بزرگ‌ترین سرداب به جا مانده از دوران امپراتوری روم شرقی در استانبول، آب انبار باسیلیکا نام دارد. بیش از ۸۰ آب انبار در استانبول وجود دارد که باسیلیکا بزرگ‌ترین آن‌هاست و قدم زدن در این مکان می‌تواند برای شما بسیار لذت‌بخش باشد. قدمت این مکان به قرن ششم هجری باز می‌گردد و آمیزه‌ای از داستان‌های عاشقانه و جاذبه‌های تاریخی شگفت‌انگیزی است.
آب انبار باسیلیکا استانبول کجاست؟
آب انبار باسیلیکا در منطقه سلطان احمد استانبول در نزدیک موزه و مسجد ایاصوفیه قرار گرفته است.
چگونه به آب انبار باسیلیکا برویم؟
برای رفتن به آب انبار باسیلیکا می‌توان از وسایل حمل‌ونقل عمومی در شهر استانبول استفاده کرد. دسترسی به این مکان بسیار آسان بوده و اگر به مسجد ایاصوفیه رفتید، می‌توانید به جنوب غربی این مسجد رفته و پنج دقیقه پیاده‌روی کنید تا به باسیلیکا برسید. اگر در میدان تکسیم استانبول اقامت دارید می‌توانید با استفاده از تراموا به این آب انبار بروید.
تاریخچه آب انبار باسیلیکا
آب انبار باسیلیکا در قدیم بخشی از میدان شهر قسطنطنیه بوده و کنسانتین در قرن سوم و چهارم دستور داد زیر کلیسای باسیلیکا یک زیرزمین ساخته شود. این زیرزمین ساده بعدها تبدیل به آب انبار شد. در قرن ششم، شورش نیکا موجب آسیب‌های جدی به زیر زمین شد و قسمتی از کلیسا هم از بین رفت. پس از این اتفاقات در ۱۵۰۰ سال پیش ژوستینین اول دستور ساخت آب انبار را صادر کرد. او گفت که قسطنطنیه قدیم و استانبول امروزی نیاز به آب انبار بزرگ برای تامین آب کاخ و آب مورد نیاز مردم در زمان محاصره و جنگ دارد. شروع ساخت این آب انبار از سال ۵۲۶ بود و در سال ۵۶۵ پایان یافت.
برای تکمیل این آب انبار از هزار اسیر استفاده شده که پس از تکمیل آن یک سیستم فیلتر آب هم در آن قسمت قرار دادند. این آب انبار ابتدا آب مورد نیاز کاخ و سپس آب ساختمان‌های مرکزی شهر قسطنطنیه را تامین می‌کرد. آب انبار باسیلیکا در دوران کم آبی و خشکسالی شهر قسطنطنیه اهمیت بسیاری داشته و پس از اینکه این شهر توسط عثمانی‌ها فتح شد از این آب انبار برای تامین آب مورد نیاز کاخ توپکاپی و امپراتوران عثمانی استفاده می‌شد. سال ۱۴۵۳ امپراتوران عثمانی ترجیح دادند که از آب روان و جاری استفاده کنند و همین علت آب انبار باسیلیکا به فراموشی سپرده شد.
کشف آب انبار باسیلیکا استانبول
در سال ۱۵۴۵ و اواسط قرن ششم هجری یک دانشمند و مکان‌نگار فرانسوی بهنام پتروس جولیوس به فرمان فرانسوای اول، پادشاه وقت فرانسه برای تحقیق درباره نسخ خطی به قسطنتنیه رفت. زمانی که او مشغول گشت‌وگذار در ایاصوفیه بود از مردم شنید که آنها از یک چاه آب می‌کشند و گاهی از آن ماهی می‌گیرند. جولیوس با شنیدن این صحبت‌ها به داخل ساختمان چوبی ضد‌آب زیرزمین رفت و پس از رسیدن به زیرزمین با سرداب بزرگی مواجه شد که دارای ستونهای بسیار زیادی بود و شگفتی عظیمی داشت. جولیوس در سفر خود تمامی جزئیات این سرداب مانند تعداد ستون و ابعاد آنها را یادداشت کرد. او این سرداب را به کشورهای غربی و اروپایی معرفی کرد با این حال مقامات عثمانی آن را نادیده گرفته و به محلی برای دفن زباله تبدیل کردند.
