کرمان

استان کرمان در جنوب شرقی ایران واقع شده و از شمال با استانهای خراسان و یزد، از جنوب با استان هرمزگان، از شرق با سیستان و بلوچستان و از غرب با استان فارس همسایه است..

مساحت استان کرمان در حدود 175.069 کیلومتر مربع و پس از استان خراسان دومین استان پهناور کشور میباشد که در حدود 11 درصد از خاک ایران را در بر گرفته است.

این استان یکی از مرتفع‌ ترین استانهای کشور و شهرستان بافت آن با 2.250 متر ارتفاع از سطح دریا مرتفع ترین شهرستان استان میباشد.

ارتفاعات این استان از رشته کوههای مرکزی ایران چین خوردگی‌ های آتشفشانی آذربایجان شروع میشود و تا بلوچستان امتداد دارد و دنباله آن چندین بار در فلات مرکزی به وسیله حوزه ‌های پست داخلی و کویر قطع میشود.

رشته کوههای مرکزی در این منطقه دشت‌ های وسیع استان را از یکدیگر جدا میسازند. این کوه ها به طور کلی دو رشته عمده هستند که از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده ‌اند و مهمترین آن رشته کوههای بشاگرد کوهبنان است.

این رشته کوهها دنباله کوههای جندق و بیابانک هستند که تا کرمان و بم گسترش یافته ‌اند. رشته دوم کوههایی هستند که از یزد تا کرمان و چال جازموریان کشیده شده‌ اند و به موازات رشته اول امتداد دارند. سابقه سکونت و استقرار انسان در سرزمین کرمان به هزاره چهارم قبل از میلاد میرسد.

این منطقه یکی از قدیمی ترین نواحی ایران به شمار میرود و در گذر زمان، گنجینه‌ های فرهنگی تاریخی گرانبهایی در آن پدید آمده که نمایانگر روند تاریخی و حیات اقتصادی، اجتماعی آن است.

ویژگی ‌های فرهنگی استان کرمان :

استان کرمان محل سکونت مردمی با عقاید متنوع دینی و مذهبی است که عمدتا تحت تاثیر فضای فرهنگی اسلامی و ایرانی شکل گرفته است.

علاوه بر مسلمانان شیعه، پیروان زرتشت، فرقه شیخیه، اهل حق و ... نیز در محدوده استان زندگی میکنند که هر کدام از آنها آیین و مراسم مذهبی و دینی خاصی دارند.

به طور کلی فرهنگ منطقه کرمان بر بنیاد دو عامل شکل گرفته است. از یکسو زیستگاه طبیعی و اقلیمی خاص و از سوی دیگر تاریخ سخت و پر جنگ و جدال آن.

این جدال دایمی با طبیعت کویری منطقه و دور افتادگی جغرافیایی، سالیان متمادی ادامه داشته و به قناعت و صبوری مردم منطقه منجر گردیده است.

در حال حاضر نزدیک دو هزار زرتشتی در کرمان زندگی میکنند. این اقلیت مذهبی دارای آیین ها و مراسمی هستند که از اعتقادات دینی آنها سرچشمه میگیرد و اجرای بعضی از مراسم آنها در تمام جامعه کرمان به چشم میخورد. آیین ‌هایی مثل جشن سده و جشن مهرگان از جمله آنها میباشد.

اعیاد مذهبی :

مراسم جشن های مذهبی مسلمانان از قبیل عید قربان، عید فطر و ... با شکوه تمام در سراسر استان برگزار میشوند. برگزاری مراسم مذهبی این اعیاد در روستاها و در میان عشایر استان رونق ویژه ‌ای بر خوردار است و در مناطق شهری نیز به ویژه در میان خانواده‌ هایی که عقاید عمیق مذهبی دارند به نحو برجسته‌ ای برگزار میشود.

جشن سده :

جشن سده از آیین ‌های زایش و رویش است که هم در میان عشایر کرمان و هم کشاورزان و باغداران (زمستان به پایان میرسد و بهار آغاز میشود) برگزار میگردد.

سده به معنی آتش کشنده و آتش شعله بلند است و نام روز دهم بهمن است. آتش و اجاق کانون آغازین حیات است بقایای آتش، نشانه دوام نسل خانواده است. بقای آتش نشانه دوام نسل و خانواده است.

آیین سده در میان عشایر بافت و سیرجان (سده سوزی چوپانی) خوانده میشود. زرتشتیان کرمان پنجاه روز پیش از جشن نوروز در گبر محله باغچه بوداغ آباد این مراسم را برگزار میکنند.

