شهری در ارتفاع 1730 متری در فرورفتگی بین رشته‌کوه‌های زاگرس جنوبی از غرب و کوه بیدخان در شرق به وجود آمد. در دوران ساسانیان تأسیس شده و دارای منابع معدنی متعددی از جمله زغال سنگ، آهن، مس، سنگ و طلا است. سیرجان شهری قدیمی با تاریخی کهن که در گذشته با نام سیرگان یا سمگان خوانده می‌شد که به خاطر اعراب در تلفظ آن تغییری به وجود آمد. در سیرجان جاذبه‌های دیدنی بسیاری بوده که برای افراد علاقه‌مند به تاریخ مکان مناسبی برای مسافرت به شمار می‌رود. در این شهر جاذبه‌های تاریخی با قدمت‌های بسیار بالایی وجود داشته و دومین شهر پرجمعیت کرمان پس از مرکز استان محسوب می‌شود.
بادگیر چپقی
بادگیر چپقی در شهر سیرجان از یک خانه قدیمی به جا مانده و از دیدنی‌های این شهر محسوب می‌شود. بادگیر شما را به یاد دودکش کشتی‌های قدیمی می‌اندازد. این بادگیر یک شبکه طرح هندسی منظم شکل گرفته و یکی از آثار ویژه معماری در روزگار پهلوی است. چپق‌هایی از جنس آجر و ملات که باقی مانده یک خانه قدیمی با صاحبی به نام آقاسید علی‌‌اصغر رضوی پزشکی سرشناس در دوره خود، هستند. زیر بادگیرها شبکه‌های هندسی منظم روی فضاهای مستطیلی شکل واقع شده‌اند که این امر سبب عبور هوا از کانال‌ها شده و موجب خنکی خانه می‌شد. قطعات کوچک آجرهای هندسی شش ضلعی در طراحی و ساخت بدنه بادگیر چپقی نقش دارند. این بادگیرها در زمان خود نوعی تهویه محسوب می‌شدند که بر بام خانه‌ها قرار می‌گرفتند.
- آدرس بادگیر چپقی: واقع در شهر سیرجان در بلوار دکتر صادقی کوچه حاج رشید.
قلعه سنگ
قلعه سنگی یکی دیگر از جاذبه‌های دیدنی سیرجان بوده و در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. این قلعه ارزش بسیار زیادی داشته و بنا به محوطه گسترده آن سه بخش مختلف دارد. صخره سنگی میانی و دو صخره پیرامون، این بخش‌ها را تشکیل می‌دهند. این سازه تاریخی از خشت خام ساخته شده و در اطراف آن آثار بسیار زیادی را کشف کرده‌اند. سنگ سفید آهکی یکپارچه‌ای در فاصله 5 متری و شمال قلعه سنگ خودنمایی می‌کند. روی بدنه جنوبی پلکان این قلعه کتیبه‌ای با قدمت چندین قرن کهبه جای مانده از سال چهارم حکومت عمادالدین احمد، سلطان سلسله آل مظفر است، خودنمایی می‌کند. البته ناگفته نماند که پرویز ورجاوند (استاد باستان‌شناسی دانشگاه تهران)، پلکان سنگی را یادگاری از دوران پیش از اسلام می‌داند.
- آدرس قلعه سنگ سیرجان: واقع در ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر سیرجان.
مسجد جامع عضدی
مسجدی با قدمتی طولانی از دل تاریخ کهن شهر زیبای سیرجان که در 20 کیلومتری جنوب شرقی آن واقع شده است. مسجد جامع عضدی که برخی معتقدند عضدالدوله نیز دارد، یکی از بناهای تاریخی سیرجان بوده که در حال حاضر ویرانه‌ای بیش نیست. پایه این مسجد با داشتن ستون‌های سنگی با بقایای قطعات سنگ مرمر و سنگ آهک و مناره‌هایی سر به فلک کشیده با سازه‌هایی عجیب روی آن‌ها، چشم هر بیننده‌ای را محصور می‌کند. کتیبه‌های قدیمی در مسجد جامع عضدی دلیلی دیگر برای اثبات قدمت این بنای کهن است. البته ناگفته نماند این بنا که امروزه مردم بومی و محلی به آن مسجد صاحب الزمان می‌گویند، به دلیل حمله لشکر تیموریان به یک ویرانه مبدل گشت.
