رامهرمز

شهری معروف به سمنگان که توسط هرمزد اول، پادشاه ساسانی تأسیس شد. در منابع ساسانی نام کامل شهر را رام اورمزد اردشیر «آرامش اورمزد اردشیر» نهادند. رامهرمز، شهری در دل استان خوزستان که در جغرافیایی تاریخی ایران نیز جایگاه بزرگی دارد. تاریخ‌شناسان قدمت آن را بیش از ده هزار سال می‌دانند. جغرافیای رامهرمز پر است از جاذبه‌های دیدنی کوچک و بزرگ، که کمتر کسی این شهر کوچک اما خاص را می‌شناسد. شهری زیبا با آب و هوای گرم و شرجی و انبوهی از جنگل‌های هموار و باغستان‌های زیبا که در اثر کمبود آب خشک و فراموش شدند. سومین میدان نفتی بزرگ ایران نیز در این شهر جای گرفت.

تاریخچه رامهرمز

طبق آنچه از آثار به جای مانده از تاریخ رامهرمز مشخص است پیدایش این شهر به دوران حکومت ساسانیان باز ‌می‌گردد که بیش از ده هزار سال قدمت دارد. تاریخ‌دانان بر این باورند که رامهرمز روزگاری پایتخت ایران نام داشت. عده‌ای علت نامگذاری این شهر را این گونه می‌دانند که وقتی هرمز پادشاه ساسانی از ناحیه بینی دچار مشکل شد او را به این شهر آوردند. آب و هوای شرجی و استخرهای آب گرم این منطقه او را شفا داد از آن پس آنجا را رامهرمز نامیدند. نظریه باستان‌شناسان درباره‌ وجود اولین تمدن انسانی در منطقه شوش و انشان، ایذه کنونی به اثبات رسید.

سفر به زیباترین شهرهای داخلی با لحظه آخر

تور کیشتور مشهدتور قشمتور چابهار

سال‌ها بعد از پیدایش این تمدن و در زمان ساسانیان نه تنها این تمدن از بین نرفته بلکه شهر‌هایی نیز به آن اضافه گردید. یکی از شهر‌های مهمی که در زمان ساسانیان به تمدن شوش اضافه شد شهر رامهرمز بود. مساحت دشت رامهرمز را 620 کیلومتر مربع می‌گویند. علت رشد و پیشرفت این شهر در طول تاریخ ارتباط فرهنگی و اقتصادی آن در دوران پیش از تاريخ ايران با مراکز جمعیتی زاگرس بوده است. رامهرمز در کنار راه ارتباطی خود، یک پل ارتباطی بین کوهستان و مناطق پست خوزستان نیز محسوب می‌شود. از گذشته دور تا همین چند سال اخیر رامهرمز، مقصدی برای کوچ اقوام لر علی‌الخصوص قوم بختیاری بود.

تحقیقات در مورد رامهرمز

بخشی از تحقیقات کاوشگران در منطقه رامهرمز حاکی از آن بوده که اولین‌ بار در دوران شوشان میانی انسان‌ها در این دشت سکونت یافتند. بعد از آن جمعیت این شهر رو به پیچیدگی اجتماعی رفت و تغییر و تحولات اقتصادی به کمک جمعی از نخبگان محلی به ‌وجود آمد. پس از آن نیز دشت رامهرمز همواره سکونتگاه اقوام مختلف شده و عامل اصلی پیشرفت شهرنشینی در این محسوب می‌شود. چنین نبوده است که سکونت و حکومت در این شهر به شکل یکپارچه تداوم داشته باشد. بلکه بار‌ها و بارها شهر‌ها و تمدن‌ها در این منطقه رو به افول گذاشته و دوباره از نو بنا شدند.

در کتاب شهرستان‌های ایران، رساله‌ای چند صفحه‌ای به زبان پهلوی میانه آمده است که: شهرستان هرمزد اردشیران و شهرستان رام هرمز را هرمز دلیر پسر شاپور ساخت. این بدان معنا است سنگ بنای این شهر در سال 272 گذاشته شده است. حمدالله مستوفی هم در صده هشتم هجری در کتاب خود چنین آورده که اورمزد ابن شاپور رامهرمز را بنا نهاد که بعد‌ها در گویش محلی آن‌ را رامز نامیدند.

جغرافیا رامهرمز

رامهرمز با 3275 کیلومتر وسعت، در شرق استان خوزستان قرار دارد. این شهرستان از شمال با شهر‌های ایذه، مسجد سلیمان و شوشتر از شرق به بهبهان و کهگیلویه و بویراحمد همسایه است. همسایگان رامهرمز از غرب اهواز و از جنوب بندر ماهشهر هستند. رودخانه جراحی هم از شرق رامهرمز می‌گذرد و با چندین رود دیگر ادغام می‌شود تا رودخانه رامهرمز را بسازد و در نهایت به خلیج فارس می‌رسد.

