در میان کوه‌های پُر از پیچ و خم و سرسبزِ شمال شرق استان مرکزی، شهری با نام تفرش قرار دارد. شهر تفرش با داشتن مفاخر و نخبگان علمی و آثار تاریخی، جاذبه‌های متنوع گردشگری و همچنین با چشم اندازهای بکر خود باعث شده که گردشگران زیادی این شهر را در برنامه‌ی سفر خود قرار دهند. برای آشنایی با این شهر خوش آب و هوا در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
درباره شهر تفرش
شهر تفرش در بخش مرکزی شهرستان تفرش و در شمالِ شرق استان مرکزی قرار گرفته است. شهر تَفرِش از روستاهای قدیمی "فَم و تَرخوران" تشکیل شده است. از دیگر روستاها که هم‌اکنون جزء محله‌های این شهر محسوب می‌شوند، می‌توان به: دادمرز، کهک، کوکان، دینجرد، طاد، الویجان، کبوران (بهاران)، قلعه محی‌الدین یا قلعه قدس، طراران (بالا و پایین)، معین‌آباد، زاغَر و کوهین اشاره کرد. جمعیت شهر تفرش براساس آخرین سرشماری‌هایی صورت گرفته، حدود ۱۷هزارنفر است. شهر تفرش حدود ۸۵ کیلومتر با اراک و حدود ۱۷۰ کیلومتر با تهران فاصله دارد. زبان غالب مردم تفرش، فارسی است؛ ولی در بعضی از روستاهای اطراف آن، به زبان تاتی که از زبان‌های قدیمی است، صحبت می‌شود.
نام‌گذاری تفرش
در رابطه با ریشه‌ی نام شهرتفرش اظهاراتِ مختلفی وجود دارد، با این حال مشخص نیست که نام تَفرِش چگونه انتخاب شده‌است. جالب است بدانید که تفرش را در گذشته با نام‌های «طبرس» و «گبرش» می‌شناختند.
آثار تاریخی و طبیعی تفرش
تفرش، شهری زیبا که درمیان کوه‌های استوار قرار دارد. شهر گردشگریِ تَفرش از دیرباز به علت آثار تاریخی و مناظر بکر، مورد علاقه مسافران و گردشگران بوده است. جالب است بدانید که بیش از ۵۰ اثر تاریخی از تفرش، ثبت ملی شده است. از شاخص‌‌ترین آثار تاریخی این شهر عبارتند از: قلعه توس، چهارطاقی بهاران، سنگ نگاره‌های یازیلی چای، مسجد جامع شش ناو، دستکند (شهرزیرزمینیِ تفرش)، آب انبار بلور، تکیه زاغرم، آرامگاه دکتر حسابی، بقعه شاهزاده محمد، کاروانسرای خانک، خانه میر فخرایی، خانه محمود حسابی، مقبره میر علام تفرشی و بقعه آقا مومن تفرشی. چشم‌اندازهای بکر و جاذبه‌های طبیعی تفرش بسیارند که اگر بخواهیم به چند مورد از آنها اشاره کنیم، عبارتنداز: چشمه آب معدنی گراو، غار علی خورنده، غار امجک، دره ریزه، آبشار قطره باران، رودخانه آب کمر. جا دارد در اینجا از روستاهای دل‌انگیز همچون "قلعه محی الدین" و "جلایر" نام ببریم که دیدن این دو روستا در سفر به تفرش خالی از لطف نیست.
آب وهوای تفرش
شهرِ زیبا تفرش که در بین رشته‌کوه‌ها محصور شده است، آب وهوایی مطبوع دارد. به‌طورکلی می‌توان گفت این شهر کوهستانی، دارای آب و هوایی نسبتا سرد و خشک است. اطراف تفرش چند کوه قرار دارند. به طوری که از سمت شمالِ تفرش، کوه‌های «گندم کوه» و «قشلاق» و از سمت جنوبِ شرق کوه‌های «نقره کمر» و«منار» به چشم می‌خورند.
آداب و رسوم تفرش
آداب و رسوم هر شهر، با اعتقادات مردم آن شهر آمیخته شده و کارکردهای بسیار با اهمیت در کار و زندگی و همچنین ارتباطات بین افراد و کارگروه‌ها داشته است. مراسم باران خواهی یکی از رسومات سنتی در روستای کبوران شهر تفرش است، که به ثبت ملی رسیده است. این آئین سنتی زیبا هرسال برگزار می شود. مردم برای این مراسم لباس سنتی می‌‌پوشند و موسیقی‌های محلی می‌نوازند، و از خداوند رحمان رزقِ حلال و باران طلب می‌کنند. همچنین شهرستان تفرش پیشنیه‌ای تاریخی در آداب و رسوم ایام محرم دارد. مراسماتی پرفیض که از قدیم در این شهرستان وجود داشته و امروزه نیز این رسومات را اجرا می‌کنند. حرکت دسته‌های عزاداری، اَدای نذر، اجرای مراسم تعزیه و نخل گردانی از مراسم کهن تفرشیها است، که در ایام عاشورا و تاسوعای حسینی برگزار می‌شود.
