حرم امام علی (ع)

حرم مطهر امام علی (ع) در شهر نجف یکی از شهر‌های کشور عراق قرار دارد. این مکان همه ساله و در بیشتر مناسبت‌های مذهبی شاهد سیل عظیمی از زائران از سراسر جهان می‌باشد. حرم حضرت عباس، پسر امام علی (ع) نیز در کشور عراق و شهر کربلا و در فاصله بسیار کمی از حرم امام حسین (ع) واقع شده است. در ادامه مطالب بیشتری در رابطه با این مکان مقدس بیان خواهیم کرد.

حرم امام علی کجاست؟

حرم مطهرامام علی (ع) در مرکز شهر نجف اشرف واقع در عراق می‌باشد. نجف در۱۶۰ کیلومتری جنوب بغداد و در نزدیکی شهر کوفه قرار دارد. اسامی مختلفی برای نجف ذکر شده از جمله: نجف اشرف، الطور، الطهر، الجودی، الربوه، اللسان و... که مشهورترین آن‌ها همان نجف اشرف است. نامگذاری این شهر به نجف به دلیل مستطیل شکل بودن است و از زمین‌های اطراف بلند‌تر است.

سفری سیاحتی به حرم امام حسین(ع)

تور کربلا

تاریخچه حرم امام علی (ع)

 قبر این امام بزرگوار بنا بر وصیت خود آن حضرت و حدود یکصد سال مخفی بوده و بعد از ۱۳۰ سال، در سال ۱۳۵ ق و در زمان خلافت هارون‌الرشید توسط امام صادق (ع) محل دفن امام علی (ع) افشا شد. بنابراین بعد از آشکار شدن قبر مطهر امام علی به دستور هارون‌الرشید اولین بارگاه و حرم حیدریه ساخته شد.بعد از آن و در زمان‌های مختلف بناهای متعددی  روی قبر ایشان ساخته شد یا مورد باز سازی قرار گرفت. همچنین در حرم ایشان افراد مشهوری نیزدفن شده‌اند. اسامی کسانی را که در آن جا دفن کرده‌اند در کتاب‌های مختلف ثبت شده است. از سال ۱۴۰۴ ه.ق حکومت آن زمان دفن کردن افراد را در آن حرم ممنوع کرد. حرم امام علی (ع) در عصر حاضر از یک بنای بسیار بزرگ تشکیل شده است. این بنا شامل چهار در می‌باشد. همچنین دارای پنج ایوان، یک صحن بزرگ، یک روضه و ضریح است. عضدالدوله یکی از چهره‌های سرشناس بین مسلمانان بعد از  پادشاهی آل بویه و در اواخر عمرش دستور داد، شهر نجف را بسازند و عمارت با شکوهی در حرم آن حضرت بنا کرد. بنابر روایات تاریخی او اولین کسی بود که در حرم امام علی (ع) دفن شد. بعد از آن و در دوران صفویه، افشاریه همچنین قاچار این حرم توسعه پیدا کرد و بخش‌های مختلفی نیز به آن اضافه شد. همچنین در چند سال اخیر در قسمت غربی حرم صحن حضرت فاطمه (س) در دست ساخت است، که شامل قسمت وسیعی که از غرب حرم تا مقام امام  سجاد (ع) می‌باشد.

بخش های مختلف اطراف حرم امام علی (ع)

در اطراف صحن حرم بنا‌های زیادی وجود دارد که بخش‌هایی از آن به دلیل گسترش خیابان‌های مجاور از بین رفته است. در حال حاضر بنا‌های آستان مقدس علوی شامل صحن، حرم و ساختمان‌های اطراف آن می‌باشد. روضه حرم نیز که محل قرار گرفتن ضریح است. این بنا به شکل مربع ساخته شده که ابعاد آن ۱۳ متر و به مساحت ۱۸۹ متر می‌باشد، همچنین دو گنبد نیز روی آن بنا قرار دارد. بنا‌های دیگری نیز در اطراف حرم قرار دارد که تعدادی از آن‌ها  به دلیل گسترش حرم تخریب شده و برخی دیگر به همان حالت باقی مانده است.

