شهر سامرا در بین شیعیان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است که این به خاطر وجود دو پیشوای شیعه، امام دهم هادی (ع) و امام یازدهم حسن عسکری (ع) می‌باشد. علاوه بر این بسیاری از شیعیان معتقدند که حضرت ولی عصر نیز در این شهر متولد شده است. در ادامه می‌خواهیم برخی از اماکن زیارتی سامرا را به شما عزیزان معرفی کنیم تا اگر به عراق سفر کردید از زیارت این اماکن غافل نشوید.
لیست مکان‌های زیارتی سامرا
- حرم عسکرین
- سرداب غیب
- مرقد نرجس خاتون
- مرقد حکیمه خاتون
- مسجد جامع سامرا
- مناره ملویه
- مسجد جامع ابودلف
- مرقد حسین بن علی الهادی
- مرقد سید محمد
- آرامگاه ابراهیم بن مالک اشتر
حرم عسکرین
به جرأت می‌توان گفت که یکی از مهم‌ترین اماکن زیارتی شهر سامرا حرم عسکرین می‌باشد. در این حرم مرقد دو امام بزرگوار، یعنی امام هادی (ع) و امام حسن عسکری (ع) را می‌توان زیارت کرد. اگر به سامرا سفر کنید، خواهید دید که حرم عسکرین در مرکز شهر سامرا با دو گند طلایی رنگ، چشم هر زائری را مجذوب خود می‌کند. در مورد ساختمان ساخته شده بر روی مرقد این دو بزرگوار جالب است بدانید که این ساختمان نخستین بار در قرن چهارم هجری ساخته شد و پس از آن بارها مورد حمله تروریستی قرار گرفت. پس از حملات، آستان مقدس این دو امام شیعه در دست بازسازی قرار گرفت که نتیجه آن ساخت حرمی با دو گنبد طلایی بود که امروزه در جهان جزء بزرگ‌ترین گنبدها شناخته میشود. در حرم عسکرین علاوه بر مرقد دو امام شیعه، مرقد بانوان بزرگواری از جمله نرجس خاتون همسر امام عسکری، حکیمه خاتون عمه امام عسکری، حدیث مادر امام عسکری (ع) و سمانه بنت علی مادر امام هادی (ع) نیز می‌باشد. علاوه بر این در پایین پای امامین شما میتوانید مرقد حسین بن علی (ع) فرزند امام هادی (ع) را نیز زیارت کنید. ابوعبدالله جعفر بن علی فرزند امام علی‌النقی (ع) و ابوهاشم جعفری از نواده‌های جعفر طیار نیز از دیگر افرادی هستند که در آستان عسکرین دفن شده‌اند.
سرداب غیب
سرداب غیب یکی دیگر از زیارتگاه‌های شهر سامرا است که بسیار در نظر شیعیان جایگاه والایی دارد. این سرداب در واقع قسمتی از خانه امام حسن عسکری (ع) بوده است که در روزهای گرم تابستان امام هادی (ع) و امام حسن عسکری (ع) برای راز و نیاز به آن‌جا می‌رفتند. این سرداب در صحن حرم مطهر عسکرین قرار دارد و شما به راحتی بعد از زیارت حرم عسکرین میتوانید از آن‌جا بازدید کنید. در مورد نام این مکان این گونه آمده است که حضرت مهدی چندین بار در زمان حیات پدر و پس از آن در این مکان حضور یافته‌اند که علت نام گذاری آن نیز همین بوده است.
مرقد نرجس خاتون
اگر تا کنون به زیارت حرم عسکرین رفته باشید، قطعا مقبره‌های دیگری را درون ضریح مشاهده کرده‌اید. یکی از این مقبره‌ها، مرقد مطهر نرجس خاتون (س) همسر امام حسن عسکری (ع) و مادر امام زمان است که از طرف قبله، اولین قبر متعلق به امام هادی (ع)، دومین قبر مطهر متعلق به امام عسکری (ع) و سومین قبر مربوط به مزار حضرت نرجس خاتون (س) می‌باشد.
مرقد حکیمه خاتون
یکی دیگر از مرقدهای درون حرم عسکرین مرقد حکیمه خاتون است که دختر امام جواد (ع) و عمه امام حسن عسکری (ع) می‌باشد. علاوه بر این حکیمه خاتون در دوران غیبت حضرت ولی عصر وکیل و نماینده ایشان بوده است. مرقد این بانو بزرگوار در سمت پایین پای امام عسکری (ع) و امام هادی (ع) قرار دارد و ضریح مطهر ایشان از یک طرف به ضریح عسکرین متصل است. جنس ضریح ایشان در ابتدا از برنج بود ولی پس از تعویض ضریح امامین جنس ضریح ایشان نیز به نقره تغییر یافت.