ارتفاع این شهر از سطح دریا 160 متر است و بر سر یک چهار راه قرار گرفت. رامهرمز راه آسفالته به طول 90 کیلومتر تا بهبهان و راه آسفالته به شمالی شرقی به طول 67 کیلومتر تا باغنمک را دارد. در ضمن چندین راه آسفالتی دیگر تا اهواز و بندر ماهشهر نیز برای این شهر تعریف شد. جمعیت رامهرمز طبق سرشماری که در سال 1385 انجام گرفت 123930 نفر جمعیت اعلام گردید.

مردمان شهر رامهرمز

همان ‌طور که در اسناد تاریخی آمده است شهر رامهرمز همواره محل زندگی اقوام گوناگون در کنار هم محسوب می‌شد. رامهرمز از نظر تنوع اقوام ساکن در خود در غرب خوزستان بلکه در تمام ایران منحصربه‌فرد شناخته می‌شود. این شهر در طی سالیان دراز محل زندگی طوایف بختیاری بوده که از طرفی مقصد مهاجرت تیره‌های کهگیلویه، قشقایی و عرب نیز قرار دارد. مردمان رامهرمز و منسوب به آن را رومزی می‌نامند. ساکنان قدیمی رامهرمز شامل اقوام مختلفی هستند. این اقوام را لرهای کهگیلویه، ییلاقی، قشقایی، بایمانی، بهبهانی، کلانتر، هرمزی، دهقان، رخشنده، صمیمی، بختیاری، آل‌خمیس، شاکری، رفیعی، روشنفکر، معمار، دزفولی و چندین طایفه دیگر تشکیل می‌دهند.

از مردان نام‌آور و مشهور این خطه می‌توان سلمان فارسی، قدمعلی سرامی، ابو یحیی زکریا محمد رامزی، ابن خلاد رامزی، ابو عبدالله رامزی، ابن مفرغ، ابو طاهر بن احمد بن فضل رامزی، ابو علی محسن ابن علی، حیدر بهمنی، حبیب‌الله معلمی، عبدالله ویسی، عادل کلاه کج، پورشهریار رامهرمزی (ناخدا دریا) و عبدالجلیل کلانتر هرمزی را نام برد.

جاذبه های گردشگری رامهرمز

رامهرمز که بعد از شوش بزرگ‌ترین شهر استان خوزستان است با وجود تاریخ ده هزار ساله، جاذبه‌های تاریخی و گردشگری زیادی دارد. جاذبه‌های دیدنی کمتر شناخته شده‌ای که شاید اگر تنها تصویر آن‌ها را ببینید باور نکنید که متعلق به ایران خودمان هستند. سفر به رامهرمز را به نوعی می‌توان سفر به قلب تاریخ ایران زمین دانست. چرا که دیدن خانه‌های افرادی که هزاران سال قبل از ما می‌زیستند گویی به معنای دیدار با خود آن‌ها خواهد بود. در ادامه شما را با این آثار باستانی به همراه چندین جاذبه گردشگری دیگر از رامهرمز آشنا می‌کنیم.

گور هرمز ساسانی

کنار یکی از خیابان‌های اصلی رامهرمز در باغی که به برده شور مشهور بوده قبر هرمز یکم بنیان‌گذار رامهرمز واقع شده است. درست در چند قدمی این گور زیارتگاه بی‌بی سینه یا همان بی‌بی ساسانی قرار دارد. در آن همه سال این باغ و زیارتگاه میزبان تعداد زیادی از علاقه‌مندان به تاریخ کهن ایرانی محسوب می‌شود. هرمز ساسانی را می‌توان به تنهایی نمادی از قدرت صلابت ایران کهن دانست.

تل برمی

در جنوب شهر رامهرمز نزدیک به یک آبادی به نام میمه یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی این شهر قرار دارد. تل برمی یا برمک گوشه‌ای از تمدن بزرگ ایلامی بوده که از دل تاریخ به جا مانده است. حفاری‌های غیر اصولی و اشتباهی در این تپه انجام گرفته‌ که در نتیجه آن‌ها بخش زیادی از این شهر تخریب و در خاک مدفون شد.

آثاری همچون مجسمه جانوران و سفال‌های منقش در نتیجه این حفاری‌ها کشف و ضبط گرديد. تل برمی دارای شناسنامه غنی است که از آثار و کتیبه‌های کشف شده در آن نشأن می‌گیرد. کتیبه‌هایی از دوران آکادی و پادشاهان بزرگ ایلامی نظیر اونتاش ناپیرشاه و شیلیهاک اینشوشیناک از جمله این کتیبه‌ها هستند.

