آیا تا به حال معماری اسلامی را به همراه کاشی کاری در کنار یکدیگر تماشا کرده‌اید؟ از نزدیک لمس کردن اثری باستانی با معماری خیره کننده، چقدر لذت‌بخش خواهد بود. مسجدی در دل استانبول که با گذشته‌ای پر فراز و نشیب از یادگاری‌های امپراتوری بزرگ عثمانی است. شهر استانبول مساجدی بسیاری دارد اما نام مسجد رستم پاشا در میان آنها می‌درخشد. این مسجد که با دستور رستم پاشا داماد سلطان سلیمان عثمانی ساخته شد، نمونه دیگری از گنیجینه‌های تاریخ این امپراتوری به شمار می‌رود.
مسجد رستم پاشا استانبول کجاست؟
مسجد رستم پاشا در کنار خلیج شاخ طلایی و در محله امینونو قرار دارد. تاهتاکاله یکی از بنادر مهم استانبول است که در زمینه تجارت فعالیت‌های زیادی انحام می‌دهد. این مسجد در منطقه قدیمی استانبول و نزدیک به این بندر واقع شده است. این مکان به طور دقیق‌تر در انتهای خیابان اوزن کارسی یکی از خیابان‌های طولانی استانبول یادگار دوران بیزانس، قرار گرفته و طرفداران زیادی دارد. مسجد رستم پاشا حدودا ۴۰۰ متر با مسجد جدید استانبول فاصله دارد. دویست متر مانده به بازار و در یک کیلومتری گاتالا و مسجد توپکاپی محل قرارگیری مسجد رستم پاشا است تا فرودگاه آتاتورک حدودا ۲۳ کیلومتر فاصله دارد.
رستم پاشا که بود؟
در زمان عثمانی، شخصی به نام رستم پاشا در دوران نوجوانی خود به عنوان دامدار شروع به کار کرد. رستم پاشا توسط سیستم دو شیرمه جذب شد. در این سیستم پسران جوان مسیحی را برای آموزش و خدمت تحویل دولت عثمانی می‌دادند. این دولت در ازای مالیات از آنها کار می‌کشید. رستم پاشا درس خود را ادامه داد و با مهرماه سلطان ازدواج کرد. او وزیر سلطان سلیمان شد و برنامه‌های اقتصادی درخشانی را برای پیشرفت دولت عثمانی پیشنهاد می‌داد.
علاقه او به سیاست و پول باعث شد که دردسر‌های زیادی برای او درست شود. زمانی که رستم پاشا وزیر کشور بود، رشوه‌های زیادی از مردم دریافت کرد و به ثروت کلانی دست یافت. در سال ۱۵۴۴ که رستم پاشا به عنوان وزیر وارد قصر شد، به همراه همسرش قدرت را به دست گرفت. آنها توطئه‌هایی به وجود آورند و پسر سلطان سلیمان در این میان اعدام شد. رستم پاشا توسط همسر و مادر همسر خود بسیاری از سیاستمداران را از میان برداشتند و قدرت زیادی به دست آوردند.
دسترسی به مسجد رستم پاشا
دسترسی به مسجد رستم پاشا کمی دشوار است. شما می‌توانید در ایستگاه تراموا امینونو پیاده شوید. از بازار ادویه استانبول عبور کنید و زمانی که به کافه مهمت افندی رسیدید به راست بروید. در انتهای خیابان اوزن کارسی به سمت راست بروید و به مسجد رستم پاشا برسید.
تاریخچه مسجد رستم پاشا
رستم پاشا ۱۴ سال و نیم به عنوان رئیس شورای امپراتوری مشغول به کار بود. به دلیل انجام کارهای ناشایست که برانگیختگی نفرت عمومی را به همراه داشت، مجبور به کناره‌گیری شد. رستم پاشا سه سال بعد وارد سیاست شد و می‌خواست تا حدودی کارهایش را جبران کند. او این مسجد را به عنوان یک خیریه بزرگ تاسیس کرد. این کار او یک عذرخواهی سیاسی محسوب می‌شود. همچنین بخش عظیمی از ثروت خود را در این راه گذاشت.