- آدرس مسجد جامع عضدی: واقع در ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر باصفای سیرجان.
آرامگاه شاه فیروز
در سده نهم و در ۱۴ کیلومتری جنوب شرقی سیرجان، آرامگاهی ساخته شد که مردم محلی آن را معلق به عضدالدوله یا فرزند او می‌دانند. اما مشخص نیست که چه کسی زیر این سقف آرمیده است. آرامگاه شاه فیروز یک بنای هشت ضلعی بوده و شباهت بسیاری با آثار معماری ایلخانیان دارد. این آرامگاه بر بلندای تپه‌ای قرار گرفته و سقفی گنبدی با هشت ستون و چهار طاقی آجری دارد. در روایت‌های مختلفی آمده که برای استحکام بنا در مصالح آن از شیر شتر استفاده کرده‌اند. ظروف سفالی کشف شده و موجود در اطراف آرامگاه شاه فیروز نشان از قدمت کهن این اثر تاریخی شگفت‌انگیز دارد.
- آدرس آرامگاه شاه فیروز: واقع در ۱۴ کیلومتری جنوب شرقی سیرجان.
باغ سنگی
در سال‌هایی که اصلاحات ارضی در سیرجان انجام می‌شد، مالک یک زمین برای اعتراض، به درختان باغ خود سنگ‌هایی را آویزان کرد. صاحب باغ سنگی که درویش خان گنگ اسفندیار پور نام داشت، تمام باغ را به این شکل در آورد. پس از گذشت سال‌ها این مکان به جاذبه‌ای برای گردشگران تبدیل شد. صاحب این باغ نیز در محوطه آن دفن شده است.
- آدرس باغ سنگی سیرجان: واقع در کیلومتر ۴۰ جنوب شرقی شهر سیرجان.
یخبندان های دو قلو
از ویژه‌ترین نمونه‌های یخبندان که در روزگار قاجار وجود داشته و در شهر سیرجان به یادگار مانده است، می‌توان به یخبندان‌های دوقلو اشاره کرد. این یخبندان‌ها روزگاری یکی از مهم‌ترین منابع تأمین آب شرب محسوب می‌شدند. یخ‌هایی که در طول سال جمع می‌کردند در این مکان ذخیره شده و در سایر ماه‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. این اثر در تاریخ ۱۸ خرداد ۱۳۸۴ به عنوان یکی از آثار ملی در ایران به ثبت رسیده است.
- آدرس یخبندان‌های دوقلو: شهر سیرجان، خیابان شیخ فضل‌الله نوری در منطقه غرب محله باغ بمید.
عمارت صدر زاده
عمارت صدر زاده یکی دیگر از جاهای دیدنی سیرجان بوده که قدمت آن به دوران قاجار باز می‌گردد. این بنا یکی از مهم‌ترین خانه‌های تاریخی سیرجان محسوب می‌شود. این عمارت دو طبقه داشته و در حیاط میانی آن باغ پسته زیبا به چشم می‌خورد. درختان پسته باعث شده که تابش مستقیم آفتاب به درون اتاق‌های اطراف عمارت راه نیابد. اهمیت این درختان برای اهالی خانه بسیار بالا بوده و به همین دلیل هنوز هم از آن‌ها نگهداری می‌کنند. یکی از شاهزادگان قجری در عمارت صدر زاده زندگی می‌کرد که بخش‌های مختلفی در آن ساخته شده است. از بخش‌های این عمارت می‌توان به حمام اختصاصی، اسطبل، استخر، باغچه و شیر سنگی اشاره کرد. بخش‌هایی از این عمارت نیاز به بازسازی داشته و امیدواریم که نسبت به بازسازی آن اقدامات لازم انجام گیرد.
- آدرس عمارت صدر زاده سیرجان: واقع در خیابان ابوذر غفاری و خیابان ولیعصر شهر سیرجان.
