توسط فردوسی را مشاهده کنید.

ترا دانش و دین رهاند درست
در رستگاری ببایدت جست

وگر دل نخواهی که باشد نژند
نخواهی که دایم بوی مستمند

به گفتار پیغمبرت راه جوی
دل از تیرگیها بدین آب شوی

چه گفت آن خداوند تنزیل و وحی
خداوند امر و خداوند نهی

اشعار فردوسی

همانطور که اشاره داشتیم، فردوسی شعرهای زیادی را سروده که در ادامه قصد داریم بخشی کوچکی از این کتاب فوق العاده را بیان کنیم:

علم و دانش

توانا بود هر که دانا بود
ز دانش دل پیر برنا بود

ز دانش اولین به یزدان گرای
کجا هست و باشد همیشه به جای

به دانش ز یزدان شناسد سپاس
خنک مرد دانا و یزدان شناس

دگر آن که دارد ز یزدان سپاس
بود دانشی مرد نیکی شناس

به دانش فزای و به یزدان گرای
که او باد جان ترا رهنمای

بپرسیدم از مرد نیکو سخن
کسی کو بسال و خرد بد کهن

که از ما به یزدان که نزدیکتر
که را نزد او راه باریکتر

چنین داد پاسخ که دانش گزین
چو خواهی ز پروردگار آفرین

به گیتی به از مردمی کار نیست
بدین با تو دانش به پیکار نیست

سر راستی دانش ایزیدیست
چو دانستیش زو نترسی ؛ بدیست

شکوه و عظمت ایران

ندانی که ایران نشست منست
جهان سر به سر زیر دست منست

هنر نزد ایرانیان است و بس
ندادند شیر ژیان را بکس

همه ی یک دلانند یزدان شناس
به نیکی ندارند از بد هراس

چنین گفت موبد که مرد بنام
به از زنده دشمن بر او شاد کام

اگر کشت خواهد تو را روزگار
چه نیکو تر از مرگ در کار زار

همه ی روی یکسر بجنگ آوریم
جهان بر بد اندیش تنگ آوریم

دریغ است ایران که ویران شود
کنام پلنگان و شیران شود

درباره ایران

چو ایران مباشد تن من مباد
بدین بوم و بر زنده یک تن مباد

اگر سر به سر تن به کشتن دهیم
ازآن به که کشور به دشمن دهیم

نمانیم که این بوم ویران کنند
همی تاراج از شهر ایران کنند
نخوانند بر ما کسی آفرین
چو ویران بود بوم ایران زمین

بیارای دل رابه دانش که ارز
به دانش بود چو بدانی بورز

به دانش بود مرد را ایمنی
ببندد ز بد دست آهرمنی

به دانش بود بیگمان زنده مرد
خنک رنجبردار پایند مرد

چنین گفت داننده دهقان پیر
که دانش بود مرد را دستگیر

هر آن مغز کو را خرد روشنست
ز دانش به گرد تنش جوشنست

یک فارسی بود هشیار نام
که بر چرخ کردی به دانش لگام