طي سالهاي گدشته در ميان همسايگان كشورمان، تركيه و اخيرا قطر موفق شده‌اند ميزباني مناسبت‌هاي مهمي را به عهده بگيرند و با بوجود آوردن سابقه مثبت، امكان ميزباني مناسبت‌هاي بعدي را براي خود فراهم آورده‌اند.
به طور كلي مناسب‌ها به سه دسته مناسبت‌هاي مهم، مناسبت‌هاي بزرگ و مناسبت‌هاي اجتماعي.
توجه به مناسبت‌هاي مهم:
معمولا مناسبت‌ها به عنوان بخشي از برنامه‌هاي توسعه گردشگري و افزايش گردشگران ورودي مورد توجه قرار مي‌گيرد و البته بررسي‌هايي كه انجام مي‌شود بايد با در نظر گرفتن عوامل محيطي، اجتماعي و اقتصادي شهر يا منطقه ميزبان صورت گيرد.
نكته مهم در مورد گردشگري مناسبتي اين است كه در ميان انواع مناسبت‌ها، مناسبت‌هاي بزرگ نياز به امكانات، زيرساخت‌هاي كامل، آمادگي ساكنان شهر يا منطقه ميزبان و تجربه مديران برگزاركننده دارد بنابراين تلاش براي ميزباني مناسبت‌هاي بزرگ از ابتداي كار، بيهوده است. به همين دليل بيشتر شهرها كم‌تجربه، حتي اگر سالن‌ها و استاديوم‌هاي بزرگ داشته باشند، بر ميزباني مناسبت‌ها مهم تاكيد دارند تا مناسبت‌هاي بزرگ. مناسب‌هاي مهم در رشد گردشگري شهر يا منطقه و مديريت اين رشد اهميت بسياري دارند و ميزباني چنين مناسبت‌هايي نتايج كوتاه‌مدت و بلند مدت بسياري براي شهر دارد از جمله اينكه:
در آمد حاصل از مسافران تاثير مستقيمي بر درآمد محلي دارد.
گزارش‌هاي رسانه‌اي و تبليغات مشترك از يك سو فرصتي براي برگزاركننده مناسبت و حامي مالي آن ايجاد مي‌كند كه آگاهي نسبت به شهر و جنبه‌هاي عمومي مختلف آن را تقويت كنند و از سوي ديگر بر سفرهاي بعد از پايان مناسبت هم اثر مي‌گذارد.
روابط ايجاد شده از طريق برگزاري اين مناسبت‌ها براي همكاري‌هاي آينده شهر با ديگران مفيد است.
نقش مناسبت‌هاي اجتماعي:
مناسبت‌هاي اجتماعي نقش مهمي در تقويم هر شهر يا منطقه گردشگري دارند چرا كه نمايي از خصوصيات آن جامعه را عرضه مي‌كنند. ضمن اينكه هر مناسبت اجتماعي، با تبليغ و پرداختن منظم به آن، در آينده مي‌تواند به يك مناسبت مهم تبديل شود.
شناخت مناسبت‌ها:
مناسبت‌هاي بزرگ در مقياسي بسيار بزرگ برگزار مي‌شود و نياز به منابع مالي بسيار بزرگ دارد. اين مناسبت‌ها كه معمولا يكبار در يك مكان برگزار مي‌شود بر تمام آحاد يك جامعه در يك كشور و يا حتي يك قاره تاثير مي‌گذارد. بازي‌هاي المپيك و جام‌جهاني فوتبال نمونه اين مناسبت‌هاست.
مناسبت‌هاي مهم در مقياسي بزرگ برگزار مي‌شود و نياز به منابع مالي مناسب دارد. اين مناسبت‌ها يك يا چند بار در يك محل برگزار مي‌شود و از نظر اهميت بر شهر، منطقه و يا كشور تاثير مي‌گذارد. براي نمونه از مناسبت‌هاي مهم مي‌توان به مسابقات اتومبيلراني جهاني، جشنواره‌هاي جهاني براي بزرگداشت شخصيت‌هاي بين‌المللي و مسابقات ورزشي بين‌المللي در سطح يك رشته اشاره كرد.
مناسبت‌هاي اجتماعي اما به منابع مالي بزرگ نياز ندارد و در مقياس كوچك براي حفظ ارزش‌ها و اداي احترام به نوع زندگي جامعه و كمك به پيشرفت آن برگزار مي‌شود. اين مناسبت‌ها مي‌تواند تكرار شود. جشنواره‌هاي تابستاني سفر و اوقات فراغت و يا جشنواره‌هاي غذا و صنايع‌دستي مناطق مختلف كشور از جمله اين مناسبت‌هاست.