جشن مهرگان :

در اوستا روایت است که مهر همان ایزد مهر است که در روز آغازین زمستان زاده شده است و میترا نام دارد. در ایران باستان این جشن را میترا کانا می نامند که بعدها به مهرگان تبدیل شد.

از طرفی آیین مهر پرستی که روزی جهان را در بر گرفته بود بر دین زرتشت اثر گذاشته و در سده ‌های بعد به جشن مهرگان تبدیل شده است. روایت دیگر آن است که مهر همان مهر خورشید، نور و گرمی، مهربانی و محبت و فروز مینویی و عهد و پیمان میباشد و نیز چیرگی شاه فریدون پیشدادی بر ضحاک تازی است.

در این روز در بسیاری از مکانها بازار بر پا میشود و مردم شادی میکنند. در تقویم اوستا جشن مهرگان برابر 16 مهر است اما چون در تقویم کشوری شش ماه از سال 31 روز است، بنابر این جشن شش روز جلوتر و روز دهم مهر خواهد بود.

از مراسم دیگر ایزد مهر، مراسم قوچ اندازون است، در آیین مهر قوچ، نماد مهر است. قوچ یا پازن را در گله میش و نر می ‌اندازند. نخست آن را بارنگهای سرخ و سبز به طرز دل انگیزی می ‌آرایند و بر پشت آنها نقوش مختلفی از جمله نقش چهار خال یا چهار سوی چلیپا برای دفع چشم زخم و گزند رنگ آمیزی میکنند و سپس طلب فراوانی و باروری قربانی میکنند.

زیارت پنج تن یا جشن سر سال نوروز :

این مراسم همه ساله از آغاز سال نو به مدت سه روز در اطراف آرامگاه یا زیارتگاه پنج ‌تن در مهناباد در خاک رودبار جیرفت برگزار میشود و همزمان با آن بزرگترین بازار سالانه منطقه نیز تشکیل میشود.

در این هنگام مهناباد به صورت بازاری در می ‌آیند که از سادوئید تا منوجان و از فاریاب تا دلگان بلوچستان برای شرکت در بزرگترین اجتماع روستایی عشایری منطقه گرد آمده ‌اند.

پته دوزی :

پته دوزی خاص زنان است. نقشه‌ های پته از نقشه قالی مایه گرفته و با بوته، جقه و گلبرگ ‌هایی همراه است پته دوزی به عنوان یک سرگرمی و ذوق شخصی و هم به منظور تامین قسمتی از مخارج زندگی به صورت یک حرفه خانگی درآمده است.

قالی بافی :

قالی کرمان از قدیم به عنوان نفیس ترین و ظریف ترین قالی ایران و دنیا شهرت داشته که در سالهای اخیر تا حدودی از اهمیت و کیفیت آن کاسته شده است. کرمان پشم بسیار مرغوبی برای قالی بافی دارد. نوع آن شبیه پشم خراسان است و از پشم کرمانشاه قدری سبکتر و ظریف تر میباشد. همچنین چربی پشم کرمان بیش از چربی پشمی است که در نواحی شمال به دست می‌ آید.

دو شهر بم و رفسنجان مراکز اصلی تهیه پشم کرمان به شمار می ‌آیند. شهرت قالی کرمان به در آمیزی رنگ و طرح آن است. طرح و رنگ قالی کرمان یکی از نفیس ترین، زیبا ترین و خوش سبک ترین بافته ‌های جهان به شمار می ‌آید.

علاوه بر قالی، قالیچه، گلیم، جاجیم و دیگر صنایع دستبافت که جزء‌ سوغاتی ‌های این منطقه محسوب میشود، پسته کرمان و رفسنجان و سایر شهرهای استان به عنوان اصلی ‌ترین سوغاتی آن است که نه تنها شهرت ملی، بلکه از شهرت جهانی نیز برخوردار هستند.

شهر کرمان :

در مدارک تاریخی و جغرافیایی اسلامی، این منطقه کرمان، کارمانیا، ژرمانیا، کریمان، کارمانی و کرمانی ذکر شده است. اگر کارمان را در کلمه در نظر بگیریم (کار)‌ به معنی جنگ و (مان) به مفهوم محل است که در مجموع معنی (جایگاه دلاوری و نبرد) دارد.

برخی از جغرافی دانان، نام قدیم این شهر را گواشیر (بردشیر) خوانده ‌اند. گفته میشود‍ گواشیر همان (کوره ‌اردشیر) یا شهر اردشیر بوده است که به تدریج به (گواشیر) تبدیل شده است.