سد جره

در 35 کیلومتری شمال شرق رامهرمز و در 19 کیلومتری باغ ملک سد مخزنی جره قرار دارد. ظرفیت این سد که تاجی به طول 733 متر داشته به حدود دویست و شصت میلیون متر مکعب می‌رسد. ظرفیت تخلیه آب این سد تیز 5 هزار و صد متر در ثانیه خواهد بود. این سد، رتبه پنجمین سد خاکی استان خوزستان را از نظر جنس و ابعاد را به خود اختصاص داده است.

عمارت صمیمی

عمارت صمیمی که در اصل باغ امیر سپهدار نام دارد از جمله باغ‌های سکونتی، حکومتی دوره قاجار بوده که به عنوان اميرنشین رامهرمز مورد استفاده قرار می‌گرفت. این باغ شامل دو بخش وردی و اندرونی می‌شود که بخش وردی بیشتر برای سکونت نگهبانان استفاده می‌گردید. بخش اندرونی هم در دو طبقه بنا شده و در زمان پهلوی آن ‌را به عنوان محل زندگی صاحب باغ قرار می‌دادند. این باغ با الهام گرفتن از شیوه ساخت و ساز باغ‌های غربی ساخته شده است.

قلعه داو دختر

قلعه داو دختر که قدمت آن به دوران ساسانیان باز ‌می‌گردد نیز در رامهرمز قرار دارد. محل قرارگیری این قلعه در شمال رامهرمز در کوهپایه یک کوه گچی روی دو تپه متصل به هم است. سبک معماری دایره‌ای شکل این قلعه‌ها نشان از آن بوده که رومی‌ها در ساخت‌ آن دخالت داشتند. نظریه‌های تاریخ شناسان حاکی از آن هستند که این قلعه را جهت محافظت از رامهرمز بنا نموده‌اند. اما در ادامه این قلعه از دشت‌ها و مناطق زراعی اطراف، از مسیر تجاری شوش و انبارهای غله نیز محافطت می‌کرد.

قلعه امیر مجاهد

این قلعه در زمان تسلط خانان بختیاری بر رامهرمز و دوره قاجاریه بنا گردید. سازنده این قلعه امیر مجاهد بختیاری پسر کوچک حسینقلی خان بختیاری بوده و سپس به آقای بهبهانی برای سکونت به فروش رسید. امروزه به سبب مالکیت آقای بهبهانی بر این قلعه آن را با این نام نیز می‌شناسند. قلعه امیر مجاهد در لیست آثار ملی به ثبت رسیده است.

شهر مختارکت

در شمال رامهرمز ویرانه‌های اندکی از خانه‌های سنگی به همراه آثاری از گچ و سنگ وجود دارند که به شهر مختارک نسبت داده می‌شوند. شهر مختارک پایگاه شخصی است به نام علی ابن محمد صاحب‌الزنج علوی ایرانی شیعه و ستاره‌شناسی که به قیام علیه خلیفه عباسی برخاست. البته بقایای این شهر بسیار اندک هستند و تا حدود زیادی تخریب شدند. به همین دلیل مدارک کافی برای تایید این ادعا در دست نیست.

قله یزدگرد

قلعه یزدگرد که در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده نام چندین بنا متعلق به دوره ساسانی است. این قلعه در روستای چم ایشان و شهرستان رامهرمز قرار دارد. با وجود این‌که از قلعه یزدگرد چیز زیادی باقی نمانده اما یکی از بزرگ‌ترین نماد‌های حکومت ساسانی به شمار می‌رود. علاقه‌مندان به تاریخ ایران سالانه از همه جای جهان برای بازدید از این مکان به رامهرمز می‌آیند.

تشکوه رامهرمز

مردمان این منطقه تشکوه را به محلی می‌گویند که آتش از سال‌ها پیش تا کنون در این کوه در حال سوختن است. علت سوختن کوه آتش، وجود گوگرد در خاک و تلاقی آن با گازی بوده که از دل زمین متساعد می‌شود. تشکوه در جاده رامهرمز به سمت روستای ماماتین قرار دارد. به دلیل وجود گاز در اطراف این کوه نمی‌توان آتش دیگری روشن کرد.

تل گسر

تل گسر روستایی است با قدمت بیش از ده هزار سال که از دو بخش مسکونی و تپه‌های ساخته شده در زمان ساسانی به ‌وجود آمد. بنا به گفته میراث فرهنگی این تپه‌ها بزرگ‌ترین تل‌های تاریخی ایران هستند. در سال 52 و 53 بخش زیادی از آثار موجود در این تل‌ها توسط انگلیسی‌ها به سرقت رفت. بخش باقی مانده از تل گسر نیز همواره در معرض غارت و حفاری‌های غیر مجاز قرار دارد.