معماری مسجد رستم پاشا
یکی از بهترین بناهایی که در شهر استانبول دارای ویژگی‌های منحصربه‌فرد معماری است، مسجد رستم پاشاست. ارتباط بین اسلام سنی و دولت عثمانی را می‌توان از تاسیس مسجد رستم پاشا متوجه شد. رستم پاشا علاقه زیادی به تولیدات داخلی داشت به همین علت در دوران عثمانی شرکت تولید کاشی به نام ایزنیک تاسیس شد. نوعی سرامیک تزئین شده که از قرن ۱۵ تا ۱۷ تولید می‌شد، سرامیک اینزنیک نام داشت. این نام، نام همان شهری است که تولیدکننده کاشی در آن مکان شروع به کار کرد. در آن زمان از کاشی‌های ایتالیایی برای ساخت منازل استفاده می‌کردند.
زمانی که رستم پاشا منجر به تولید داخلی کاشی شد، واردات کاشی ایتالیایی را کم کرد و هزینه آن را صرف تولیدات داخلی نمود. برای ساخت مسجد رستم پاشا از این کاشی‌ها استفاده شده است. تمامی قسمت‌ها مانند دیواره‌ها، ستون‌ها، محراب و دیگر قسمت‌ها را با این کاشی‌ها پوشانده‌اند. طرح‌هایی که روی کاشی‌های این مسجد وجود دارد، از زیبایی‌های معماری این مسجد است. این کار توسط کارا میمی مبتکر الگوهای طراحی گل انجام شد.
از سبز زیتونی و قرمز برای ایجاد طرح‌ها استفاده شد که در قرن ۱۶ مشابه آن نبوده است. طرح‌های هندسی که توسط کاشی ایزنیک به دست آمده و در معماری این مسجد به کار گرفته شده، اهمیت زیادی دارند. بیش از ۲۳۰۰ قطعه از کاشی‌های ایزنیک برای ساخت این بنا استفاده شده و تعدادی از آنها هم به سرقت رفته‌اند. درب‌های این مسجد کنده‌کاری و منبت‌کاری شده‌اند. سفالگران آن زمان، طرح‌های زیبایی برای ساخت این مسجد به کار برده‌اند.
مسجد رستم پاشا روی چند مغازه قدیمی ساخته شده و برای رسیدن به آن باید از چندین پله مارپیچ عبور کرد. این مسجد یک مناره و یک گنبد مرکزی دارد. گنبد مرکزی توسط چهار و نیم گنبد حمایت می‌شود و اطراف گنبد، ۷۴ پنجره قرار دارد. ستون‌هایی به نام پای فیل، نیم گنبدها را نگهداری می‌کنند. در سال ۱۶۶۶ و ۱۶۷۷ به دلیل آتش‌سوزی و زلزله آسیب‌هایی به این مسجد وارد شد.
بازدید از مسجد رستم پاشا
به جز ساعت نماز، از ساعت ده صبح تا شش عصر می‌توانید از مسجد رستم پاشا بازدید کنید. بازدید از این مسجد رایگان است و قبل از ورود باید کفش‌های خود را در آورید. ممکن است زمانی که به مسجد وارد می‌شوید تعدادی از مردم در حال نماز خواندن باشند. بنابراین از راه رفتن جلوی آنها خودداری کنید. برخی افراد در زمان عکس گرفتن صدای دوربین خود را قطع نمی‌کنند که این امر بسیار ناشایسته است. سعی داشته باشید که به صورت مودبانه وارد مسجد شوید و آرام و با احترام با بقیه برخورد کنید.
جاهای دیدنی اطراف مسجد رستم پاشا
اگر به مسجد رستم پاشا رفتید، می‌توانید از مکان‌های دیدنی اطراف مسجد هم دیدن نمایید. این مسجد زمان زیادی از شما نمی‌گیرد و پس از خروج از آن می‌توانید به چنیدن مکان دیگر بروید. جاهای دیدنی اطراف مسجد رستم پاشا هم زیبایی‌های خاصی دارند، پس دیدن آنها را از دست ندهید.
مسجد جدید
در اطراف مسجد رستم پاشا، مسجدی قدیمی قرار دارد که قدمت آن به ۳۵۰ سال پیش می‌رسد. این مسجد که با نام مسجد جدید شناخته می‌شود، به (ینی جامی) هم معروف است. در اواخر قرن ۱۶ به دستور صفیه سلطان این مسجد بنا شد. به دلیل اختلافات زیادی که در آن زمان وجود داشت ساخت این مسجد را متوقف کردند. پس از سال‌های طولانی در اواخر قرن ۱۷ به دستور مادر سلطان محمد چهارم تکمیل شد. این مسجد ۶۶ گنبد و دو مناره ۵۲ متری دارد. فضای داخلی این مسجد مربعی به طول ۴۱ متر با چهار ستون بوده که گنبد اصلی با ارتفاع ۳۶ متر و قطر ۵/۱۷ متر روی ستون‌ها قرار گرفته است.