کاروانسرای آقا ابراهیم
یکی دیگر از جاهای دیدنی سیرجان، به نام کاروانسرای آقا ابراهیم بوده که به کاروانسرای ابراهیم نیز مشهور است. قدمت این کاروانسرا به دوران شاه عباس صفوی باز می‌گردد. این کاروانسرا در انتهای بازار قدیمی سیرجان قرار داشته و بنای آن یک طبقه دارد. در بخش میانی این بنای زیبا یک حیاط بزرگ و دل‌باز بوده و دورتادور حیاط‌های کوچک و بزرگی را می‌بینید. کاروانسرای آقا ابراهیم چندین بار بازسازی شده و ظاهر آن نسبتاً سالم به نظر می‌آید. در این مکان کسبه‌های قدیمی در حوزه‌های مختلف مشغول به کار هستند و این کاروانسرا از طریق کوچه پشتی به یک بازار متصل می‌شود.
- آدرس کاروانسرای آقا ابراهیم: واقع در شهر سیرجان در انتهای بازار آقا ابراهیم سیرجان.
بازار آقا ابراهیم سیرجان
بازار آقا ابراهیم سیرجان به موازات بازار کهنه و بازار نو سیرجان قرار گرفته است. این بازار یکی از مراکز خرید مهم در شهر سیرجان محسوب شده و عموم مردم برای خرید به این مکان می‌روند. بسیاری از کسبه قدیمی سیرجان در غرفه‌های مختلف این بازار مشغول به کار هستند. بیشتر آن‌ها در زمینه فروش فرش و گلیم فعالیت داشته و انواع فرش و گلیم دست‌باف در این مکان یافت می‌شود.
- آدرس بازار آقا ابراهیم سیرجان: واقع در شهر سیرجان در انتهای کاروانسرای آقا ابراهیم.
موزه دستبافته های عشایری
در شهر سیرجان موزه‌ای وجود داشته که به مساحت ۶۰۰ متر مربع گلیم‌های دست‌باف مردم عشایر را نمایش می‌دهد. در این موزه می‌توان انواع گلیم‌های سنتی مردم عشایر را مشاهده کرد. برخی از این گلیم‌ها سابقه‌ای بسیار و قدمتی بیش از 100 دارند که قیمت آن‌ها سر به فلک می‌کشد. موزه دست‌بافته‌های عشایری یکی از مهم‌ترین موزه‌ها در شهر سیرجان بوده و یک مکان خاص به شمار می‌رود.
- آدرس موزه دستبافته ها: استان کرمان واقع در اطراف شهر سیرجان.
مسجد کلاه مال ها
یکی از مساجد شهر سیرجان به نام مسجد کلاه مال‌ها بوده که با نام مسجد امام جعفر صادق نیز مشهور است. قدمت این مسجد به بیش از ۱۰۰ سال رسیده و بانی آن به طور دقیق مشخص نیست. عموم مردم این مسجد را به متعلق به دوره قاجار دانسته و ظاهری بسیار ساده دارد. بسیاری از کسبه بازار قدیمی برای اقامه نماز جماعت ظهر عازم این مسجد می‌شوند.
- آدرس مسجد کلاه مال ها: واقع در کنار بازار قدیمی سیرجان.
باغ بمید سیرجان
باغ بمید که در شمال شهر سیرجان واقع شده، یکی از جاهای دیدنی آن محسوب می‌شود. آب انبار معروف سیرجان در همین باغ قرار دارد. در گذشته دور این باغ در محله قلعه سنگ که در ۹ کیلومتری سیرجان کنونی است واقع شده بود. پس از نابودی شهر قدیمی به دست ایدکو، شهر سیرجان در نزدیکی باغ بمید بنا گردید. باغ بمیر سیرجان در سال ۱۳۸۴ در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسید. اگر مسافر شهر سیرجان هستید حتماً به بازدید از این باغ زیبا بپردازید.
- آدرس باغ بمید سیرجان: شهر سیرجان واقع در کنار بازار قدیمی.
آرامگاه میر زبیر
مقبره سنگی و قدیمی با نام آرامگاه میرزا در سیرجان وجود داشته که ظاهری مربعی شکل دارد. ابعاد خارجی این آرامگاه ۹ متر و ابعاد داخلی آن ۷ متر بوده و در ساخت آن از قلوه‌سنگ و ملات گچ استفاده شده است. در این مقبره سنگ نوشته‌هایی وجود داشته که تاریخ ساخت آن را مشخص می‌کند. در حال حاضر سنگ نوشته‌های موجود در بنا از بین رفته و با توجه به اطلاعات قبلی، این بنا را در ربیع‌الاول سال ۷۵۱ بنا نهادند. ناگفته نماند که این بنا یک مسجد بوده و از جاهای دیدنی سیرجان محسوب می‌شود. آرامگاه میرزا هنوز میزبان انواع مراسم‌های عزاداری در ایام محرم نیز بوده و در سال ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
- آدرس آرامگاه میرزا: واقع در توابع دهستان سعادت‌آباد و شرق روستای شریف‌آباد شهر سیرجان.
