میبد یکی از شهرهای تاریخی استان یزد بوده و قدمتی 7 هزار ساله دارد. این شهر زیبا را به عنوان دومین مرکز شهری و تجاری یزد می شناسند. شهر میبد را معمولا با کاشی ها و سرامیک های مرغوب و با کیفیتش در ایران یاد می کنند. از سوغاتی هایی که این شهر دارد می توان به قطاب، پشمک، لوز، شیرینی حاجی بادوم و حلوا ارده اشاره کرد.
اما اگر بخواهیم تمام آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری مبید را نام ببریم نمی توانیم همگی آن ها را در یک مقاله جای دهیم. اما در میان این آثار می توان به: برج کبوتر خانه، مسجد جامع فیروز آباد، قلعه مهرجرد، یخچال تاریخی میبد، قلعه بارچین، چاپارخانه، قلعه بشنیغان، مسجد جامع میبد و موزه زیلو و پلاس میبد اشاره کرد. در ادامه قصد داریم شما را بیشتر با موزه ی زیلو و پلاس میبد آشنا نماییم.
آشنائی با موزه زیلو و پلاس میبد
موزه ها همیشه جای خوبی برای آشنایی با فرهنگ و تمدن مردم منطقه بوده اند و از جمله موزه های تخصصی مربوط به صنایع دستی در ایران، موزه ی زیلو و پلاس میبد است. این موزه مکان خوبی برای حفظ آثار ارزشمند هنری شهر میبد بوده و در این موزه می توان هنر دست مردمان این مرز و بوم را که در قالب زیراندازهایی به اسم زیلو می باشد دید و با آن ها آشنا شد. این زیلوها هر کدام متعلق به دورانی هستند و در تار و پود آن ها می شود برگی از تاریخ را پیدا کرد.
اما شاید بهتر باشد درباره ی زیلو بیشتر بدانیم در واقع می توان این گونه گفت که زیلو کمی پیشرفته تر از حصیر بوده و از قدیمی ترین زیراندازهای ایرانی به شمار می رود. زیلوها در دو یا سه رنگ با اشکال هندسی بافته می شوند. بافتن زیلو از زمان های گذشته در استان هایی همچون فارس، خراسان و آذربایجان و دیگر نواحی کویری بسیار رایج بوده و بیشترین و با کیفیت ترین زیلو در یزد هم در میبد بافته می شده و به دیگر نقاط کشور ارسال می گشته است.
رنگ هایی که در زیلو ها به کارگیری شده همگی طبیعی بوده و از گیاه روناس برای رنگ قرمز، از پوست گردو برای رنگ قهوه ای و از گیاه نیل برای تهیه ی رنگ آبی استفاده می کردند.
موزه ی زیلو پلاس میبد در زمینه ی زیلو و پلاس در سال 1381 فعال شد و مردم به بازدید از این موزه تخصصی روی آوردند. هدف از تشکیل این موزه را می توان حفظ حیات این اثر بسیار ارزشمند دانست.
این موزه علاوه بر زیلو، کارگاه های فعال زیلو بافی و کاربافی را در خود دارد که از مکان های دیدنی این مجموعه است. کارگاه های زیلو بافی شامل 2 دار عمودی هستند که توسط یک استادکار ماهر و یک شاگرد بافته می شود و استاد پای دار نشسته و شاگرد نیز نقشه خوانی کرده و نخ می کوبد.
هنگامی که وارد موزه می شوید، چشم شما با تابلوهایی از نقش های اصیل زیلو مانند نقش کلید، چهار چشم یا چهار گنگ، هشت پر بریده، هشت پر شاخ گاوی کوچک و گچ روبرو می شود و در گوشه و کنار سالن ورودی هم مواد خامی که برای بافت زیلو وجود دارد و دستگاه های نخ ریسی و پنبه ریسی را مشاهده می نمایید. این دستگاه های زیلو بافی به طور کلی شامل آسون( بدنه اصلی دستگاه)، تنگ( دماغه ی چوبی)، پشت بند، شمشه و چنگک می شود. هنر زیلو بافی شهر میبد را به عنوان میراثی معنوی در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسانده اند. زیلو بافی در داوری شورای جهانی صنایع دستی که با همکاری یونسکو و انجمن توسعه و ترویج صنایع دستی برگزار شد امتیاز A را به دست آورد.
معماری موزه زیلو میبد
بنای موزه ی زیلو و پلاس میبد، عنوان اولین و تنها موزه ی زیلوی ایران را به خود اختصاص داده و همراه با رستوران شاه عباسی در کاروانسرای شاه عباسی میبد قرار دارند. تاریخ این کاروانسرا را به عهد صفویه بر میگردد و در کنار حصار تاریخی شارستان واقع شده است که به روش 4 ایوانی، ساخته شده و یک حیاط بزرگ با شترخان، هشتی و چندین ضفه دارد.
ساخت این بنا را به شکل قاجاری انجام داده اند و به احتمال بسیار قوی بر روی خرابه های کاروانسرایی قدیمی تر آن را بنا کرده اند و دلیل این احتمال را می توان تعداد بالای کاروانسراهای بین راهی در دوره صفویه دانست.