امامزاده و میادین تفرش
امامزادگان
شهر دارالایمان تفرش از دیرباز مهد عالمان، فرهیختگان، سادات اصیل بوده است. آثار غنی و ارزشمند تاریخی و مذهبی فراوان این شهر، حکایت از افراد تأثیرگذار تفرش دارد. در تفرش چهار تن از امامزادگان واجب التعظیم، با نام های امامزاده محمد (از نسل امام سجاد و از اجداد مقام معظم رهبری)، امامزاده احمد (اولاد امام کاظم)، امامزاده ابولعلی مهدی (اولاد امام صادق) و امامزاده بی‌بی ستّی فاطمه (از نوادگان امام صادق) قرار دارند.
تکیه زاغرم
تکیه زاغرم در سال 1274 هجری توسط سیدکاظم از مستوفیان عهد ناصری برای تعزیه‌خوانی ساخته شده است. این تکیه بزرگ با مساحت تقریبی 1000 مترمربع، از خشت خام، چوب، ملاتِ گل و کاه‌گل بنا شده است. گفتنی است که شکلِ اولیه‌ی این تکیه‌ی بزرگ هنوز دست نخورده باقی مانده است.
میادین تفرش
برای آشنایی با نقاط مختلف شهرتفرش، میدان‌های اصلی این شهر را معرفی می‌کنیم که عبارتند از: میدان امام خمینی، میدان آزادی، فم (باغ ملی)، میدان شهید رجایی، میدان طبرسی (میدان قوری) و میدان مطهری.
مشاهیر تفرش
شهرِ تاریخی تفرش از زمان‌های دور زادگاهِ مردان و زنان نامور بوده است، که در تمامی عرصه‌ها نامی از خود به یادگار گذاشته‌‌اند. هر یک از این مشاهیر گرانقدر، خالق نقشی بر پیکره‌‌ی فرهنگ و علم این سرزمین هستند، که به تعدادی از این بزرگان اشاره می‌کنیم.
سیاستمداران
- رجبعلی منصور «نخست‌وزیرِ ایران - پدر حسنعلی منصور نخست‌وزیرِ دوره‌ی پهلوی دوم»
- سید باقر کاظمی «ملقب به مهذب‌الدوله - فرزند سیدمحمود معتصم‌الدوله عضو هیات مؤسس حزب جبهه ملی دوم»
شعرا و نویسندگان
- نظامی گنجوی «الیاس ابن یوسف ابن زکی ابن مؤید، شاعر و داستان‌سرای پارسی‌گوی قرن 6خورشیدی-آقای شیروانی متخلص به «تمکین» او را از معاریف تفرش می‌دانند»
- میرزا اسماعیل خان «لشکرنویس تفرشی معروف به دبیر-صاحب کتاب نخبه التواریخ»
دانشمندان
- سید محمود حسابی «پدر فیزیک ایران»
- احمد پارسا «بنیانگذار دانش گیاه‌شناسی در ایران»
- ابوالقاسم سحاب «پژوهشگر برجسته علوم انسانی»
- عباس سحاب «جغرافیدان و پدرعلم کارتوگرافی ایران»
- پروانه وثوق «سرطان‌شناسی کودکان در بیمارستان‌های مفید و کودکان تهران، بنیانگذار بیمارستان محک و عضو فرهنگستان علوم پزشکی ایران معروف»
- دکتر اردشیر قوام زاده «فوق تخصص خون و یکی از برترین محققان جهان»
- اردوان افضلی «رئیس سابق دانشگاه آکسفورد دانشگاه آکسفورد انگلیس»
- علیرضا افضلی‌پور«بنیانگذار دانشگاه شهید باهنر کرمان»
- دکتر ابولقاسم بهرامی «پدر میکروب شناسی ایران»
هنرمندان
- مرشد ولی‌الله ترابی «داستان‌نویس پیشکسوتِ ایرانی - دارای مقام اول نقالی کشور»
- عبدالله دوامی «استاد تصنیف- موسیقی‌دان »
- غلامعلی خدابخشی «شاعر و قصیده‌سرای اهل روستای کریان - سروده‌های مذهبی این شاعر در مراسمِ مذهبی خوانده می‌شود»
- حسینعلی خان نکیسا «ردیفدان- خواننده عصر قاجار و پهلوی»
- تقی بهرامی «بنیانگذارِ تحقیقات اصلاحی و ژنتیکی جانوری در ایران»
علما و روحانیون
- شیخ طبرسی «فقیه و مفسرِ قرآن سده‌ی پنجم و ششم خورشیدی صاحب تاریخ بیهق»
- میرعلام تفرشی «عالمِ برجسته‌ی قرن یازده هجری- از شاگردان مقدس اردبیلی»