معماری آب انبار باسیلیکا استانبول
برای رسیدن به آب انبار باسیلیکا ابتدا باید ۴۵ پله سنگی را بگذرانید تا به مکان مخوفی برسید. این آب انبار ۸۹۰۰ متر مربع وسعت داشته و به شکل مستطیل با طول ۱۴۳ متر و عرض ۶۵ متر است. دور تا دور این مکان با دیوارهای آجری ضخیم پوشانده شده که روی آنها لایه ضد‌آب قرار گرفته است. معماری بی‌نظیر این مکان مورد توجه بسیاری از گردشگران قرار دارد. برای تحمل وزن این بنا از تعداد ۳۶۶ ستون استفاده شده و این ستون‌ها باعث ایجاد گنبدهای چلیپایی شکل و طاق‌های گردی در سقف شده‌اند. این ستون‌ها به ارتفاع ۹ متر و با فاصله ۱۶ فوت از یکدیگر قرار گرفته و بین ستونهای مرمرین ستونهای کرنیتی نیز قرار دارند. این سبک در معماری روم باستان برای تزیین ستون‌ها استفاده می‌شده و ستون‌هایی به شیوه دوریک هم که یکی از تزیینات مهم ستون‌ها در این انبار است. ستون‌هایی به شکل چشم مرغ که با خطوطی اشک مانند ادامه پیدا می‌کنند هم از دیگر ستونهای این بنا هستند. برخی اسناد تاریخی این اشک‌ها را به هزاران اسیری که در ساخت این بنا جان خود را از دست دادند نسبت می‌دهند.
ستون های معروف مدوسا در باسیلیکا
در شمال غربی سرداب دو ستون کاملاً متفاوت از ستونهای دیگر قرار گرفته که به ستونهای مدوسا معروف هستند. مدوسا یکی از شخصیت‌های افسانه یونانی است که روی این دو ستون نقش بسته‌اند. از آثار هنری به جا مانده از دوران امپراتوری عثمانی که وزن ستون‌ها را تحمل می‌کنند پایه‌های ستونهای مدوسا هستند. یکی از سه گورگون افسانه یونانی که صورتی کریه و بدنی بالدار داشته و روی سر آن به جای مو چندین مار بوده است، مدوسا نام دارد. یکی از ستونهای مدوسا در این سردآب به شکل وارونه و سر آن روی زمین است.
آب باسیلیکا سیسترن چگونه تامین می شود؟
از مرکز توزیع آب اگریکاپی در ۱۹ کیلومتری شمال شهر، آب باسیلیکا تامین می‌شود. این مرکز توزیع آب در جنگل بلگارد بوده و آب آن از طریق دو قنات به مرکز شهر می‌آمد. ژوستینین یکم این دو قنات را به وجود آورد. به دلیل فاصله زیادی که از مرکز تامین آب این آب انبار تا آن وجود داشته رومی‌ها نمی‌توانستند از سلامت آن اطمینان داشته باشند به همین دلیل آنها در این آب ماهی‌هایی را نگهداری می‌کردند که اگر کسی آب این منطقه را سمی کرد از طریق کشته شدن ماهی‌ها متوجه این موضوع شوند.