خانه حاج رشید
یکی دیگر از قدیمی‌ترین مکان‌های دیدنی سیرجان خانه حاج رشید نام دارد. خانه حاج رشید با قدمتی که به دوران قاجار باز می‌گردد، در سال ۱۳۸۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. این خانه از قدیمی‌ترین خانه‌های سیرجان به شمار می‌رود و در سال ۱۲۷۴ به دست بخشدار سیرجان بنا گردید. بخش‌های مختلف این بنا شامل میان‌سرا، حیاط، هشتی، ورودی و بادگیرهای متعددی هستند. خانه حاج رشید هنوز هم برای برگزاری مراسم عزاداری امام حسین (ع) استفاده می‌شود. این بنا در بین مردم محلی اهمیت زیادی داشته و در طول تاریخ آسیب کمی به آن رسیده است.
- آدرس خانه حاج رشید: واقع در چهارراه موحدی بلوار دکتر صادقی سیرجان.
منطقه کوهستانی چهار گنبد
اگر به گردش و تفریح در طبیعت علاقه دارید، سری به منطقه کوهستانی چهار گنبد سیرجان بزنید. در این منطقه آب و هوای کاملاً ییلاقی و کوهستانی احساس می‌شود. مهم‌ترین فصل برای رفتن به این مکان فصل تابستان است. در این منطقه کوهستانی انواع درختان میوه مانند بنه و بادام کوهی یافت خواهد شد. زرشک وحشی و گیاهان دارویی مانند آویشن، آلاله و کنگر نیز در این محل وجود دارند. شغل مردم این منطقه کشاورزی و زنبورداری بوده و می‌توانید پس از بازبینی محصولات را خریداری کنید.
- آدرس منطقه چهار گنبد سیرجان: واقع در ضلع شرقی سیرجان و حدفاصل بین شهرهای سیرجان-بردسیر و بافت.
منطقه گدار
یکی از مناطق کوهستانی شهر سیرجان منطقه گدار بوده که محل زندگی کوچ‌نشینان و عشایر سیرجان است. مردمان عشایر بسیار خونگرم و مهربان بوده و با روی خوش به استقبال گردشگران می‌روند. شما می‌توانید در فصل بهار و تابستان به بازدید از این منطقه رفته و از آب و هوای خوش آن لذت ببرید. با بازدید از منطقه گدار می‌توانید با زندگی مردم عشایر سیرجانی آشنا شوید. شما برای کمک به اقتصاد آن‌ها می‌توانید انواع محصولات دامی و صنایع‌دستی را خریداری کرده و به همراه خود ببرید. کیفیت محصولات در منطقه گدار سیرجان بسیار بالا بوده و برای شما لذت‌بخش خواهد بود.
- آدرس منطقه گدار سیرجان: واقع در ۶۰ کیلومتری مسیر سیرجان-کرمان.
سخن پایانی
در استان کرمان شهرهای بسیار زیادی هستند که جاذبه‌های تاریخی و دیدنی دارند. یکی از این شهرها را سیرجان نامیده‌اند. این شهر در دوران ساسانیان تأسیس شده و منابع معدنی متعددی از جمله زغال سنگ، آهن، مس، سنگ و طلا را در دل خود جای داد. این شهر صاحب یکی از انواع بی‌نظیر بادگیرهای ایرانی به نام بادگیر چپقی است. صنایع دستی سیرجان بسیار معروف بوده و ثبت جهانی آن به عنوان خاستگاه گلیم معروف شیرکی پیچ بر این مدعا گواهی می‌دهد. شهر سیرجان مردمانی خونگرم داشته و رفتن به شهر می‌تواند تجربه‌ای بسیار لذت‌بخش برای مسافران به وجود آورد.