گلدسته‌های حرم امام علی (ع)

گلدسته‌های حرم مطهر امام علی (ع) نمای باشکوهی را در حرم ایجاد کرده‌اند. این گلدسته‌ها توسط هنرمندان و استادکاران ایرانی زیر نظر شیخ بهایی و در زمان صفوی ساخته شده است. نمای آن با کاشی‌های سبز رنگ درست شده و بعد‌ها با پوششی از طلا به دستور نادر شاه آن را آبکاری کرده‌اند. از آن پس با توجه به دلایل وعوامل مختلف و فرسوده شدن این بنا در طی چند مرحله ترمیم و بازسازی شده است.

ایوان ها

در حرم مطهر امام علی ایوان های مختلفی وجود دارد که در ادامه بیشتر با آن ها آشنا خواهیم شد.

• ایوان طلا

از جمله زیبا‌ترین ایوان‌های حرم امام علی (ع) ایوان طلای آنجاست که بسیار باشکوه است. این ایوان دارای چهل متر ارتفاع و چهل وپنج متر طول می‌باشد. در سال ۱۱۵۶ توسط نادرشاه ایوان و گنبد آن کاملا از طلا ساخته شده، که کناره‌ها و دیواره‌ها و ... را پوشش داده است.
این ایوان طلا به گونه‌ای طراحی و ساخته شده است که از داخل آن دری به داخل رواق باز خواهد شد. چهل چراغ در وسط ایوان نصب شده که بسیار زیبا و دیدنی می‌باشد. یک حوض بزرگ نیز که به حوض کوثر شهرت داشت، مقابل ایوان قرار گرفته بود که بعد‌ها از بین رفت.

ایوان العلما

ایوان العلما از آثار زمان آل بویه است که در قسمت شمالی حرم قرار گرفته است. این اثر در زمان صفوی بازسازی و در دوره نادری به صورت کامل کاشی کاری شد و تا کنون به همان حال باقی مانده است. دلیل نامگذاری این ایوان به ایوان العلما آن است که علما و بزرگان زیادی در آن مکان دفن شده‌اند.

• رواق ها ودرهای آن

حرم امام علی (ع) دارای رواقی است که صحن را به روضه وصل کرده است. این رواق با استفاده از کاشی‌های آبی تزئین شده و همچنین شیشه کاری بی‌نظیری در آن صورت گرفته است. البته این رواق را در سال ۱۳۰۷ بازسازی کرده‌اند. بنابراین در سال ۱۳۶۹ ه.ق سنگ‌ها و شیشه‌های قبلی را برداشته و شیشه و سنگ‌های جدید را جایگزین آن کرده‌‌اند.

• درهای رواق

رواق‌ها دارای درهایی هستند که زائران مرقد را به طرف صحن هدایت می‌کند. در سال ۱۳۷۳ این در‌ها عوض و با آیه‌های قرآن، احادیث همچنین شعر‌های زیبایی مزین شده است که ساخت آن حدود سه سال طول کشید. این در برابر باب‌الطوسی صحن قرار دارد و از روکش طلا برای تزئین آن استفاده کرده‌اند. همچنین دو در دیگر نیز در رواق ساخته شده است که یکی از آن در‌ها در سمت راست حرم، در سال ۱۲۸۳ ه. ق و دیگری در سمت چپ حرم ۱۲۷۸ نصب شد. این دو در بعد‌ها و در سال ۱۳۷۶ با در‌هایی از جنس طلا تعویض شد. دو در دیگر نیز رواق‌ها را به روضه وصل می‌کند و هر دو در با نقره پوشش داده شده است. یکی سمت شمال حرم که درسال ۱۳۱۶ه. ق  و دیگری در سمت جنوب حرم در سال ۱۳۱۸ نصب شده است.

بناهای داخل حرم

بنا‌هایی که داخل حرم امام علی ساخته شده است شامل ایوان‌ها، رواق‌ها وهمچنین گلدسته‌ها می‌باشد که به هرکدام از آن اشاره خواهیم کرد.