برای این بنا، تاریخ دقیقی را تخمین نزده اند اما بر روی آب انبار همسایه که «آب انبار کلار »نامیده می شود تاریخ 1070 را نوشته اند. طرح هماهنگ آب انبار و کاروانسرا سبب شده که احتمال تاسیس آن ها به صورت همزمان در ذهن شکل بگیرد. آب انبار مجموعه، یک گنبد آجری و 4 بادگیر بلند دارد.
کاروانسرای مشهور میبد قسمت های ساباط، ایوان های بیرونی، هشتی ورودی، حیاط مرکزی، حوضخانه، مهتابی، چهار هشتی زیبا، فضاهای سرپوشیده خاوری و باختری، صد اتاق و ایوان را در بر گرفته است. اصطبل هایی که در این کاروانسرا هستند به شکل حلقه ای دور بنا نمی باشند و در پشت دیوارهای باختری و خاوری قرار داده شده اند.
در قسمت شمالی و در کنار آب انباری که این کاروانسرا دارد، در ورودی جای گرفته است و در دو طرفش بازارچه وجود دارد. ورودی این کاروانسرا فاقد هشتی بوده و به صورت مستقیم به ایوان شمالی راه پیدا می کند و وسعتی که در آخر ایوان است جانشین هشتی شده است. نکته ی جالبی که در این کاروانسرا جلب توجه میکند این می باشد که در آن برج و بارویی وجود ندارد و دلیل آن قرار داشتن کاروانسرا در نزدیک دژ امنیتی شهر دانست.
دیدن این موزه و رفتن به آن تنها سر زدن و بازدید از یک موزه نیست بلکه با رفتن به آن شما می توانید با یکی از قدیمی ترین هنرهای مردم میبد آشنا شوید و از کهن ترین کاروانسرای شهر دیدن کنید. به آب انباری که در روبروی کاروانسرا قرار گرفته است، بروید. به یخچالی که مردم با هوش و ذکاوت ایرانی در زمان قدیم اختراع کرده اند آشنا شوید و به چاپارخانه ی ای که در مجاورت این یخچال قرار داده است رفته و با طریقه ی پست در زمان قدیم آشنا گردید. در آخر هم که گرسنه شدید به رستوران معروف شاه عباسی که یکی از رستوران های مشهور شهر میبد است بروید و غذایی لذیذ را نوش جان کنید.
گنجینه های موزه زیلو و پلاس میبد
این موزه ی زیبا از 2 بخش زیلوهای قدیمی و جدید تشکیل شده است که در قسمت جدید موزه، می توانید زیلوهایی در اندازه و ابعاد کوچک تر را پیدا کنید که آثار دست افراد نامداری همچون مرحوم استاد باغستانی و آقای پویا می باشد و این زیلوها را به صورت تابلو فرش و قطعه های درون محفظه ای برای بازدید مردم در معرض دید گذاشته اند.
در موزه ی زیلو و پلاس میبد 55 تخته زیلوی تاریخی و نفیس وجود دارد که با کمک مردم و میراث فرهنگی گردآوری شده اند. قدیمی ترین زیلوی موجود در این موزه، زیلوی مسجد جامع میبد است که متعلق به سال 784 هجری شمسی می باشد و اثر دست استاد علی بید ابن حاجی میبدی بوده که طرحی محرابی داشته و با شیوه ای خاص بافته شده است. شما در این زیلو شاهد رنگ های آبی، سفید و قرمز خواهید بود.
زیلوی با ارزش دیگری که در این موزه می باشد قدمتش به قرن 12 هجری شمسی بر می گردد و با اینکه تقریبا 50 درصد آن فرسوده و از بین رفته اما طرح شکیل 24 سجاده روی آن معلوم است.
دسترسی و آدرس موزه زیلو و پلاس
برای رفتن به میبد اگر از تهران حرکت می کنید فاصله ای 570 کیلومتری را در پیش دارید و می توانید به وسیله ماشین شخصی، اتوبوس و یا قطار این مسیر را طی کنید. فراموش نکنید که میبد فرودگاه ندارد و اگر می خواهید هوایی به این شهر سفر کنید ابتدا باید به یزد بروید و سپس از یزد تا میبد 56 کیلومتر را به وسیله ماشین بپیمایید.
هنگامی که به میبد رسیدید به آدرس: بلوار قاضی میرحسین، کاروانسرای شاه عباسی، موزه زیلو و پلاس میبد مراجعه کنید و از این موزه ی باشکوه دیدن نمایید. برای رفتن به موزه ساعت فعالیت آن را در نظر داشته باشید که به وقت برسید تا بتوانید از همه جای آن بازدید کنید.
ساعتی که می توانید به این موزه برای بازدید بروید از 9 صبح تا 13 و از ساعت 14 تا 17 است. تاریخ تعطیلات موزه در روزهای 28 اسفند تا 13 فروردین و همچنین در روزهای که مصادف با رحلت امام، رحلت پیامبر، رحلت امام جعفر صادق، شهادت امام علی (علیه السلام) و روزهای تاسوعا و عاشورا می باشد. برای بازدید از این موزه باید بلیط تهیه نمایید.