به استناد منابع تاریخی عرب و یهود، کرمان منسوب به کرمان بن هیتال بن ارفحشه بن سام بن نوح است و نام آن در کتیبه بیستون به صورت (یوتیه) ذکر شده است. در دوره ساسانیان فرمانروای کرمان، عنوان شاه داشت، چنانکه بهرام چهار به مناسبت اینکه در زمان پدرش والی کرمان بود به کرمانشاه (شاه کرمان) معروف بود.

در این دوره سیرجان مهم ترین ناحیه کرمان محسوب میشد. در دوره اسلامی و مقارن با 21 تا24 هجری قمری و سالهای بعد از آن، کرمان همواره مورد هجوم اعراب قرار گرفت تا سرانجام در سال 253 هجری قمری به تصرف یعقوب لیث، موسس سلسه صفاریان درآمد.

پس از آن این سرزمین در زیر سلطه حکومتهای قدرتمند زمان مانند سامانیان، دیلمیان، آل بویه و سلاجغه قرار گرفت. در سال 619 هجری قمری مقارن با رسیدن چنگیزخان به خراسان، براق حاجب از امرای خوارزمشاهیان بر کرمان استیلا یافت و رسما سلسله قراختائیان را بنیان گذاشت.

بعد از انقراض این سلسله کرمان ضمیمه متصرفات امیر تیمور گورکانی شد و پس از تیموریان سلسله‌ های قراقویونلو و آق‌ قویونلو به ترتیب کرمان را تصرف کردند. محمود افغان در دوبار لشگر کشی به کرمان به قصد تصرف اصفهان سرانجام توانست در سال 1132 هجری‌ قمری، کرمان و سپس اصفهان را به زیر سلطه خود درآورد.

پس از دفع اشرف افغان توسط نادر و خلع شاه طهماسب دوم از سلطنت، کرمان مانند سایر مناطق ایران به تصرف نادر، موسس سلسله افشاریه درآمد.

بعد از کشته شدن او کرمان دستخوش هرج و مرج گردید و به وسیله افغان‌ ها و بلوچ‌ ها تاراج شد. کریم خان زند پس از سرکوبی مخالفان خود، خدا مراد زند را با سپاهی به کرمان فرستاد و این سردار بدون هیچ گونه مانعی کرمان را تصرف کرد.

بعد از انقراض سلسله زندیه به وسیله آقا محمدخان ‌قاجار و تصرف کرمان، فرمان قتل عام اهالی بی‌ گناه کرمان صادر شد و به دستور وی 20 هزار نفر از نعمت بینایی محروم شدند و از سرهای عده ‌ای از ساکنان بی ‌گناه کرمان، کله مناره ‌ها بر پا گردید. شهر امروزی کرمان به برکت توسعه صنعتی، کشاورزی و فرهنگی، یکی از آبادترین شهرهای ایران به حساب می ‌آید.

مراکز تاریخی و باستانی کرمان :

آب انبار علی مردان خان، مدرسه گنجعلی خان، مدرسه حیاتی، مدرسه شفیعیه، مدرسه ابراهیم خان، مقبره خواجه اتابک، گنبد جبلیه، گنبد سبز، گنبد مشتاقیه، باغ شاهزاده ماهان، چهارسوق گنجعلی خان، میدان گنجعلی خان، یخدان مویدی، حمام گنجعلی ‌خان، حمام یا چایخانه سنتی وکیل، حمام ابراهیم خان، کاروانسرای چهارسوق، کاروانسرای وکیل، کاروانسرای میرزا علینقی، کاروانسرای لحاف دوزها، کاروانسرای حاج مهدی، کاروانسرای هندوها، کاروانسرای حاج آقا علی، کاروانسرای میرزا حسن، تیمچه حاج عبداله خان، تیمچه کوزه گرها

جاذبه ‌های طبیعی کرمان :

ییلاقات ماهان، ییلاقات جوپار، ییلاقات راین، چشمه حسین آباد، چشمه قلعه عسگر، چشمه معدنی ته خاتون، چشمه معدنی غرغره، چشمه آب معدنی ابارق، چشمه آب معدنی بوجان، چشمه معدنی رضا آباد، چشمه معدنی پاچنار، چشمه معدنی بیشه، چشمه معدنی اختیار آباد، چشمه معدنی حوض نو، چشمه معدنی بغرا، چشمه معدنی حوض آباد

اماکن زیارتی و مذهبی کرمان :

مسجد گنجعلی ‌خان، مسجد وکیل، مسجد جامع کرمان، مسجد ملک، مسجد چهل ستون، آرامگاه شاهزاده حسین جویبار

شهر بابک :

شهر بابک از شهرهای قدیمی ایران است و بنای آن را به بابک پدر اردشیر بابکان نسبت میدهند. اردشیر بابکان موسس سلسله سلاطین ساسانی بوده و شهر فعلی بابک در آن زمان از توابع کرمان محسوب می شده است.