- ملامراد تفرشی «صاحب کتاب شبنم شاداب- از شاگردان شیخ بهایی»
- ظهیرالدین علی فمی تفرشی « صاحبِ کتاب نصرة الحق از شاگردان مقدس اردبیلی»
- میرزا یحیی‌خان تفرشی «متخلص به سرخوش- شاعر و غزل‌سرای ماهر در اوایل قرن چهارده هجری»
- سیدمصطفی حسینی تفرشی «صاحب کتاب نقدالرجال-یکی از اَکابر علمای شیعه در قرن یازدهم»
- محمدرضادرودیان تفرشی نقوسانی «فقیه و شاعر معاصر- صاحبِ رساله‌ی مستقلی در فرائض و احکام، دیوان دررالاشعار، حاشیه بر نجاةالعباد صاحب جواهر و شرح بر سفینة النجاة فیض کاشانی»
- سادات تفرش «خاندانی ایرانی که در روستای خرازان در تفرش سکونت دارند»
آموزش در شهرستان تفرش
تفرش سه دانشگاه دولتی، آزاد و پیام نور دارد. دانشگاه دولتی این شهر زیر نظر پروفسور سیدمحمود حسابی بنیان گذاری شد. همچنین شهرِ تفرش یک کتابخانه عمومی و مدارس متعددی دارد، که قدیمی‌ترین مدرسه با قدمتی ۷۰ ساله، مدرسه کافی نامیده می‌شود. مدرسه کافی در ترخوران واقع شده است.
غذاهای لذیذ تفرش
تفرش از تنوع غذاهای محلی برخوردار است، که پشنهاد می‌کنیم در سفر به این شهر حتما این غذاهای محلی را امتحان کنید. از جمله اصلی‌ترین غذاهای محلی تفرش می‌توان به : آش گندینه، آبگوشت قرمه سبزی، پتله پلو، آبگوشت کشکِ بادمجان، گندله، دوغ گرمه، گوره ماست، خورشتِ فسنجان با کشک، ترشی گردو اشاره کرد.
محصولات و سوغاتیهای تفرش
برای خرید اجناس و یا سوغاتی می‌توانید از بازار تفرش بازدید کنید. از محصولاتِ اصلی تفرش می‌توان به انواع حبوبات، گندم و جو، انگور، سیب، گردو، بادام و گلابی اشاره کرد. شهر تفرش سوغاتیهای بسیاری دارد پس با سفر به این شهر می‌توانید از خوراکی‌های لذیذ آن استفاده کنید و از صنایع دستی با خود به یادگار ببرید. از سوغاتیهای خوراکی شهر تفرش می‌توان از کفلمه، ترخینه، کشمش، عرقیات گیاهی، گوشفیل، فتیر، شیره انگور و باسلق نام برد. صنایع دستی زیبای تفرش جنبه‌ی صادرات دارند، از جمله مهمترین آنها می‌توان: قالیبافی، گلیم بافی، تفرشی دوزی (یا درویشی دوزی)، قالیچه بافی، بافت سبدهای حصیری، گیوه دوزی، منبت کاری، معرق کاری، مسگری و آینه کاری نام برد. همچنین حکاکیِ خوشنویسی روی انگشترها در این شهر مرسوم بوده است، و این انگشترها از سوغاتیهای جذاب محسوب می‌شوند.
راه های دسترسی به تفرش
از جاده تهران-قم: اگر جز مسافرانی هستید این جاده را برای سفر به تفرش انتخاب می‌کنید، بعد از اینکه مسافت حدود ۴۰ کیلومتر طی کنید، به جاده ساوه و بعد از آن به تفرش می‌رسید. از جاده تهران-ساوه: اگر جز مسافرانی هستید که از جاده ساوه به تفرش می‌روید، مسیر تهران به ساوه را از مبدأ عوارضی در حدود یک ساعت و نیم طی می‌کنید، بعد عبور کردن از ساوه و طی نمودن مسافتی حدود ۵۰کیلومتر در مسیر جاده‌ی ساوه-اصفهان، از این جاده خارج شده و وارد جاده تفرش می‌شوید.
کلام پایانی
بازدید از منطقه کوهستانی تفرش با جاذبه‌های گردشگری، مناظر چشم‌نواز و در کنارش خرید صنایع دستی خاص می‌تواند سفری خوش را برایتان به ارمغان آورد. اگر در سفر به تفرش اطلاعاتی از مکانی دیدنی داشتید که در این مقاله ذکر نشده است، در بخش نظرات برایمان از این خاطره‌‌ی به یاد ماندنی ثبت کنید.
شیما تفرشی 1402/09/20
