بندر ماهشهر در استان خوزستان واقع شده که علاوه بر مکان‌های گردشگری و جذاب، از موقعیت تجاری مناسبی نیز برخوردار است. شهرستان ماهشهر شامل سه بخش مرکزی، بندر امام خمینی، هندیجان می‌شود. این بندر زیبا دارای جاذبه های تاریخی شگفت انگیزی است که شاید در نگاه اول از دید خیلی از افراد مخفی بماند و تنها محو زیبایی سواحل و بندرهای ماهشهر شوند. اما این شهر زیبا میزبان یکی از آثار باستانی دوران ساسانی و هخامنشی به اسم تل کافرون است که دیدنش خالی از لطف نیست و شما را با تاریخ زیبای کشور عزیزمان آشنا می کند. شهر تاریخی آسک، با دفینه‌های باستانی، آتشکده‌ها، تابوت‌ها و کتیبه‌هایی که با خط پهلوی نوشته شده، سفری شگفت انگیز به دل تاریخ است. از زیبایی سواحل و بنادر ماهشهر هم که هر چقدر صحبت کنبم، باز هم بدون دیدن این بندر زیبا، قابل درک نیست. در ادامه این بندر ماهشهر خوزستان را به تفصیل بررسی خواهیم کرد.
ماهشهر کجاست
ماهشهر در جنوب شرقی استان خوزستان واقع شده است. این شهر در کنار خور موسی قرار گرفته و از طرف شمال به اهواز، از شرق به بهبهان، همچنین از غرب به خرمشهر و از جنوب نیز به خلیج فارس محدود شده است.
وجه تسمیه
ماچول نامی است که در گذشته بر ماهشهر گذاشته بودند. ماچول بعدها به ماشول و بعد از آن به معشور تغییر یافت. پس از آن و در سال ۱۳۴۴ با تصویب فرهنگستان زبان فارسی این نام را به ماهشهر تغییر دادند. معشور در واقع از دو بخش (مع و شور) تشکیل شده که واژه عربی و اسم مفعول است. بنابرین در گذشته به دلیل این که این بندر دارای صادرات و واردات بود. همچنین مالیات گمرکی را ده به یک پرداخت می‌کرد این نام را بر آن گذاشته بودند.
تاریخچه بندر ماهشهر
بندر ماهشهر از جمله بنادر قدیمی خلیج فارس بوده که، در زمان ساسانیان و در سال ۲۳۱ میلادی به نام ریوارد‌شیر نامیده شده بود. این نام بعدها به ریشهر تغییر کرد. در اواخر قرن نوزدهم میلادی ماهشهر یک بندر کوچک بود که کالا‌های وارداتی و صادراتی از طریق کشتی‌های محلی برای قبایل عرب همسایه در آن جا حمل و جا به جا می‌شد.
مناطق و محله های ماهشهر
بندر ماهشهر شامل سه منطقه شهرداری است. منطقه۱ آن به ماهشهر قدیم معروف می‌باشد. منطقه۲ آن به ناحیه صنعتی معروف بوده و منطقه ۳ شهرداری ماهشهر نیز شامل شهرک طالقانی می‌باشد. در ادامه این مناطق را معرفی خواهیم کرد.
ماهشهر قدیم
منطقه ۱ ماهشهر یا همان شهر قدیم شامل کوی آزادگان، کوی گلستان که دارای فاز‌های ۱،۲،۳،۴،۵،۶،۷ می‌باشد. شهرک طالقانی که به کوره‌ها معروف بوده و شهرک رجایی که به زنجیر آن را می‌شناسند. همچنین شهرک کوی سعدی، شهرک مدنی و بافت قدیم که خیابان‌های اصلی آن از جمله؛ خیابان امام خمینی، سعیدی، مطهری، شهید منتظری، شریفی، طالقانی... می‌باشد. بازارهای قدیم می‌توان به جنگ زده‌ها و بازار روز اشاره کرد. فاز۷ منطقه ماهشهر از بزرگترین و پر جمعیت‌ترین مناطق بندر ماهشهر محسوب می‌شود. از ناحیه صنعتی نیز می‌توان بخش‌های کوی توحید، فارابی، کارگری‌ها و... را نام برد. از مناطق دیدنی که در ماهشهر قدیم قرار دارد؛ پارک ارم که در شهر شهید چمران واقع شده و دریاچه نمک در ابتدای جاده ماهشهر قرار دارد. همچنین صحرای ماهشهر که در ورودی جاده ماهشهر به دهیجان قرار گرفته است.