جغرافیدانان مانند اصطخری و مقدسی از آن نام برده ولی درباره آن توضیح نداده ‌اند. پیشینه تاریخی شهر بابک با جغرافیای تاریخی کرمان در هم آمیخته است.

یکی از مراکز تاریخی شهر، میمند مرکز دهستان میمند از شهر بابک و یکی از روستاهای شگفت ایران میباشد. این روستا دارای ساختار ویژه ‌ای در معماری و احداث سکونت گاه های روستایی است و یک ناحیه تاریخی استقرار انسانی در نواحی مرکزی ایران محسوب میشود.

در این روستا دژی مرکب از دخمه ‌هایی وجود دارد که حدود 400 متر مربع وسعت دارند و دارای 15 اتاق سنگی دایره ‌ای شکل بدون سقف میباشد.

این مکان ظاهرا محل قرار دادن مردگان بوده که استخوان مردگان همراه با اشیای دیگر در آن کشف شده است. خانه‌ های قدیمی این روستا مانند مناره در دل کوه کنده شده ‌اند. جنس کوه از سنگهای رسوبی و سخت است و اتاقهایی که در دل آن کنده شده‌ اند نیز بسیار محکم هستند.

شهرستان بافت :

شهرستان بافت در 185 کیلومتری مرکز استان کرمان با بخشهای رابر مرکزی و ارزوئیه و با جمعیتی بیش از 180.000 نفر از خوش آب ‌‌و هواترین جاهای استان میباشد.

چشمه عروس و خبر از نقاط دیدنی این شهرستان است. از روستاهای خوش آب و هوای این شهرستان میتوان به روستای خوشکار اشاره کرد. این شهر کمتر از 1200 سال قدمت تاریخی دارد.

نام قدیم آن باخته بوده که بعدها به باخت تبدیل شده و در نهایت اکنون بافت نامیده میشود. در این شهرستان مردم عمدتا به شکل طایفه ای زندگی میکنند. طایفه ‌هایی از لرها و ترکها نیز در این شهرستان ساکنند. بخش عمده مردم این شهرستان طی هزاره گذشته از استان فارس به آنجا مهاجرت نموده اند.

شهرستان بردسیر :

آب و هوای بردسیر معتدل کوهستانی است که زمستانهای سرد و تابستانهای ملایم دارد. در بردسیر بادهای موسمی و فصلی می وزد. مهم‌ترین رودهای بردسیر عبارتند از رودخانه قریه العرب رودخانه آب بخشا و رودخانه ناهونک و از آبهای راکد بردسیر میتوان دریاچه ترشاب و دریاچه حبلی ساز را نام برد.

چند چشمه نیز در بردسیر وجود دارند که عبارتند از چشمه گزوییه، چشمه نور و چشمه سرخ. یکی از زیباترین برجهای بر جای مانده از دوره سلجوقی که نزدیک بردسیر در مسیر بافت و بزنجان قرار گرفته برج نگار است. این برج آجر چینی زیبایی دارد و کتیبه ‌ای به خط کوفی از کاشی فیروزه ‌ای بر روی آن نصب شده است.

شهر بم :

بم در قدیم یکی از پنج کوره ایالات فارس بود. بم در مسیر جاده ‌هایی که جنوب شرقی ایران را با سیستان، افغانستان، و بلوچستان مرتبط میکند قرار دارد. به همین جهت این شهر از از دوره ساسانیان اهمیت نظامی و بازرگانی زیادی داشته است.

شهر بم در سال 1131 هجری قمری به تصرف محمود افغان در آمد، ولی به علت شورشی که در قندهار روی داد آنجا را رها کرده و عازم قندهار شد ولی بار دیگر در سال 1134 هجری قمری بر بم استیلا یافت و این وضع تا سال 1143 که نادر، اشرف افغان را شکست داد ادامه داشت.

در همین شهر بود که لطفعلی خان زند در سال 1209 هجری قمری توسط آقا محمد خان قاجار دستگیر شد. خان قاجار به یادگار این موفقیت کله مناره ‌ای از سرهای 600 تن از مخالفین خود در بم بر افراشت. شهر و قلعه باستانی بم یکی از یادگارهای شگفت معماری فلات مرکزی ایران میباشد.