بازسازی آب انبار باسیلیکا سیسترن
آب انبار باسیلیکا در دوران عثمانی دو بار مورد بازسازی قرار گرفته که یکی از آنها در سال ۱۷۲۳ در زمان حکومت‌رانی سلطان احمد سوم انجام شد. محمد آقا از قیصر یکی از معماران مشهور آن زمان بود و وظیفه بازسازی این سردآب را برعهده داشت. دومین بازسازی این آب انبار در اواخر قرن نوزدهم و زمان حکومت عبدالحمید دوم انجام شد. این آب انبار در سال‌های اولیه خود هیچ مشکلی نداشت اما پس از مدتی ۸ ستون از سطون میانی و شرقی این آب انبار به دلیل ترک خوردن بنای آن تخریب شدند. این موضوع باعث شد تا در اواسط قرن بیستم دوباره آن را مورد بازسازی قرار داده و برای محافظت بهتر از ستون‌ها آنها را با لایه‌ای از سیمان پوشاندند که باعث از بین رفتن تزئینات آنها شد. در سال ۱۹۵۸ بازسازی بعدی به مسئولیت یکی از موزه‌های استانبول انجام شد. مهمترین عملیاتی که در این بازسازی صورت گرفت خارج کردن حدوداً ۵۰ تن گل و لایروبی اضافی داخل این زیرزمین بود. در دهه ۱۹۹۰ کف این انبار را بالا آوردند تا مردم بتوانند بدون قایق‌رانی و با پیاده‌روی به بخش‌های مختلف این آب‌انبار بروند و نورپردازی‌ها هم در همین زمان انجام شد. از نهم سپتامبر ۱۹۸۷ این مکان به موزه تبدیل شده و درب‌های آن برای عموم بازگشایی شد. هم اکنون هم گاهی این مکان مورد بازسازی و مرمت قرار می‌گیرد.
امکانات آب انبار باسیلیکا سیسترن
آب انبار باسیلیکا امکانات زیادی نداشته و فقط در نزدیکی ورودی آن یک کافه کوچک قرار گرفته که شما می‌توانید انواع نوشیدنی‌های سرد و گرم را در این مکان میل نمایید.
نکاتی مهم درباره باسیلیکا
یکی از نکات مهمی که هنگام بازدید از این مکان باید توجه داشته باشید به همراه داشتن مبلغ ۳۰ لیر ترکیه است. برای ورود به این آب انبار نمی‌توانید از کارت پاس موزه استانول استفاده کنید. شما باید حتماً برای خرید بلیط مبلغی به صورت نقدی پرداخت کنید و بهتر است قبل از رفتن به این مکان بلیت خود را به صورت آنلاین بخرید. از مزیت‌های روش خرید اینترنتی بلیط می توان به معطل نشدن شما در صف‌های طولانی خرید حضوری بلیط اشاره کرد. برای خرید اینترنتی می‌توانید وارد سایت getyourguide شوید و مبلغ آن کمی بالاتر از بلیط‌های ورودی است که به صورت حضوری قابل خریداری هستند. افراد زیر ۸ سال می‌توانند به صورت رایگان از این مکان دیدن نمایند و هر روز از ساعت ۹ تا شش و سی دقیقه عصر امکان بازدید از این مکان وجود دارد.
جاهای دیدنی آب انبار باسیلیکا
اگر به بازدید از آب انبار باسیلیکا رفتید فراموش نکنید که اطراف آن جاهای دیدنی بسیار زیادی برای بازدید وجود دارد. مکان های مختلفی در اطراف این آب انبار وجود داشته که هر یک می‌توانند زمان قدیم را برای شما مجسم کنند و معماری‌های بی‌نظیری که در بناهای مختلف این منطقه قرار گرفته از مهمترین نکات بازدید از این منطقه است.
ایا صوفیه
ایاصوفیه ۱۵۰۰ سال پیش به عنوان کلیسایی در حکومت دولت روم شرقی استفاده می‌شده و پس از فتح این مکان توسط دولت عثمانی به یک مسجد تبدیل شده است. این مسجد روبروی مسجد آبی و در قلب شهر استانبول واقع شده و با قبه‌ها و مناره‌های بلندش توجه گردشگران را به خود جلب کرده است. یکی از مکان‌های مورد احترام مسلمانان و مسیحیان که در سازمان جهانی به ثبت رسیده مسجد ایاصوفیه است. با روی کار آمدن آتاتورک در ترکیه و اعلام رسمی شدن کشور جمهوری ترکیه این مکان به موزه و در سال ۲۰۲۰ این مکان دوباره به مسجد تبدیل شد.