ماهشهر جدید
در واقع ماهشهر جدید به دنبال به وجود آمدن بندر صادراتی نفت به وجود آمد، که قبل از این که تاسیسات خارک ساخته شود این بندر بزرگترین بندر صادراتی نفت ایران محسوب می‌شد. مردم بیشتر در این ناحیه زندگی می‌کنند. مراکز دولتی نیز در این بخش قرار گرفته و بیشتر بافت آن قدیمی است.
آب و هوای ماهشهر
بندر ماهشهر از آب و هوای بسیار گرم و مرطوب برخوردار است. دمای آن بین ۵۰ درجه در تابستان تا صفر درجه در زمستان تغییر خواهد کرد. بندر ماهشهر آب و هوای شرجی شدید و آزار دهنده‌ای دارد، که در نیمه دوم تابستان تا اواخر شهریور به همین صورت می‌باشد. در فصل بارندگی نیز در صورت بارش مناسب باران این شهر از طبیعت سرسبز و مناظر زیبایی برخوردار است.
پوشش گیاهی
این منطقه مانند پوشش گیاهی مناطق نیمه بیابانی می‌باشد. بنابراین با آب شور سازگار بوده به طوری که به راحتی گیاهان مختلف در کنار دریا قابل رویش است. این سازگاری باعث شده در این منطقه گندم زار‌ها، مزار‌ها، نخلستان‌ها و... در این منطقه به وجود بیایند. بیشتر کشاورزان در ماهشهر گندم و جو را به صورت دیم و آبی کشت می‌کنند.
زبان و گویش مردم ماهشهر
زبان مردم ماهشهر فارسی و عربی می‌باشد. البته با توجه به موقعیت این شهر از قومیت‌های مختلف مانند: لر، ترک، کورد و بختیاری است که در کنار بومی‌های ماهشهر زندگی می‌کنند. گویش بیشتر مردم این شهر فارسی و لری و همچنین بوشهری که با نام گویش ماهشهری شناخته می‌شود با هم گفتگو می‌کنند. گویش ماهشهری در واقع گویش مردم بومی بندر ماهشهر و البته جزو گویش‌های فارسی باستان است. در گویش بوشهری، گویش لری جنوبی همچنین آبادانی آواهای همسان زیادی دیده می‌شود.
قومیت مردم ماهشهر
در شهرستان ماهشهر قومیت‌های مختلف و گوناگونی وجود دارد. در واقع این قومیت‌ها به چند دسته کلی تقسیم شده‌اند که شامل:
- بندریان بومی‌های قدیمی ماهشهر که در واقع یک طائفه محسوب می‌شوند و اغلب به ماهیگیری مشغول بودند. همچنین تیره‌ای از کعبیان که به دلیل شیوع طاعون به بندر ماهشهر آمدند بعد از مدتی فارس زبان شدند.
- قنواتی‌ها، آن‌ها به دلیل مشکلاتی که داشتند از بهبهان به بندر ماهشهر مهاجرت کرده و درآن جا به کشاورزی مشغول شدند.
- خانواده‌های ساکن در کنار شاخه‌های خور، آن‌ها به دلیل موقعیتی خور که رفت و آمد لنج‌ها درآن جا صورت می‌گرفت به تجارت مشغول شدند. البته دلیل سکونت آن‌ها در این منطقه همین تجارت بود. گروهی از آن‌ها نیز به ماهیگیری، دامپروری و کشاورزی مشغول شدند.