جاذبه های تاریخی و طبیعی شهر بم :

ارگ قدیم بم، ارگ جدید بم، ییلاقات ده بکردی، ییلافات مسکون، کوه هزار، کوه قدمگاه

شهر جیرفت :

مورخین و جهانگردان عقیده ‌دارند که شهر جیرفت در اثر سیل بنیان کنی نابود گردیده و خرابه ‌های شهر قدیمی جیرفت در یک کیلومتری جیرفت فعلی (سبزواران) قرار دارد.

خرابه‌ های شهر قدیم را به عهد دقیانوس نسبت داده ‌اند و از این خرابه ‌ها سکه‌ ها و آثار عتیقه بسیار بدست آمده است. جیرفت از دو کلمه (جیر) به معنی پست و پایین و (اقت) به معنی افتاده تشکیل شده است و به طور کلی جیرفت به معنای (جلگه پست آبرفتی) است.

نام جیرفت در سال 35 هجری قمری برای اولین بار به مناسبت تصرف آن توسط مجاشع بن مسعود در تاریخ ثبت شده است و از تاریخ نیز مکرر از آن شهر نام برده شده است. به استناد گفته یاقوت حموی، جیرفت (جرودس) نام داشت. جیرفت قبل از حمله مغول یکی از شهرهای آباد و ثروتمند جهان اسلام بود.

شاهراهی که از خلیج فارس و بندر هرمز عبور میکرد و راهی که از هندوستان و از طریق جالق امتداد می یافت در جیرفت به هم متصل میشد.

همچنین کالاهای تجارتی که از هندوستان به ایران صادر میشد از جیرفت به سایر شهرهای ایران توزیع میگردید. مارکوپولو تاجر و صیاح ونیزی از این شهر به نام (کامادای) یادکرده است. ظاهرا در زمان عبور وی این شهر به کلی ویران شده بود.

جاذبه های تاریخی و طبیعی جیرفت :

مقبره امیرحیدر، قلعه سموران، ییلاقات دلفارد، ییلاقات در بهشت، ییلاقات اسفندقه، کوه سرشک

شهر رفسنجان :

رفسنجان اسامی مختلفی دارد که بیشتر در ارتباط با ذخایر زیر زمینی آن نامگذاری شده است. مانند رفسنگان یا رفسنگ به معنای مس که معرب آن رفسنجان است. این شهر قدمتی دیرینه دارد و باغهای پسته آن مشهور است.

جاذبه های تاریخی و طبیعی رفسنجان :

امامزاده شاه سلیمان، کوه پورکان، چشمه حسین آباد، چشمه آب معدنی قاسم آباد، چشمه معدنی آباد آوران

شهر سیرجان :

نام این شهر سیرگان بوده است و بنای آن را به بهمن اشکانی نسبت میدهند، اعراب آن را سیرجان می نامند. در قرون وسطی ایالت کرمان دارای دو کرسی بود : سیرگان و بردسیر. جغرافیا نویسان اسلامی سیرگان را به صورت (السیرجان) ضبط کرده‌ اند.

خرابه‌ هایی که در سالیان اخیر در محل قلعه سنگ در شرق سعید آباد که بر سر راه بافت کشف شد، به احتمال زیاد همان محل سیرگان قدیم است.

پس از استیلای مسلمانان بر ایران، کرمان همچنان مرکز ایالت بود و این موقعیت را تا اواسط قرن چهارم هجری که جنوب ایران به تصرف آل بویه درآمد، حفظ کرده بود. در زمان این سلسله مرکزیت ایالت کرمان از سیرگان به بردسیر منتقل شد، به همین علت سیرگان اهمیت و اعتبار خود را از دست داد.

پس از حمله مغول، سیرجان به تصرف سلاطین آل مظفر درآمد و بعد از انقراض این سلسله توسط امیر تیمور، شخصی به نام گودرز هنوز در آن منطقه حکومت میکرد.

سرانجام تیموریان پس از دو سال محاصره شهر را به تصرف در آورده ‌اند و آن را به ویرانه‌ ای مبدل ساخته ‌اند. سیرجان امروزی رو به آبادی و توسعه تجاری و صنعتی است و بار انداز معروف و پر رونقی دارد.

جاذبه های تاریخی و طبیعی سیرجان :

باغ سنگی، آرامگاه میر زبیر، کوه بید شیرین، کل کوهی

کرمان

مجله گردشگری