انسان ها با خلاقیت هایی که در طول دوران متمادی از خود نشان داده اند باعث ساخت بناها و ساختمان هایی بسیار زیبا شده اند. از برج ها و ساختمان های با شکوه گرفته تا مساجدی که در کشورهای مختلف ساخته شده است، همه و همه از جمله مواردی هستند که می توانند نشان دهنده توانایی و ذوق انسان در خلق آثار ماندگار باشند. مساجد برای مسلمانان از اهمیت زیادی برخوردار هستند و به همین علت سعی کرده اند که تا جای ممکن آن را به شکلی بسازند که همگان از دیدن زیبایی آن به وجد آیند. یکی از مساجد زیبایی که در کشور مصر قرار گرفته و تاریخچه کهنی دارد مسجد محمد علی پاشا در شهر قاهره مصر است.
شهر قاره پایخت کشور مصر بوده و همان طوری که می دانید کشور مصر از جمله کشورهایی است که قدمت زیادی داشته و فرهنگ و تاریخچه غنی دارد. کشور مصر در شمال قاره آفریقا واقع شده و با کشورهایی مانند لیبی، سودان و فلسطین نیز همسایه است. از آنجایی که این کشور تاریخ و قدمت زیادی دارد بنابراین آثار باستانی زیادی را می توان در آن مشاهده کرد. از جمله معروف ترین آثاری که در کشور مصر وجود دارد و به طور قطع نام آن را زیاد شنیده اید، اهرام ثلاثه است که یکی از عجایب هفتگانه دنیا نیز به شمار می روند.
شهر قاهره بزرگ ترین و پر جمعیت ترین شهر در کشور مصر است و از نظر جمعیت ششمین کشور جهان به شمار می رود. شهر قاهره در شمال شرق مصر واقع شده و فاصله بسیار کمی با دلتای نیل دارد. رود نیل معروف از وسط این شهر می گذرد. خوب است بدانید که دریای مدیترانه در 165 کیلومتری قاهره واقع شده است. این شهر از مهم ترین مراکز تمدن اسلامی در زمان وسطی بوده و امروزه هم مسجدهای تاریخی زیادی را می توان در آن مشاهده کرد. علاوه بر مساجد، موزه ها و کتابخانه های زیادی نیز در آن ساخته شده است. همان طوری که اشاره کردیم، این شهر پر است از مساجد قدیمی و زیبا که یکی از آنها مسجد محمد علی است و ما در این متن قصد داریم در مورد این مسجد زیبا و قدیمی اطلاعاتی را در اختیار شما قرار دهیم.
معرفی مسجد محمدعلی پاشا
مسجد محمد علی پاشا در شهر قاهره پایتخت مصر واقع است و بین سال های 1830 و 1848 توسط محمد علی پاشا ساخته شد. سوالی که ممکن است اینجا برایتان پیش آید این است که محمد علی پاشا کیست؟محمد علی پاشا از سال 1805 تا سال 1849 به عنوان والی عثمانی مصر فعالیت می کرد. این فرد که از او به عنوان موسس و بنیان گذار مصر نوین یاد می کنند، از یک خانواده آلبانیایی تبار بوده و در شهر کاوالا یا همان یونان امروزی به دنیا آمده است.
تا زمانی که وی زنده بود، ساخت مسجد به پایان نرسید و وقتی فوت کرد او را در همین مکان به خاک سپردند و افراد دیگری بعد از او ساخت این مسجد را ادامه دادند. این مسجد با داشتن دو مناره دو قلو و همسان در اطراف، از جمله قابل رویت ترین و آشکارترین مساجدی است که می توان در شهر قاهره مشاهده کرد. این مسجد در نوع خود بزرگ ترین مسجد قرن 19 بوده است.
اما علت ساخت این مسجد نیز از جمله مواردی است که خوب است در مورد آن اطلاعاتی داشته باشید. در سال 1816 پسر بزرگ محمد علی پاشا، طوسون پاشا، فوت کرد و این فرد برای زنده نگه داشتن نام و اسم فرزندش این مسجد را بنا کرد. یکی از ویژگی های مثبتی که می توان در مورد این مسجد به آن اشاره کرد، آن است که شما از هر سمتی که به شهر قاهره نزدیک می شوید می توانید این مسجد را مشاهده کنید و این یکی از ویژگی هایی شگفت انگیز و جالب توجهی است که این مسجد برای بازدید کنندگان فراهم کرده است.
مسجد محمدعلی پاشا در کنار قلعه صلاح الدین مصر ساخته شده است که یکی از جاذبه های دیدنی کشور مصر به شمار می رود. معمار و سازنده این مسجد فردی بود به نام یوسف بوشناک، ساخت این مسجد با نگاهی به الگوی ساخت مسجد نبی در استانبول صورت گرفته است. در سال 1848 که ساخت این مسجد به پایان رسید عباس پاشا دستور داد تا بر روی بنای این مسجد نگاره هایی بسیار زیبا به کار برده شود. بعد از او نیز پادشاهان مختلف عقمانی سعی کردند تا جایی که می توانند این بنا را مرمت کرده و به زیبایی و وسعت آن بیفزایند. امروز وسعت این مسجد به حدی رسیده که در زمان تولد پیامبر اعظم، حضرت محمد و دیگر اعیاد مسلمانان جشن های زیادی در آن برگزار می گردد.