- لر‌ها و بختیاری‌ها، همچنین سایر اقوام که در دهه ۲۰ و قبل از آن برای کار در بندر صادراتی و گمرک‌‌ها به ماهشهر آمده بودند اغلب در ناحیه صنعتی ساکن شدند.
- همچنین در زمان حمله عراق به ایران جمعیت زیادی از آبادان و خرمشهر به بندر ماهشهر آمده و بعد از پایان جنگ نیز در آن جا ماندگار شدند.
کشاورزی و صنایع دستی
شهرستان ماهشهر صنایع دستی فراوانی دارد از جمله حصیر بافی، تور بافی و ابا بافی همچنین نقطه کوبی، معرق، منبت و مینا کاری از جمله صنایعی می‌باشند که به ثبت ملی رسیده است. همچنین کشت گندم و جو در کنار کاشت انواع نخل‌ها در این منطقه بسیار رواج دارد.
جاهای دیدنی ماهشهر
ماهشهر دارای تفریح گاه‌ها و جاهای دیدنی زیادی است که هر کدام دارای طبیعت و مناظر بکر و دیدنی می‌باشند. علاوه بر آن از امکانات تفریحی متنوعی نیز برخوردار است که به برخی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
دریاچه نمک
یکی از جاذبه‌ها و جاهای دیدنی و همچنین تفریحی بندر ماهشهر دریاچه نمک است. این مکان علاوه بر منظره زیبا و شگفت انگیز از امکاناتی مثل زمین والیبال ساحلی، قایق سواری، جت اسکی، فضای سبز، زمین بازی برای بچه‌ها، کافه رستوران‌های بومی برخوردار می‌باشد.
مجتمع بندری امام خمینی (ره)
این بندر محلی است برای مستقر شدن کشتی‌های تجاری که می‌توانید با مجوز‌های صادر شده توسط اداره کل بنادر و دریانوردی خوزستان امکان بازدید از کشتی‌های پهلو گرفته و اسکله‌ها را داشته باشید.
خوریات منتهی به خلیج فارس
از جمله جاهای دیدنی بندر ماهشهر می‌توان به خور‌هایی که به خلیج فارس منتهی می‌شوند اشاره کرد مانند: خور اسماعیلی و خور خزاله
همچنین از دیگر جاهای دیدنی ماهشهر می‌توان بندر ساحلی مجیدیه، پارک ساحلی، دریاچه خور، پارک جنگلی را نام برد، که هرکدام دارای مناظر دلنشین و زیبایی هستند.
مراکز مذهبی
شهرستان ماهشهر از مکان‌های مذهبی با قدمت زیادی برخوردار است از جمله:
زیارتگاه شاهزاده حمزه
این زیارتگاه در ۲۵ کیلومتری بندر ماهشهر به سمت هندیجان قرار دارد. بنابر روایات این امامزاده برادر علی بن موسی‌الرضا و فرزند موسی کاظم می‌باشد. بعد از آمدن علی بن موسی‌الرضا به ایران ایشان نیز روانه ایران شده و در بین راه و در حوالی یک روستا کدخدایی که به دربار آن زمان وابسته بوده، ایشان را به شهادت رسانده و سرایشان را از تن جدا کرده بود. تن مبارک امامزاده حمزه در بندر ماهشهر دفن شده است.
قدمگاه امیرالمومنین
قدمگاه امیرالمومنین در خیابان امام خمینی که در مجاور میدان امام واقع شده که در گذشته این قدمگاه و گورستانی که مجاور آن بوده را با خاک یکسان کردند.
آرامگاه سید صالح
این آرامگاه در نزدیکی بیمارستان حاجیه و خیابان مطهری واقع شده است. سید صالح یک نوجوان بود که در کاروان علی بن موسی‌الرضا، هنگامی که از عربستان به ایران مهاجرت کردند حضور داشت و به شهادت رسید. بنابراین مقبره‌ای که دارای ۲ تکه سنگ مکعب، مستطیل است برای آن ساخته شد. بنا بر گفته‌ها روی آن دو تکه سنگ به زبان کوفی توضیحاتی نوشته شده بود که توسط انگلیسی‌ها در گذشته غارت شده است، به همین دلیل اطلاعاتی از پیشینه ایشان در دست نیست.