بازار مصری ها
بازار مصری‌ها دارای ۸۵ مغازه است و پس از بازار استانبول دومین بازار بزرگ سرپوشیده آن محسوب می‌شود. این بازار بخشی از مسجد جدید بوده و به بازار ادویه معروف است. طراحی این بازار توسط فردی به نام کوجا قاسم آقا و ساخت آن توسط مصطفی آقا انجام شد. این بازار از سال ۱۶۶۰ تا ۱۶۶۵ ساختند و هزینه ساخت آن از مالیاتی بود که از مردم عثمانی ساکن در مصر می‌گرفتند. در زمان قدیم این بازار مکان فروش داروهای گیاهی و عطاری بوده و کم کم فروش ادویه به آن افزوده شد. در دهه هفتاد مغازه‌های قصابی، پوشاک و خشکبار هم به این بازار اضافه کردند.
کافی شاپ مهمت افندی
در زمان قدیم دسترسی به قهوه دشوار بود و برای تهیه قهوه آسیاب شده می‌بایست سختی‌های زیادی متحمل شد. مهمت افندی اولین بنیان‌گذار قوه آسیاب شده در استانبول بود. پدر او یک فروشگاه عطاری داشت که دانه‌های سبز قهوه را به مردم می‌فروخت. مهمت افندی پس از تحصیلات خود به مغازه پدر بازگشت تا در کنار او کار کند. او در سال ۱۸۷۱ مغازه را به دست گرفت و دانه‌های سبز قهوه را روست و آسیاب می‌کرد. مردم هم برای خرید این قهوه به مغازه می‌آمدند و کار مهمت رونق بسیار زیادی گرفت.
پس از فوت او در سال ۱۹۳۱، خانواده نام کوروهکوچی را روی کار خود گذاشتند. این نام به معنای قهوه روست شده و آسیاب شده است. با گذشت زمان، قهوه‌ها را در بسته‌بندی‌های کاغذی به سراسر کشور ارسال و سپس می‌فروختند. چندین شعبه هم برای فروش قهوه در استانبول تاسیس شد. اگر به قهوه ترک علاقه دارید حتما سری به این کافه بزنید و تجربه‌ای جذاب را کسب کنید.
کاخ توپکاپی
کاخ توپکاپی به عنوان یکی از جاهای دیدنی استانبول در منطقه قدیمی شهر استانبول واقع شده است. این کاخ در سال ۱۴۵۳ میلادی به دستور نخستین پادشاه عثمانی تاسیس شد. این کاخ میزبان سی پادشاه در چهار قرن بوده و تعداد دفعات بازسازی آن بالاست. در ابتدای تاسیس این کاخ تعداد کمی در آن زندگی می‌کردند اما پس از گذشت زمان تا چندین هزار نفر هم برای زندگی به این کاخ اضافه شدند. در حرم سرای این کاخ حدودا سیصد نفر زندگی می‌کردند. این کاخ سه دروازه دارد که به نام سلام و سعادت، دروازه سلطنتی یا امپراتوری شناخته می‌شدند. معماری اسلامی و امپراتوری عثمانی در ساخت این کاخ دخیل هستند. نام ابتدایی این کاخ سرای عامره بود اما پس از گذشت چند سال در قزن نوزدهم به طوپقاپو به معنای دروازه توپ‌ها تغییر نام پیدا کرد. علت این نام‌گذاری به نمایش گذاشتن توپ‌های جنگی در ورودی این کاخ بود. فاصله این کاخ تا مسجد رستم پاشا بسیار اندک و حدودا دو کیلومتر است.
سخن پایانی
اگر قصد دیدن مکان‌های تاریخی با معماری بی‌نظیر دارید، حتماٌ به مسجد رستم پاشا و مکان‌های دیدنی اطراف آن سر بزنید. شهر استانبول یکی از بهترین گزینه‌ها برای تفریح و گردش است. در این شهر می‌توانید تجربه‌های زیادی در زمینه.های مختلف کسب کنید. اگر علاقه زیادی به علم هنر و تاریخ دارید و می‌خواهید با معماری‌های گذشته آشنا شوید، حتما سری به استانبول بزنید.