كميته مشورتي (بررسي نمونه):
يكي از اقداماتي كه مي‌تواند در توسعه گردشگري مناسبتي در يك شهر يا منطقه موثر باشد ايجاد كميته مشورتي و تخصصي براي كمك به نهاد مجري برنامه‌ريزي و توسعه است. در صورتي كه نهاد برنامه‌ريز و مجري طرح توسعه، شوراهاي شهر باشند، كميته مشورتي مسئوليت دادن مشاوره به شورا جهت اتخاذ راهبرد مناسب براي جذب، حمايت و توسعه مجموعه‌اي از پيشنهادات در هر يك از بخش‌هاي گردشگري با علايق‌ويژه بخصوص در بخش برگزاري مناسبت‌ها و ارزشيابي اين پيشنهادات براي حمايت مالي را خواهد داشت.
براي بيان تاثير كاركرد اين كميته بر فعاليت شورا به نمونه‌اي اشاره مي‌شود؛ در شهر گلدكوست استراليا كه به موفقيت‌هاي چشمگيري در گردشگري مناسبتي دست پيدا كرده است و از كميته مشورتي در شوراي شهر بهره مي‌گيرد، كميته مشورتي به عنوان يك نهاد تخصصي موقعيت و عملكرد شورا را بررسي كرد و به اين نكات اشاره كرد:
1- اتخاذ ساز و كار ضربتي و فعال‌تر شوراي شهر براي ايجاد فرصت براي توسعه گردشگري مناسبتي لازم است.
2- تخصص شورا براي مديريت مناسبت‌ها كافي‌ست اما منابع كارآمد(مالي و رسانه‌ها) براي اجرايي كردن ساز و كارها و ايجاد فرصت‌هاي مربوط به مناسبت‌ها را ندارد.
3- كمبود هماهنگي ميان شورا و نهادهاي مديريتي شهر كاملا به چشم مي‌خورد.
4- شورا بايد ساز و كار و استراتژي مناسب براي برنامه‌ريزي فعاليت‌هاي آينده خود در مورد برگزاري مناسبت‌ها طراحي كند.
در اين بين نكته اصلي كه در برگزاري مناسبت‌ها در ميان نمونه‌هاي بررسي شده به چشم خورده است مسئله سرمايه‌گذاري است؛ در حالي كه ميزباني مناسبت‌ها معمولا فرصت‌هاي خوبي را براي شهر فراهم مي‌كند، اما منابع محدود مالي در منطقه مانع سرمايه‌گذاري مديريت شهري روي ظرفيت‌هاي خود مي‌شود.
مناسبت‌ها در ايران:
به طور كلي مناسب‌ها به سه دسته مناسبت‌هاي مهم، مناسبت‌هاي بزرگ و مناسبت‌هاي اجتماعي.
توجه به مناسبت‌هاي مهم:
معمولا مناسبت‌ها به عنوان بخشي از برنامه‌هاي توسعه گردشگري و افزايش گردشگران ورودي مورد توجه قرار مي‌گيرد و البته بررسي‌هايي كه انجام مي‌شود بايد با در نظر گرفتن عوامل محيطي، اجتماعي و اقتصادي شهر يا منطقه ميزبان صورت گيرد.
نكته مهم در مورد گردشگري مناسبتي اين است كه در ميان انواع مناسبت‌ها، مناسبت‌هاي بزرگ نياز به امكانات، زيرساخت‌هاي كامل، آمادگي ساكنان شهر يا منطقه ميزبان و تجربه مديران برگزاركننده دارد بنابراين تلاش براي ميزباني مناسبت‌هاي بزرگ از ابتداي كار، بيهوده است. به همين دليل بيشتر شهرها كم‌تجربه، حتي اگر سالن‌ها و استاديوم‌هاي بزرگ داشته باشند، بر ميزباني مناسبت‌ها مهم تاكيد دارند تا مناسبت‌هاي بزرگ. مناسب‌هاي مهم در رشد گردشگري شهر يا منطقه و مديريت اين رشد اهميت بسياري دارند و ميزباني چنين مناسبت‌هايي نتايج كوتاه‌مدت و بلند مدت بسياري براي شهر دارد از جمله اينكه:
در آمد حاصل از مسافران تاثير مستقيمي بر درآمد محلي دارد.
گزارش‌هاي رسانه‌اي و تبليغات مشترك از يك سو فرصتي براي برگزاركننده مناسبت و حامي مالي آن ايجاد مي‌كند كه آگاهي نسبت به شهر و جنبه‌هاي عمومي مختلف آن را تقويت كنند و از سوي ديگر بر سفرهاي بعد از پايان مناسبت هم اثر مي‌گذارد.
روابط ايجاد شده از طريق برگزاري اين مناسبت‌ها براي همكاري‌هاي آينده شهر با ديگران مفيد است.
نقش مناسبت‌هاي اجتماعي:
مناسبت‌هاي اجتماعي نقش مهمي در تقويم هر شهر يا منطقه گردشگري دارند چرا كه نمايي از خصوصيات آن جامعه را عرضه مي‌كنند. ضمن اينكه هر مناسبت اجتماعي، با تبليغ و پرداختن منظم به آن، در آينده مي‌تواند به يك مناسبت مهم تبديل شود.