آرامگاه ابراهیم بن مالک اشتر در جنوب شهر دجیل، هشت فرسخی سامرا و در نزدیکی جاده قدیم بغداد به سامرا آرامگاه ابراهیم بن مالک اشتر قرار دارد. این شخص فرزند شجاع و دلاور مالک اشتر و انتقام گیرنده خون شهیدان کربلا بود که در زمان عبدالملک مروان توانست قیام کند و بصره، کوفه و دیگر شهرهای عراق را از تصرف درآورد. امروزه زائران بسیاری در مسیر سامرا به زیارت آرامگاه ایشان می‌روند.
مسجد جامع سامرا
مسجد جامع سامرا که به جامع المتوکل معروف است یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین مساجد عراق می‌باشد که در گذشته برای ساخت آن چهارصد هزار دینار طلا صرف شده است. این مسجد که در بیرون شهر سامرا و در دو کیلومتری حرم عسکرین ساخته شده بود، امروزه تنها دیواره‌ها و مناره معروف به ملویه از آن باقی مانده است. این مسجد در ابتدا به حدی وسیع ساخته شد که خلیفه بتواند به راحتی سواره و یا پیاده به آن‌جا بیاید و نماز گزارد. داخل مسجد بدون سقف و با کف خاکی طراحی شده بود. علاوه بر این وسط صحن مسجد، حوضی قرار داشت که فواره‌های آن مدام در حال فوران بودند ولی امروزه هیچ آثاری از آن‌ها برجای نمانده است.
مناره ملویه
مناره ملویه یکی از سازه‌های دوره متوکل عباسی است که در ضلع شمالی مسجد جامع سامرا ساخت شده بود و امروزه بعد از گذشت 1200 سال استوار باقی مانده است، به طوری که چشم هر بیننده‌ای را از کیلومترها مجذوب خود می‌کند. این مناره از نظر ساخت و معماری یکی از عجایب جهان محسوب میشود که به شکل مخروطی و ارتفاع ۵۵ متر با قاعده‌ای بسیار وسیع با مساحت ۳۲ متر آغاز و به رأسی با شش متر مساحت ختم شده است. در اطراف این مناره پلکانی مدور در شش دور قرار دارند که از فاصله دورتر به شکل حلزون به نظر می‌رسند. ارتفاع هر یک از پله‌ها 10 سانتی‌متر طراحی شده بود تا خلیفه بتواند به سهولت به بالای آن برود. جالب است بدانید که ظاهرا این بنا به تقلید از معابد کلدانیان و بابلیان یا برج بابل ساخته شده است. معابدی که از آن‌ها برای قربانی استفاده می‌شد. بدین صورت که قربانی را به بالاترین نقطه برده و به خدایان تقدیم می‌کردند.
مسجد جامع ابودلف
یکی دیگر از مساجد تاریخی شهر سامرا، مسجد جامع ابودلف است که توسط ابودلف قاسم بن عیسی عجلی کرجی از حاکمان عصر عباسی ساخته شده است. مسجد جامع ابودلف با مساحتی حدود سی هزار متر مربع در محله المتوکلیه قرار دارد و از هفده درب ورودی و پنج رواق و شبستان ساخته شده است. این مسجد در سال ۲۴۶ قمری ساخته شد و اکنون تنها بخش‌هایی از دیوارهای مخروبه بیرونی و شبستان برجای مانده است.
مرقد حسین بن علی الهادی
حسین بن علی الهادی یکی از فرزندان امام هادی (ع) بوده است که مرقد ایشان را می‌توان در حرم عسکرین و در پایین پای امامام معصوم زیارت کرد.
مرقد سید محمد
ابوجعفر سید محمد از فرزندان امام هادی (ع) است که در سال 252 قمری هنگامی که از دیدار پدر بازگشت در قریه بلد بیمار شد و از دنیا رفت. سپس اهالی برای ایشان در 50 کیلومتری جنوب سامرا و در شمال بغداد، نزدیک قریه‌ای به نام بلد از نواحی دجیل بین راه بغداد و سامرا، مقبره‌ای درست کردند که اکنون محل زیارت بسیاری از زائران عراقی می‌باشد.
آرامگاه ابراهیم بن مالک اشتر
آرامگاه ابراهیم بن مالک اشتر در جنوب شهر دجیل، هشت فرسخی سامرا و در نزدیکی جاده قدیم بغداد - سامرا قرار دارد. ابراهیم بن مالک اشتر، فرزند شجاع و دلاور مالک اشتر بود و انتقام گیرنده خون شهیدان کربلا بود. او در زمان حکومت عبدالملک مروان به عنوان فرمانده کل سپاه مختار بر خلیفه وقت به قیام درآمد و بصره، کوفه و شهرهای دیگر عراق را تصرف کرد.
امروزه، زیارت آرامگاه ابراهیم بن مالک اشتر مقصد زائران زیادی است. بنای زیارتگاه در دوران صفویه تجدیدسازی شده و یک حرم بزرگ و فراوانی به همراه گنبدی از گچ و آجر دارد. اخیرا، این مکان تعمیر و بازسازی شده است تا به شکوه و زیبایی خود برسد.
رسول علوی 1402/09/09
