گورستان باستانی لیارسنگ بن که در استان گیلان قرار گرفته است، یکی از بنا های به جا مانده ی استان گیلان از دوران پادشاهی اشکانیان می باشد. در این گورستان آثار تدفینی و معماری های سنگی زیادی وجود دارد که هر یک مربوط به یک دوران تاریخی هستند. این مجموعه ی باستانی که اخیرا نیز اکتشافات جدیدی در آن صورت گرفته است، از توابع روستای شیرچاک در بخش رانکود و در شهرستان املش قرار گرفته است. این مجموعه ی باستانی که در شهر املش نیز قرار گرفته است، وسعتی حدود 27 هکتار دارد و در منطقه ای دور از دسترس قرار دارد؛ برای رسیدن به این گورستان لازم است یک ساعت پیاده روی انجام دهید.
در ادامه ی مطلب قصد داریم به بررسی کشف جدید باستان شناسان در این منطقه ی باستانی بپردازیم و وقایع و کشفیات جدیدی که توسط هیئت باستان شناسی این گورستان کشف شده است را با هم بررسی کنیم؛ با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
جزئیات فصل جدید کاوش در این مجموعه از زبان آقای ولی جهانی :
در ششمین فصل از کاوش در گورستان تاریخی لیارسنگ بُن که در استان گیلان قرار دارد، پژوهش ها نشان داد که احتمال داشته است در گذشته، نوع و وسعت قبر هر انسانی متناسب با جایگاه و رتبه ی اجتماعی آن فرد بوده باشد.
آقای ولی جهانی، سرپرست هیات باستان شناسی که در املش گیلان مستقر است، درباره ی کاوش نجات بخشی مجموعه ی لیارسنگ بن گفت : فعالیت کاوش نجات بخشی این مجموعه در طی سال های 93 تا 98 ناتمام مانده بود. او در ادامه افزود که سرانجام نتیجه ی تحقیقات انجام شده روی گور آوند های این مجموعه نشان می دهد که میان باشندگان دامپرور در این ناحیه و جنگجویان این سرزمین، ارتباطات منطقه‌ای و فرامنطقه ای وجود داشته است.
سرپرست هیئت باستان شناسی گیلان همچنین در ادامه افزود که فعالیت انجام ششمین فصل از پژوهش های میدانی مجموعه ی لیار سنگ بن آغاز شده است؛ وی ادامه داد که در مجموعه ی لیارسنگ بن، یک محوطه ی گورستانی و شواهد پراکنده ای از استقرار های دوران تاریخی تا قرون میانی دوران اسلامی وجود دارد.
جهانی گفت بعد از کاوش در چهار کارگاه درباره ی این گورستان و در فصل ششم، دریافتم که این مجموعه در 2 هکتار، 19 گور و 21 تدفین دارد که از انواع آن می توان به نوع چاله ای، دخمه ای و خمره ای اشاره کرد؛ او همچنین افزود که پس از انجام ششمین کاوش درباره ی این منطقه، باستان شناسان موفق به دستیابی داده های ارزشمندی شامل انواع ظروف سفالی و اشیاء با کاربری روزمره و جنگ افزارهایی ساخته‌شده از آهن شده اند.
انواع گور های گورستان لیارسنگ بن
جهانی درباره ی نوع قالب گور های مکشوفه در گورستان لیارسنگ بن، افزود که تعداد زیادی از گور های این مجموعه ی باستانی را قبور نوع چاله‌ای که فاقد ساختار ویژه و شامل چاله ای معمولاً بیضی شکل هستند تشکیل میدهند.
او همچنین بیان کرد که گور های نوع دخمه ای دیگر که در مناطق دیگر گیلان یافت شده اند، یک چاله ی عمودی با ساختاری ویژه داشته اند که همگی به اتاقکی دخمه مانند منتهی می شده اند. این گور ها در چند محوطه ی گورستانی یافت شده اند؛ از جمله ی این مناطق میتوان به استان مازندران و چندین محوطه در شمال و شمال غرب دریای خزر اشاره نمود.
به گفته ی آقای جهانی تا به حال چندین نمونه از تدفین های خمره ای شکل در گورستان لیارسنگ بن یافت شده است؛ این گور ها با شیوه های تدفینی که در دوره ی اشکانیان و در فلات ایران متداول بوده است، قابل مقایسه می باشند.
جهانی همچنین از مقایسه ی این نوع قبور مکشوفه در این گورستان با نمونه های دیگر نیز خبر داد؛ به گفته ی آقای جهانی، این نوع از قبور مکشوفه در مجموعه ی لیار سنگ بن، با تعدادی از گور ها که در ارتفاعات شرقی گیلان قرار دارند و در دهه ۶۰ میلادی توسط هیئت ژاپنی مورد اکتشاف و شناسایی قرار گرفته اند، قابل مقایسه می باشند؛ او همچنین گفت که این نوع قبور را می توان با گور های خمره ای که قبلا در برخی از مناطق دشت مغان شناسایی شده اند نیز مقایسه نمود.
کشف جدید گروه باستان شناسی در این گورستان
به گفته ی سرپرست هیات باستان شناسی گیلان، پژوهش ها و تحقیقات صورت گرفته تا به حال، همگی نشانگر این هستند که نوع قبور مورد استفاده در این گورستان، رابطه ی مستقیمی با رتبه ی اجتماعی افراد دفن شده در این منطقه داشته است؛ به این صورت که به طور احتمالی به نظر می رسد که هر قبری که وسعت بیشتری داشته است، به منزله ی آن بوده است که فرد مدفون در قبر از جایگاه اجتماعی بیشتری برخوردار بوده است و در جامعه ی آن زمان نیز بیشتر مورد احترام واقع می گردیده است.
ولی جهانی در آخر افزود که در آزمایش های سالیابی به روش رادیو کربن که نوعی آزمایش پرتوزایی نیز هست، تایید شده بود که این گورستان متعلق به اواسط پادشاهی اشکانیان تا اواخر عصر ساسانی است.