مسجد سلطان احمد
یکی از زیباترین مسجد‌های استانبول که داخل آن از کاشی‌های آبی رنگی استفاده شده و به مسجد آبی مشهور است مسجد سلطان احمد نام دارد. از دیدنی‌های این مسجد می توان به شبستان، مناره‌های آبی، پنجره های رنگی، سقف باشکوه، کاشی‌کاری و شیشه‌های رنگی، خوشنویسی، مدرسه ابتدایی و غیره اشاره کرد. اولین مسجدی که با شش مناره در ترکیه ساخته شده و قدمت آن به ۴۰۰ سال پیش باز می‌گردد این مسجد است. امپراتوری عثمانی این مسجد را در مقابل ایاصوفیه ساخت تا نشان دهد که رقابت سرسختی با مسیحیت دارد. معمار این بنا نتوانست مناره‌های آن را به بلندی مسجد ایاصوفیه بسازد اما موقعیت آنها را به صورت قرار داد تا زیبا جلوه کنند.
کاخ توپکاپی
یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین کاخ‌های جهان که در قرن پانزدهم محل اقامت سلطان و مقر حکومت امپراطوری عثمانی بوده کاخ توپکاپی نام دارد. این کاخ با شکل‌گیری جمهوری ترکیه و پایان دولت عثمانی در آثار ملی ثبت شد. این کاخ در سه قسمت کاخ بیرونی، کاخ درونی و حرم‌سرا ساخته شده است. در این کاخ چهار حیاط وجود داشته و بخش سلطنت از دیگر بخش‌های آن جدا بوده است.
حمام خرم سلطان ایاصوفیه
در قرن شانزدهم و زمان حکومت سلطان سلیمان در استانبول حمامی به نام خرم سلطان ایاصوفیه وجود داشته است. خرم سلطان ملکه امپراتور عثمانی دستور ساخت این بنا را داد و معمار دربار این حمام را بین مسجد آبی و مسجد ایاصوفیه ساخت. از سال ۲۰۱۱ درب‌های این حمام برای گردشگران باز شد و هرکسی می‌تواند تجربه یک حمام ترکی را در این مکان داشته و از امکانات اسپای مدرن آن استفاده کند.
موزه هنرهای اسلامی
در ناحیه فاتح شهر استانبول در میدان سلطان احمد موزه‌ای به نام موزه هنرهای اسلامی قرار دارد. این موزه در سال ۱۵۲۴ ساخته شده و به عنوان کاخ ابراهیم پاشای پارگایی همسر خدیجه سلطان و دومین وزیر ارشد سلیمان یکم استفاده می‌شده است. یکی از بهترین مجموعه‌های فرش که الهام‌بخش نقاشان اروپایی مانند هانس هلباین یوده و مهمترین فرش آن قدمتی ۸۰۰ ساله دارد. آثار خوشنویسی، کاشی، تذهیب‌های خطی، فلزهای پیچیده و... از دیگر آثار موجود در این موزه است.
کلیسا باستانی ایا ایرنه
اولین کلیسایی که در قسطنطنیه ساخته شد و دفتر اصلی مسیحیان قبل از ساخت مسجد ایاصوفیه بوده، کلیسای ایا ایرنه نام داشت. این بنا در قرن‌های پنجم و هشتم مورد تخریب واقع شد و آن را بازسازی کردند. در بازسازی قرن هشتم تزیینات بسیار زیادی به این کلیسا اضافه شد که مورد توجه بسیاری از مردم قرار گرفت. این مکان امروزه به صورت یک موزه و مکانی برای برگزاری موسیقی کلاسیک استفاده می‌شود. هر سال بسیاری از کنسرت‌ها و فستیوال‌های بین‌المللی استانبول در این مکان انجام می‌شوند.
سخن پایانی
دیدن آب انبار‌های مختلف می‌تواند شما را به گذشته ببرد و راه تامین آب مورد نیاز مردم را از نزدیک ببینید. شما می‌توانید با مراجعه به آب انبار باسیلیکا و گذراندن یک الی دو ساعت در این مکان به جاهای دیدنی مختلفی که در اطراف آن قرار دارد رفته و تجربه یک سفر عالی را در این منطقه داشته باشید. اگر به استانبول سفر کردید حتما از مکان‌هایی که در بالا برای شما شرح دادیم دیدن نمایید.