بناهای اطراف حرم امام علی

بنا‌های متعددی در اطراف حرم ساخته شده است که هرکدام جلوه زیبا وتاریخی دارند این بناها شامل موارد زیر میگردد:

مسجدعمران بن شاهین

 مسجد عمران بن شاهین یکی از قدیمی‌ترین مساجد نجف می‌باشد. این مسجد در شمال صحن قرار گرفته است. طبق گفته‌ها و داستا‌ن‌های مختلفی که وجود دارد این مسجد اوایل رواق بوده و به خاطر نذری که عضد‌الدوله کرده بود ساخته شد. بعد‌ها به مسجد تبدیل شده که درب ورودی آن طرف راست ورودی باب شیخ طوسی قرار دارد. در گذشته این مسجد در دیگری نیز داشته است که مقابل ایوان العلما به مسجد باز می‌شد. این در با تغییر بنا‌های حرم از رواق بودن خارج و به مسجد عمران بن شاهین شهرت گرفت. البته طبق باز سازی‌هایی که اخیرا صورت گرفته به یک شبستان بزرگ تبدیل شده است.

مسجدالخضرء

مسجد الخضرء در ضلع شرقی صحن قرار دارد و دارای دو در بوده که یکی از در‌ها داخل صحن و دیگری بیرون صحن واقع شده است. در این مسجد تدریس صورت می‌گرفت و در حال حاضر نیز دیوار بین مقبره و مسجد برداشته شده و با پنجره مشبک پوشش داده شده است.
اطراف حرم بنا‌های دیگری نیز وجود از جمله:
حسینیه آل زینی: بنای این حسینیه تخریب و در حال بازسازی می‌باشد.
کتابخانه الروضه: این کتابخانه درطرف غرب مسجد عمران بن شاهین قرار دارد.
تکیه فرقه بکتاشیه: این تکیه در ضلع غربی حرم قرار گرفته که شامل ۳ در است، ۲ در آن به ایوان‌های داخل صحن و ۱ در دیگر آن نیز به ضلع غربی بیرون حرم ختم می‌شود.

چه کسانی در حرم حضرت علی (ع) دفن شده‌اند؟

بیشتر علمای بزرگ شیعه از جمله میرزای شیرازی، مقدس اردبیلی، ملا احمد نراقی، محدث نوری  و علامه حلی در حرم امام علی دفن شده‌اند. همچنین برخی از حاکمان اسلامی و تعدادی از حاکمان آل ‌بویه، شاه عباس صفوی، محمدخان قاجار همچنین فرزندان فتحعلی شاه در این مکان به خاک سپرده شده‌اند.

در سال ۱۴۰۴ ه.ق دیگر اجازه داده نشد کسی در این مکان دفن شود. بنابر روایات معتبرمحل دفن حضرت آدم و حضرت نوح نیز کنار قبر حضرت علی (ع) قرار دارد. قبر سید مصطفی خمینی فرزند بنیان‌گذارجمهوری اسلامی ایران نیز در مجاورت ایوان و گلدسته‌ها قرار دارد.

بهترین زمان برای بازدید از حرم امام علی (ع)

برای زیارت و بازدید از حرم امام علی در تمام روزهای سال می‌توانید به نجف سفر کنید. اما در برخی از روز‌ها که مناسبت‌های مذهبی مانند شب‌های قدر، ایام محرم  و اربعین  بسیاری از مردم سراسر دنیا در این مکان حضور خواهند داشت. اما با توجه به شرایط آب و‌ هوایی همچنین شلوغی این مکان در برخی روز‌های سال بهترین زمان بازدید از حرم و زیارت مرقد امام اول شیعیان  فصل بهار و پاییز می‌باشد. 

چگونه به حرم امام علی (ع) برویم؟

به دلیل حضور گروهک داعش و درگیری‌های داخلی که به وجود می‌آمد، برای مدتی امکان مسافرت به نجف و زیارت حرم مطهر وجود نداشت. در سال‌های اخیر و با آرام شدن اوضاع شرایط برای زیارت و بازدید این مکان به وجود آمده است. برای رفتن به آن جا می‌توان از طریق تور‌های مسافرتی به عراق و به صورت هوایی اقدام کرد.
این تور‌ها به دلیل این که مستقیما زیر نظر سازمان حج و زیارت صورت می‌گیرد به خوبی امنیت زائران را تامین خواهند کرد. در ماه محرم  و همچنین اربعین حسینی عزاداران زیادی در مراسم پیاده روی  شرکت می‌کنند و برای زیارت به این مکان سفر خواهند کرد.

نقشه حرم امام علی (ع)