حیات وحش

مهم‌ترین بخش حیات‌ وحش رامهرمز را منطقه حفاظت شده دیمه تشکیل می‌دهد. تپه ‌ماهور‌های موجود در بخش شمالی منطقه حفاظت شده دیمه محل مناسبی برای احیای نسل آهو‌های این منطقه به شمار می‌روند. این منطقه در گذشته محل زندگی طبیعی گله‌های بزرگ از آهوان بوده که امروزه تعداد آن‌ها رو به کاهش رفته و در معرض خطر انقراض قرار دارند. منطقه دیمه 1258 هکتار وسعت داشته و در پانزده کیلومتری جنوب رامهرمز واقع شده است.

بیشه زارهای مارون

بیشه‌زارهای اطراف رودخانه مارون از دیگر جاذبه‌های گردشگری منطقه رامهرمز هستند که در سفر خود به این شهرستان زیبا می‌توانید از آن‌ها‌ دیدن نمایید. گرمای هوا و خشکی‌ گیاهان در این منطقه همواره خطر آتش‌سوزی را تشدید می‌کند، به همین جهت توصیه می‌شود در بازدید از این بیشه‌زارها حدالامکان آتش روشن نکنید. اگر قصد برپایی چادر داشتید و آتش روشن کردید قبل از رفتن حتما از خاموش بودن آن مطمئن شوید.

دشت دیمه

دشت دیمه رامهرمز سال 1373 تا کنون به جهت جلوگیری از شکار بی‌رویه و حفاظت از گونه‌های جانوری در حال انقراض، منطقه شکار ممنوع اعلام شد. سال 95 نیز این منطقه را به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام کردند. شکل ظاهری این منطقه از سه بخش کاملا متفاوت کوهستانی در جنوب، تپه ماهوری در میانه و دشتی در شمال تشکیل شده است. قوچ و میش، کل، بز، آهو، و انواع گیاهان در این منطقه وجود دارند.

گنجینه‌های جوبجی

گنجینه‌های جوبجی جذاب‌ترین بخش تاریخی منطقه رامهرمز است که می‌توان آن را یک دنیای گمشده نامید اما همواره توسط سازمان میراث فرهنگی نادیده گرفته شدند. دنیای گمشده از دل تاریخ ایلامی که هر روز بخشی از آن کشف می‌شود برآمده است. در این منطقه تابوت دو زن از دوره ساسانی و دو تابوت دیگر متعلق به سه هزار سال پیش بوده وجود دارد. همچنین یک تابوت قوچ و میش که برای ساخت خط لوله انتقال آب به کلی تخریب شد. هزاران گنجینه از طلا و عتیقه‌جات که به همراه این تابوت‌‌ها دفن شده و هرگز خبر دقیقی از کم و کاست آن‌‌ها در اختیار مردم قرار نگرفته است.

 دره قیر

دره قی نام دره‌ای در اطراف رامهرمز است که در آن قیر از دل زمین می‌جوشد و به رودخانه‌های اطراف می‌ریزد. دیدن سیاهی قیر در دل زلالی آب یکی دیگر از اتفاقات لذت‌بخشی است که در سفر به رامهرمز می‌توانید تجربه کنید. این چشمه‌های قیر جوشان که در نزدیکی روستای ماماتین در رامهرمز قرار دارند یکی از جذاب‌ترین پدیده‌های طبیعی هستند که کم‌تر در دیگر نقاط جهان دیده می‌شوند.

شهرستان رامهرمز کجاست؟

شهرستان رامهرمز یکی از شهرستان‌های استان خوزستان بوده که در جنوب غربی ایران قرار دارد. مرکز شهرستان هم شهری به نام رامهرمز است. این شهر در 67 کیلومتری باغنمک و 90 کیلومتری بهبهان قرار دارد. شهر رامهرمز از طریق چندین راه آسفالته به شوش و ماهشهر نیز متصل می‌شود.

جمع بندی لحظه آخر

رامهرمز بین زنجیره زاگرس در شمال شرقی و دشت‌های آبرفتی در غرب قرار دارد. این شهرستان نمونه‌‌ای بارز از این واقعیت است که فراموشی با آثار باستانی و تاریخی ما چه می‌کند. رامهرمز دارای آثار تاریخی بی‌نظیری بوده که در جهان مشابه‌ آن‌ها کمتر دیده شده اما در اثر بی‌توجهی مردم و مسئولان بخش عظیمی از آن‌ها غارت شده‌اند. بخش‌های دیگر آن نیز در حال تخریب و نابودی هستند. این سرنوشت غم‌انگیز که برای مقبره چند هزار ساله در گنجینه‌های جوبجی اتفاق افتاد باید درس عبرتی باشد برای بیداری همه ما تا بیشتر به‌ فکر گنجینه‌های کشورمان باشیم.