همچنین آرامگاه ویس، سید جواهر و بی بی سیدی نیز در ماهشهر می‌باشد. البته از پیشینه این بزرگواران اطلاعاتی در دسترس نیست.
مراکز تاریخی
از جمله مراکز تاریخی و دیدنی که در ماهشهر وجود دارد می‌توان به قصر‌ها، دروازه‌ها، باغ‌ها، قلعه‌ها، بازارهای تاریخی این شهر همچنین خرابه‌های آبادی ریشهر که در شمال شرقی ماهشهر قرار دارد و روستای باستانی صالحک اشاره کرد. تل کافرون نیز از آثار تاریخی می‌باشد که از بقایای عمارت مخروبه به جای مانده، که دارای آب انبار‌ها و چاه‌های سنگ چین است. شهر آسک نیز از دیگر مناطق تاریخی بندر ماهشهر می‌باشد که دارای قدمت زیاد بوده و درحال حاضر به مکان گردشگری تبدیل شده است.
مکان‌های تفریحی
بندر ماهشهر به جهت موقعیت جغرافیایی و نزدیک بودن این شهر به خلیج فارس دارای مکان‌های تفریحی متنوع می‌باشد که به چند نمونه از آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
خور موسی
این مکان دارای جزیره‌های فراوان با چشم اندازهای بی‌نظیری می‌باشد. همچنین بازارچه‌های تفریحی و مکان‌هایی که دارای آلاچیق و تفریح گاه‌های دنج است، مکان مناسبی جهت تفریح می‌باشد. خورموسی از گونه‌های مختلف جانوری شامل دلفین‌های گوژ‌پشت، پرندگان دریایی مانند پرستوهای دریایی، پرستوهای کالکی، پرستوهای پشت دودی، فلامینگو‌ها، سلیم‌های خرچنگ خوار، خرچنگ‌های کوچک، کفچه نوک‌ها، آگرت‌های ساحلی همچنین انواع ماهی‌ها، برخوردار است که جزو دیدنی‌های بی‌نظیر برای دوستداران طبیعت خواهد بود.
پارک ساحلی خور
این پارک ساحلی دارای دو دریاچه ماسه‌ای برای تفریح همچنین از جایگاه قایق سواری و شهربازی برخوردار است. این مکان از جمله زیباترین پارک‌های حاشیه ساحل خور در بندر ماهشهر می‌باشد.
تل کافرون
تل کافرون در واقع اولین اثر تاریخی بندر ماهشهر به شمار می‌آید. این مکان از جاذ‌به‌های تاریخی و البته باستان شناسی این بندر بوده، که به ثبت ملی رسیده است و قدمت آن به دوره ساسانی و هخامنشی بر می‌گردد.
شهر تاریخی آسک
این شهر قدیمی و تاریخی دارای دفینه‌های باستانی، آتشکده‌ها، تابوت‌ها و دارای کتیبه‌هایی که با خط پهلوی نوشته شده بر در غربی معبد آتشکده وجود دارد. همچنین در عربی آسک گنبدی وجود دارد که در گذشته برج دیده بانی بوده است. این شهر در گذشته روستایی بزرگ بوده که در دامنه کوه بلند و برفراز آن آتشفشان قرار داشته است.
پارک ارم ماهشهر
پارک ارم یک پارک جنگلی که شامل درختان و گل‌های متنوعی است. فضای سبز بی نظیر این پارک به دلیل وجود سینما روباز، پارک پرندگان، دریاچه مصنوعی جهت قایق سواری همچنین باغ حیوانات مکان فوق العاده‌ای برای گردشگران خواهد بود.