شناخت مناسبت‌ها:
مناسبت‌هاي بزرگ در مقياسي بسيار بزرگ برگزار مي‌شود و نياز به منابع مالي بسيار بزرگ دارد. اين مناسبت‌ها كه معمولا يكبار در يك مكان برگزار مي‌شود بر تمام آحاد يك جامعه در يك كشور و يا حتي يك قاره تاثير مي‌گذارد. بازي‌هاي المپيك و جام‌جهاني فوتبال نمونه اين مناسبت‌هاست.
مناسبت‌هاي مهم در مقياسي بزرگ برگزار مي‌شود و نياز به منابع مالي مناسب دارد. اين مناسبت‌ها يك يا چند بار در يك محل برگزار مي‌شود و از نظر اهميت بر شهر، منطقه و يا كشور تاثير مي‌گذارد. براي نمونه از مناسبت‌هاي مهم مي‌توان به مسابقات اتومبيلراني جهاني، جشنواره‌هاي جهاني براي بزرگداشت شخصيت‌هاي بين‌المللي و مسابقات ورزشي بين‌المللي در سطح يك رشته اشاره كرد.
مناسبت‌هاي اجتماعي اما به منابع مالي بزرگ نياز ندارد و در مقياس كوچك براي حفظ ارزش‌ها و اداي احترام به نوع زندگي جامعه و كمك به پيشرفت آن برگزار مي‌شود. اين مناسبت‌ها مي‌تواند تكرار شود. جشنواره‌هاي تابستاني سفر و اوقات فراغت و يا جشنواره‌هاي غذا و صنايع‌دستي مناطق مختلف كشور از جمله اين مناسبت‌هاست.
كميته مشورتي (بررسي نمونه):
يكي از اقداماتي كه مي‌تواند در توسعه گردشگري مناسبتي در يك شهر يا منطقه موثر باشد ايجاد كميته مشورتي و تخصصي براي كمك به نهاد مجري برنامه‌ريزي و توسعه است. در صورتي كه نهاد برنامه‌ريز و مجري طرح توسعه، شوراهاي شهر باشند، كميته مشورتي مسئوليت دادن مشاوره به شورا جهت اتخاذ راهبرد مناسب براي جذب، حمايت و توسعه مجموعه‌اي از پيشنهادات در هر يك از بخش‌هاي گردشگري با علايق‌ويژه بخصوص در بخش برگزاري مناسبت‌ها و ارزشيابي اين پيشنهادات براي حمايت مالي را خواهد داشت.
براي بيان تاثير كاركرد اين كميته بر فعاليت شورا به نمونه‌اي اشاره مي‌شود؛ در شهر گلدكوست استراليا كه به موفقيت‌هاي چشمگيري در گردشگري مناسبتي دست پيدا كرده است و از كميته مشورتي در شوراي شهر بهره مي‌گيرد، كميته مشورتي به عنوان يك نهاد تخصصي موقعيت و عملكرد شورا را بررسي كرد و به اين نكات اشاره كرد:
1- اتخاذ ساز و كار ضربتي و فعال‌تر شوراي شهر براي ايجاد فرصت براي توسعه گردشگري مناسبتي لازم است.
2- تخصص شورا براي مديريت مناسبت‌ها كافي‌ست اما منابع كارآمد(مالي و رسانه‌ها) براي اجرايي كردن ساز و كارها و ايجاد فرصت‌هاي مربوط به مناسبت‌ها را ندارد.
3- كمبود هماهنگي ميان شورا و نهادهاي مديريتي شهر كاملا به چشم مي‌خورد.
4- شورا بايد ساز و كار و استراتژي مناسب براي برنامه‌ريزي فعاليت‌هاي آينده خود در مورد برگزاري مناسبت‌ها طراحي كند.
در اين بين نكته اصلي كه در برگزاري مناسبت‌ها در ميان نمونه‌هاي بررسي شده به چشم خورده است مسئله سرمايه‌گذاري است؛ در حالي كه ميزباني مناسبت‌ها معمولا فرصت‌هاي خوبي را براي شهر فراهم مي‌كند، اما منابع محدود مالي در منطقه مانع سرمايه‌گذاري مديريت شهري روي ظرفيت‌هاي خود مي‌شود.
مناسبت‌ها در ايران:
در ايران جشنواره‌هاي بين‌المللي فجر، به خصوص در بخش موسيقي و فيلم با تبليغات و معرفي بيشتر و بهتر و بالابردن كيفيت برگزاري مي‌تواند به مناسبتي مهم براي گردشگري تبديل شود. همچنين دو سالانه‌هاي كاريكاتور و نقاشي نيز از اين ظرفيت برخوردار است. مناسبت‌هاي سنتي و بسيار قديمي ايراني هم مي‌تواند به عنوان يك مناسبت اجتماعي برگزار و كم كم به يك مناسبت مهم تبديل شود. از جمله اين مناسبت‌هاي اجتماعي مي‌توان به چهارشنبه‌سوري، سواركاري تركمن صحرا، جشن خرما در بوشهر، مسابقات چوگان، جشنواره علمي خوارزمي و... اشاره كرد.