در سال 1899 این مسجد با خرابی هایی مواجه شد و تعمیرات مختصری بر روی آن صورت گرفت اما در سال 1931 شرایط مسجد محمد علی پاشا وخامت پیدا کرد و به همین دلیل دستور داده شد تا تعمیرات مفصلی برای بازسازی آن انجام شود. مرمت این بنا در سال 1939 به پایان رسید.
بخش های مختلف مسجد محمد علی پاشا
مسجد محمد علی پاشا بخش ها و قسمت های متفاوتی دارد و از سنگ مرمری نایاب و نادر پوشانده شده و دیوار، قبه، گلدسته ها و پنجره هایی بسیار زیبا در آن مشاهده می شود. بر اساس طرحی که محمد علی پاشا برنامه ریزی کرده بود، این مسجد دو بخش دارد: یک بخش در قسمت شرقی است و مراسم نماز در آن برگزار می شود و در بخش غربی نیز محلی برای گرفتن وضو ساخته شده است. هر دو این بخش ها درب جداگانه ای برای ورود دارند. بخش شرقی این مسجد به شکل مربع ساخته است و یک قبه نیز در وسط حیاط وجود دارد. محراب این مسجد نیز با 4 قبه کوچک تر پوشانده شده است. دو گلدسته این مسجد، بر روی درب غربی که به صحن منتهی می شود ساخته شده اند.
پنجره های زیادی نیز در این مسجد وجود دارد و نکته بارزی که در مورد این پنجره ها باید بدانید آن است که بر روی آن ها اشعار، آیاتی از قرآن و احادیث به خط فارسی نوشته شده است. یک منبر از جنس مرمر در مسجد محمد علی وجود دارد که قدمت آن به زمان فاروق اول (یکی از نوادگان محمد علی پاشا) باز می گردد. گفته می شود منبر اصلی این مسجد از جنس چوب ساخته شده است و آن را متعلق به زمان محمد علی پاشا می دانند.
این منبر چوبی در کنار منبر سنگی آن واقع شده است و از بزرگ ترین منبرهای موجود در کشور مصر است که در ساخت آن از طلا استفاده کرده اند. گلدسته های این مسجد را نیز با شکوفه های رنگی، پیچ های انگور و میوه ها تزیین کرده اند که این موارد باعث افزایش زیبایی و ظاهر آن دو شده است. در زاویه های متفاوت از قبه ها می توان نام حضرت محمد و اسماء الحسنی را مشاهده کرد. این اسما با خط ترکی به زیباترین شکل ممکن نوشته شده اند و از جمله ویژگی ها و مشخصه های بارز این بنا محسوب می شوند.
مشخصات مسجد محمدعلی پاشا
در این مسجد 1 گنبد مرکزی و 4 گنبد کوچک و نیم کوچک در اطراف آن وجود دارد. شکل کلی این مسجد به صورت یک مربع با اضلاع 41 در 41 متر است. قطر گنبد مرکزی 21 متر و ارتفاع ساختمان 52 متر است. دو مناره در اطراف این مسجد قرار دارد که به سبک ترکی و با دو ایوان و پوششی مخروطی شکل ساخته شده است. این دو مناره در اطراف مسجد قرار گرفته اند و ارتفاع آن نیز 82 متر گزارش شده است. محراب این مسجد در دیوار جنوب شرقی قرار گرفته و ارتفاعی برابر 3 متر دارد و یک نیم گنبد نیز بر روی آن ساخته شده است. در طبقه دوم مسجد نیز دو دالان مشاهده می شود و یک گنبد نیز بر روی این قسمت قرار گرفته است.
معماری مسجد محمدعلی پاشا
گفته می شود که محمد علی پاشا برای ساخت این مسجد سعی کرده از معماری عثمانی بهره زیادی ببرد. همان طوری که در قسمت قبل به آن اشاره کردیم این مسجد دو مناره و چندین نیم گنبد دارد. این نیم گنبدها که اطراف گنبد اصلی را قرار گرفته اند با مجوز پادشاهان عثمانی ساخته شده و از جمله مهم ترین ویژگی های این مسجد به شمار می روند. مسجد محمد علی پاشا چندین ورودی به قسمت اصلی دارد، اما این ورودی ها تنها در قسمت شمال شرقی این مسجد مورد استفاده قرار می گیرند.
ماده ای که برای ساخت مسجد محمد علی پاشا استفاده شده آهک است، اما اگر به طبقه زیرین و محوطه جلویی مسجد نگاهی بیندازید، خواهید دید که تا ارتفاع بیش از سه متری از سنگ مرمر نیز استفاده شده است. نکته جالبی که خوب است در مورد معماری و ساخت این بنان بدانید آن است که از رنگ ها و طرح های اسلامی و غیر اسلامی در این مسجد استفاده شده و آن را به بنایی بسیار زیبا و منحصر به فرد تبدیل کرده است.
